Skuteczne negocjowanie umożliwia osiągnięcie porozumienia. W codziennym życiu używamy tej strategii, uzgadniając nawet podstawowe decyzje. Warto pamiętać, że rodzina to zespół ludzi o różnych potrzebach i pomysłach na ich zaspokajanie, które nie zawsze da się pogodzić. Dzieci niemal nieustannie próbują przekonać rodziców do swoich racji. Nie zawsze robią to w sposób dyplomatyczny. Dlatego tym bardziej warto uczyć ich sposobu negocjacji, który sprawi, że każda ze stron będzie czuła się wygrana.

Jedną z podstawowych potrzeb człowieka, po poczuciu bezpieczeństwa, jest pragnienie autonomii, niezależności i decydowania. Szczególnie widoczne jest to u dzieci. Dorośli często niesłusznie nazywają to buntem. Zapewne i Twoje dziecko chce decydować o sprawach dla niego ważnych, a jednocześnie Ty chcesz mieć wpływ na jego postępowanie. Czujesz, że zgadzanie się na wszystko nie jest dobrym rozwiązaniem. Również arbitralne narzucanie swojego zdania, wymaganie, aby dziecko wykonało niemal natychmiast to, o co je prosisz, zwykle kończy się konfliktem, a w dalszej konsekwencji zerwaniem relacji, czasem na zawsze. Jeśli natomiast będziesz razem z dzieckiem ustalać pewne sprawy, to istnieje szansa nie tylko na to, że dotrzyma ono wspólnych uzgodnień, ale i na bliską i satysfakcjonującą relację. Można powiedzieć, że negocjacje rodzic-dziecko odbywają się nawet kilka razy w ciągu dnia. Ma to miejsce, gdy dzieci proszą np. o dłuższy czas grania na komputerze, wyjście na noc do koleżanki, późniejszy powrót do domu. Możemy przygotować się do tych rozmów. Dzięki temu łatwiej będzie osiągnąć rozwiązania satysfakcjonujące wszystkich.

Zasady negocjacji rodzic-dziecko

1. Traktuj je poważnie. Okazuj mu szacunek taki sam, jak np. swojemu partnerowi biznesowemu.

2. W rozmowach z dzieckiem staraj się być spokojnym, wyregulowanym emocjonalnie dorosłym. Pamiętaj, że wraz ze wzrostem poziomu emocji, takich jak np. irytacja czy złość, Twoja sprawność negocjacyjna spada. Kiedy jesteśmy zdenerwowani, nie myślimy logicznie i racjonalnie z uwagi na wyłączone wyższe struktury mózgowe (płaty czołowe). Wówczas niższe struktury naszego mózgu uruchamiają reakcję walki lub ucieczki. Dlatego, kiedy poczujesz, że emocje biorą górę, warto odłożyć rozmowę na później, aby nie doszło do tak zwanego porwania emocjonalnego, w którym często ranimy drugą osobę.

3. Bądź empatyczny(-a). Staraj się patrzeć na sytuację oczami dziecka, spróbuj zrozumieć jego punkt widzenia, a jeśli nie do końca rozumiesz, o co chodzi, poproś o wyjaśnienie, powtórzenie. Staraj się nie przedrzeźniać wypowiedzi dziecka i nie oceniać.

4. Jasno mów o swoich potrzebach i oczekiwaniach. Zachęcam do używania języka osobistego (np.: chcę, potrzebuję, zależy mi, nie chcę, nie potrzebuję) zamiast stawiania żądań i wymagań.

5. Bądź elastyczny(-a). Okazuj gotowość do współpracy i poszukiwania alternatywnych rozwiązań. Usztywnienie się w swoich stanowisku np. „ma być tak, jak ja chcę i koniec!”, nie służy porozumieniu. Wymieniaj argumenty, które mogą być korzystne dla dziecka.

6. Oddziel sprawę od osoby. W negocjacjach biznesowych mówi się, aby „być twardym wobec problemu, ale miękkim dla ludzi”. Oznacza to unikanie krytyki, moralizowania, zawstydzania, pouczania, prawienia kazań. Warto trzymać się faktów i pytać dziecko, co myśli.

7. Przygotuj się do negocjacji. Opracuj wcześniej plan A, a jeśli ten okaże się nietrafiony, przedstaw plan B, który jest równie ważny dla Ciebie.

Czego uczą dziecko negocjacje

To bardzo ważna umiejętność, której dziecko uczy się w relacji z rodzicami, pierwsza lekcja, która pokazuje mu jego miejsce w świecie. Czy ma prawo mieć własne zdanie, z którym liczy się otoczenie? Czy może zaspokajać swoje potrzeby, które są ważne i szanowane przez innych? Tym samym dziecko uczy się uważności na potrzeby ludzi wokół siebie.

Ponadto każde negocjacje z rodzicem doskonalą:

• kompetencje interpersonalne takie jak: aktywne słuchanie, parafrazowanie, zadawanie pytań, umiejętne wnioskowanie, szukanie logicznych argumentów na poparcie swojego zdania
• precyzyjne wyrażanie swoich myśli, potrzeb i oczekiwań;
• gotowość do szanowania i akceptowania cudzych opinii i doświadczeń np. „Ja widzę to w ten sposób, Ty w inny – to jest w porządku”;
• umiejętność określenia celu i wytrwałość w jego realizacji;
• komunikację werbalną i niewerbalną;
• zdolność do rozwiązywania sporów na drodze porozumienia.

Dziecko uczy się, że jako ludzie różnimy się, ale to nie oznacza, że nie możemy się porozumieć.

Czy wszystko podlega negocjacjom

Zdecydowanie NIE. Są takie sytuacje, w których rodzic jako odpowiedzialny dorosły musi podjąć decyzję arbitralnie, licząc się z tym, że nie spodoba się ona dziecku. Dotyczy to wszystkich kwestii związanych z troską o zdrowie i bezpieczeństwo takich jak np. spożywanie alkoholu, jeżdżenie quadem w niebezpiecznym miejscu, ryzykowne kontakty z grupą rówieśników itp. Twoje dziecko musi wiedzieć, że są sprawy, które nie podlegają negocjacji, co nie oznacza, że nie można o nich rozmawiać. Oczywiście, jeśli powiemy mu NIE, czyli nie zgodzimy się na pewne kwestie, nie przyjmie tego z entuzjazmem. Nie oczekuj, że usłyszysz „Super tato, świetnie, że nie pozwalasz mi jeździć na motocyklu. Masz rację, to nie jest dobry pomysł, dziękuję”. Spodziewaj się raczej komunikatu z dużym ładunkiem złości i gniewu i przyjmij, że to jest ok. Twoim zadaniem jest przyjąć emocje dziecka „kontenerować je”. Pomocne mogą okazać się słowa:

• „widzę, że”;
• „słyszę, że”;
• „tak może być, że to Ci się nie podoba, masz prawo się złościć i to jest ok”.

Jakich słów unikać

Kiedy negocjujesz z dzieckiem, nie używaj następujących zwrotów:

• „JA jestem rodzicem i wiem lepiej, bo mam większe doświadczenie” - choć to prawda, nie będzie sprzyjało efektywności negocjacji;
• „JA tak uważam i tak ma być”;
• „nie dyskutuj, tylko rób”;
• „nie bo nie”.

Negocjacje mają sens tylko wtedy, gdy rodzic jest otwarty na dialog i zrozumienie dziecka. Postawa dorosłego, który zawsze wie lepiej („wielepka”), ustawia rodzica w wyższej pozycji, co jest zaprzeczeniem równości stron w negocjacjach.

Etapy negocjacji z dzieckiem

1. Przygotowanie do negocjacji. Ustalenie odpowiedniego miejsca i czasu tak, aby nic Wam nie przeszkadzało. Ważne jest skupienie się na tym, co dzieje się tu i teraz. Warto wyłączyć telewizor, telefon.

2. Ustalenie z dzieckiem zasad negocjacji. Np. słuchamy spokojnie, co inni mówią, szanujemy zdanie drugiej osoby, mamy prawo się różnić i mieć własne zdanie itp.

3. Określ swój cel. Ustal, co chcesz osiągnąć, powiedz o swoich argumentach, powołuj się na fakty. Przedstaw swoje stanowisko, swoje potrzeby. Zastanów się, dlaczego Tobie jako rodzicowi na czymś zależy?

4. Wysłuchaj argumentów dziecka. Zainteresuj się jego stanowiskiem. Pamiętaj, że dziecko ma prawo mieć inne zdanie niż Ty, dlatego z Tobą negocjuje.

Możesz zapytać np.:

• z jakich powodów jest to dla Ciebie ważne?
• czemu Ci na tym zależy?

W określaniu stanowiska często pomocne są pytania np.:

• czego chcesz?
• czego potrzebujesz?
• ile?
• gdzie, kiedy ?

Zachęcam do zapisywania odpowiedzi. Słowa są ulotne i zdarza się, że zaraz po ich wypowiedzeniu, zapominamy o nich. Sięganie do notatek pomaga w negocjacjach.

5. Poszukiwanie rozwiązań. Wspólne ustalenie i wybranie rozwiązania satysfakcjonującego dla rodzica i dziecka.

6. Wprowadzenie ustalenia w życie. Warto umówić się na czas próbny np. miesiąc, aby zobaczyć, jak dane rozwiązanie sprawdza się w praktyce. Zawsze można wrócić do renegocjacji rozwiązania.

Pamiętaj, że negocjacje nie polegają na narzucaniu dziecku swojego zdania. Opierają się na procesie komunikacji, w którym obie strony są gotowe do porozumienia, a nie do walki. Choć czasem mogą stanowić wyzwanie, to właśnie dzięki nim jesteście w stanie wypracować rozwiązanie satysfakcjonujące dla obu stron.

To także niezwykle przydatna lekcja, którą Twoje dziecko może wykorzystać w przyszłości w życiu osobistym i zawodowym.




Źródła:

• Gordon T. , Wychowanie bez porażek,, Wydawnictwo PAX, Warszawa 2014
• Haman W., Gut J., Docenić konflikt, Wydawnictwo Onepress, Warszawa 2008.

Marzena Jasińska
Trener, dyplomowany coach, doradca rodzinny. Od lat wspiera rodziców w konsultacjach indywidualnych oraz warsztatach psychoedukacyjnych. Swoją pracę opiera na filozofii Jespera Juula, założeniach Rodzicielstwa Bliskości oraz Porozumienia Bez Przemocy. Specjalizuje się w zakresie neurodydaktyki oraz uczenia się uczniów. Ekspert rozwoju osobistego, komunikacji, negocjacji. W swojej pracy zajmuje się także tematyką mediacji szkolnych, procesów grupowych, zarządzania zmianą w organizacji i zarządzania zespołem. Prywatnie mama dwóch dorosłych synów.