Zagadnienie zmian klimatu nie pojawia się w podstawie programowej szkoły podstawowej. Nieliczne tylko szkoły uwzględniają współczesne wyzwania związane ze zmianami klimatu w programach nauczania. W efekcie w polskich szkołach brakuje wiedzy o zmianach klimatu oraz doświadczenia w uczeniu na ten temat. Należy także pamiętać, że wiedza o zmianach klimatu wciąż ewoluuje, co wymaga od nauczycieli ciągłego samodzielnego poszukiwania źródeł informacji, których z kolei jest wiele, ale nie wszystkie są rzetelne. Z drugiej strony nauka o zmianach klimatu i ich przyczynach jest wciąż negowana, co wymaga od nauczycieli silnych podstaw naukowych do dyskusji z uczniami.

Tymczasem badanie „Rodzice wobec zmian klimatu” zrealizowane w 2022 r. przez Interdyscyplinarne Centrum Badań nad Edukacją Humanistyczną Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach wskazuje, że wg ponad 71% badanych nauczycieli i 67 % rodziców, edukacja dotycząca zmian klimatu w szkołach jest niewystarczająca. 80% rodziców uważa, że to nauczyciele powinni przekazywać wiedzę o zmianach klimatu. Jednocześnie tylko ok. 14% badanych uczniów i 10% rodziców jest zadowolonych z jakości nauczania o klimacie w szkołach.

Powyższe dane wyraźnie wskazują na potrzebę prowadzenia edukacji klimatycznej w szkołach. Warto przy tym zastanowić się, jaka to ma być edukacja. Jej fundamentem na pewno powinna być rzetelna wiedza o klimacie czerpana z wiarygodnych źródeł. Nie może się jednak ona ograniczać do zwykłego przekazu faktów. Dzieci i młodzież lubią obserwować oraz doświadczać, a zajęcia na temat zmian klimatu są doskonałą okazją, aby zachęcić uczniów do poznawania faktów poprzez angażujące treści. Niemałą rolę w tym procesie ogrywają multimedia, które mogą wesprzeć nauczyciela w przygotowaniu interesujących lekcji, projektów oraz akcji organizowanych przez szkołę. Jak wiadomo, słowo w połączeniu z obrazem daje dużo lepsze efekty edukacyjne niż samo słowo. Jeśli dodamy do tego interakcje, gry i quizy, które włączą emocje, ukażą przykłady zastosowania praktycznych rozwiązań w życiu codziennym i przedstawią konsekwencje podejmowania różnych wyborów, otrzymamy przepis na wartościową i zajmującą edukację klimatyczną.

Instytut Ochrony Środowiska – Państwowy Instytut Badawczy (IOŚ-PIB), w ramach projektu Klimada2.0, opracował szereg scenariuszy lekcji oraz materiałów multimedialnych na temat zmian klimatu, które z powodzeniem można wykorzystać na zajęciach zarówno w szkole podstawowej, jak i w szkole średniej.

Materiały edukacyjnie Klimada 2.0

Nauczycieli szkół podstawowych zachęcamy do skorzystania z naszych materiałów dla prowadzącego lekcję. Na stronie projektu Klimada2.0 można pobrać komplet materiałów, na który składają się: scenariusz lekcji, prezentacja, animacje, opis doświadczenia objaśniającego mechanizm efektu cieplarnianego, film instruktażowy ukazujący to doświadczenie, grę memo oraz zapis szkolenia dla nauczycieli ze wskazówkami do przeprowadzenia zajęć. Materiały zostały dostosowane do różnych grup wiekowych z podziałem na kl. 1-3, 4-6, 7-8. Uczniowie w trakcie proponowanych zajęć dowiedzą się m.in., czym jest efekt cieplarniany i globalne ocieplenie, co jest przyczyną zmian klimatu i jak można je ograniczyć. 

Zainteresowani pogłębieniem tematu, mogą skorzystać z dodatkowych materiałów dla kół zainteresowań. Zagadnienia zostały przygotowane przez doświadczonych nauczycieli i autorów materiałów dydaktycznych współpracujących z NASK przy wsparciu ekspertów z IOŚ-PIB.


Ważną pomocą dydaktyczną wykorzystywaną na lekcjach edukacji klimatycznej są filmy, które uruchamiają emocje, pobudzają do refleksji i przyczyniają się do zmiany postaw. Warto przy tym pamiętać, że pracując z filmem na zajęciach, nie powinniśmy się ograniczać do samej jego projekcji. Tylko aktywne oglądanie zapewni oczekiwany efekt edukacyjny. Jak można zachęcić uczniów do aktywnego oglądania? Jednym ze sposobów zaciekawienia uczniów jest otwarcie lekcji filmem, który będzie stanowił wprowadzenie do tematu oraz stanie się punktem wyjścia do refleksji. Można także przed projekcją zadać uczniom serię pytań, na które będą szukać odpowiedzi w filmie. Inną metodą aktywizacji jest przerwanie projekcji filmu w kluczowym momencie, aby pozwolić uczniom na samodzielne poszukiwanie rozwiązań. Zebrane odpowiedzi można porównać z prezentowanymi w dalszej części filmu.

Doskonałym narzędziem do zastosowania tego typu metod są filmy edukacyjne, które powstały w ramach projektu Klimada2.0. Krótkie, kilkuminutowe obrazy w atrakcyjnej formie prezentują najważniejsze zagadnienia i problemy związane ze zmianami klimatu. Można dzięki nim m.in. poznać fakty i mity na temat zmian klimatu, dowiedzieć się więcej o efekcie cieplarnianym, globalnym ociepleniu, obiegu węgla w przyrodzie i śladzie węglowym oraz o zjawiskach ekstremalnych spowodowanych zmianami klimatu. Zakres merytoryczny filmów opiera się na wynikach aktualnych badań na temat zmian klimatu i został przygotowany przez ekspertów IOŚ-PIB. Filmy z powodzeniem można wykorzystać na lekcjach w starszych klasach szkoły podstawowej oraz w szkole ponadpodstawowej. Materiały zostały przygotowane tak, że można je prezentować odrębnie lub stworzyć z nich cykl lekcji.

Kursy e-learningowe

Kolejnym narzędziem wspomagającym nauczyciela w prowadzeniu zajęć z zakresu edukacji klimatycznej może być interaktywny kurs e-learningowy. Materiał zawarty w formie kursu często przyjmuje formę wciągającej opowieści, a wykorzystane grafiki, animacje i quizy pomagają w przyswojeniu trudniejszych treści. Tego typu kurs można wykorzystać np. w metodzie odwróconej klasy – kiedy prosimy uczniów o samodzielne przygotowanie określonych zagadnień w domu, jeszcze przed realizacją lekcji. E-learning może być także pomocą w utrwaleniu materiału lub dodatkowym źródłem wiedzy dla zainteresowanych tematem. W projekcie Klimada 2.0 powstały kursy e-learningowe skierowane do starszej młodzieży (16-19 lat).

Zainteresowani tematyką zmian klimatu mogą zrealizować całość kursu lub wybrać spośród 3 modułów tematycznych:

1. Podstawowe informacje o klimacie
2. Klimat wczoraj, dziś i jutro
3. Jak ograniczyć zmiany klimatu i sobie z nimi radzić.

Interaktywny materiał został przygotowany w przystępnej, angażującej formie, a za jego treści odpowiadają eksperci merytoryczni IOŚ-PIB.

Zachęcamy nauczycieli zainteresowanych realizacją zajęć z zakresu edukacji klimatycznej do zapoznania się ze wszystkimi materiałami edukacyjnymi, które powstały w ramach realizacji projektu Kliamda2.0 (zakładka „E-learning”). Zostały one przygotowane przez ekspertów i naukowców zajmujących się od wielu lat tematyką zmian klimatu. Są więc wiarygodnym źródłem aktualnych informacji oraz wartościową pomocą dydaktyczną wspierającą nauczycieli wszystkich poziomów edukacji.



Iwona Leszczyńska