Praca z uczniem ze SPE – rozpoznawanie potrzeb i możliwości

W ostatnich latach, w środowisku pedagogicznym odczuwalne jest duże poruszenie, wynikające z nacisku na edukację ukierunkowaną na ucznia, jego potrzeby oraz możliwości psychofizyczne. Ten model nauczania jest obecnie powszechny w polskiej szkole i każdy nauczyciel doskonale zna swoje obowiązki (m.in. wynikające z zapisów prawa oświatowego)  w zakresie rozpoznawania potencjału ucznia oraz odpowiedzi na to rozpoznanie. Mniej optymistycznie przedstawia się sytuacja, gdy pod lupę bierzemy konkretne rozwiązania metodyczno-organizacyjne. Dla wielu pedagogów zagadnienie to okazuje się niełatwe, czego dowodem są często nieefektywne pomysły na indywidualizację pracy z uczniem ze SPE.

I nic w tym dziwnego, gdyż problematyka rozpoznawania potrzeb ucznia oraz zastosowanie trafnej strategii wsparcia jego potencjału są złożona i łatwo można wpaść w pułapkę pozornie skutecznych działań. Przeczytaj poniższy artykuł eksperta – praktyka, zobacz BEZPŁATNE szkolenie Akademii Librus i pobierz karty pracy. Sprawdź, jak uniknąć zagrożeń wynikających m.in. z błędnie interpretowanego zagadnienia dostosowania wymagań edukacyjnych lub indywidualizacji pracy z uczniem ze SPE oraz poznaj właściwe strategie wsparcia ucznia.

a_SPE_LS_graf_1.jpg

Indywidualizacja pracy z uczniem ze SPE

Maria Grzegorzewska uważała, że “Trzeba w każdym dziecku umieć dojrzeć jego punkt achillesowy, kojący, słaby punkt, który trzeba leczyć i jednocześnie trzeba dostrzec jego punkt archimedesowy - ten punkt oparcia, dzięki któremu można wydobyć z dziecka nieznane, a wielkie siły". Te słowa klucze są dziś drogowskazem dla nauczycieli do realizowania zasady indywidualizacji w pracy z uczniami wymagającymi specjalnych zabiegów pedagogicznych. Wieloletnie badania nad istotą takiej pracy dowodzą, że dzięki indywidualnemu traktowaniu ucznia w procesie nauczania, uwzględnieniu indywidualnych m.in. predyspozycji i zainteresowań́ możliwy jest wzrost osiągnięć edukacyjnych. Nie wolno jednak traktować indywidualizacji jako słowa wytrychu do każdego ucznia z orzeczeniem lub opinią poradni psychologiczno-pedagogicznej - należy zachować tutaj dużą rozwagę.

Uczeń ze SPE w prawie oświatowym

Prawo oświatowe wyróżnia trzy grupy uczniów wymagających dostosowania oddziaływań ze strony nauczycieli do ich możliwości rozwojowych. Są to uczniowie:

  • z orzeczeniem o potrzebie kształcenia specjalnego (niepełnosprawni, niedostosowani społecznie i zagrożeni niedostosowaniem społecznym),
  • z opinią poradni psychologiczno-pedagogicznej (m.in. o dysleksji rozwojowej, obniżonych możliwościach psychofizycznych, zdolnościach),
  • z wewnątrzszkolnym rozpoznaniem dokonanym przez nauczycieli/specjalistów.

Uczeń z chorobą przewlekłą

O ile wrażliwość nauczycieli zawsze ukierunkowana jest na potrzeby uczniów, u których deficyty, opóźnienia lub zaburzenia zostały zdiagnozowane i udokumentowane przez specjalistów poradni PPP, o tyle ich czujność często spada w obliczu pracy z uczniem bez opinii lub orzeczenia. Takim przykładem mogą być m.in. uczniowie z chorobami przewlekłymi, którzy mają silną reprezentację w polskiej szkole. Nie posiadają oni dokumentacji, która w myśl prawa oświatowego zobowiązuje nauczycieli do dostosowywania wymagań edukacyjnych lub indywidualnego podejścia, a jednocześnie posiadają zasoby intelektualne do tego, aby samodzielnie mierzyć się z wyzwaniami podstawy programowej.

W czym zatem problem? Gdzie jest przesłanka do indywidualizacji? Odpowiedź jest bardzo prozaiczna – w rozpoznaniu potrzeb i możliwości ucznia. Jedynie wiedza nauczyciela na temat np. efektywności nabywania wiedzy dziecka z cukrzycą I typu, jego zachowania podczas hipoglikemii lub hiperglikemii, pozwoli skutecznie odpowiedzieć na jego potrzeby. Świadomy nauczyciel znajdzie w sobie przestrzeń do wyrozumiałości, aby np. nie odpytywać ucznia, którego poziom glukozy na lekcji spadł poniżej 70 mg/dl, stworzy warunki do spożycia dodatkowej porcji węglowodanów, a incydentalne niekulturalne zachowanie dziecka, powiąże z hipoglikemią, a nie przedmiotowymi zasadami oceniania. Indywidualne podejście nauczyciela nie znajdzie więc odzwierciedlenia w dostosowanych kartach pracy czy wydłużonym czasie podczas pisania sprawdzianu, lecz w zaplanowaniu bezpiecznej pod względem wysiłku fizycznego wycieczki, stworzeniem komfortowej atmosfery w klasie sprzyjającej sprawdzeniu poziomu glukozy we krwi lub wyznaczeniem bezpiecznej przestrzeni do podania insuliny.

Uczeń zdolny

Dużej uważności i trafności oddziaływań pedagogicznych i wychowawczych wymaga również praca z uczniem zdolnym, przez wielu pedagogów sprowadzana do rozwijania talentu lub zdolności. Najczęściej jest to grupa uczniów, którzy nie posiadają (chociaż powinni) opinii poradni psychologiczno-pedagogicznej, więc energia nauczycieli kierowana jest na obszary rozpoznane przez nich samych jako wybitne. Dzięki takiemu podejściu możemy poszczycić się m.in. laureatami olimpiad przedmiotowych, konkursów plastycznych lub zwycięzcami sportowych rywalizacji.

Jeśli chcesz dowiedzieć się, dlaczego tego typu indywidualizacja nie jest trafną odpowiedzią na potrzeby uczniów zdolnych oraz na co należy zwrócić uwagę w przypadku pracy uczniami uzdolnionymi, zachęcam Cię do wysłuchania szkolenia Akademii Librus: „Praca z uczniem ze SPE - rozpoznawanie potrzeb i możliwości” oraz „Praca z uczniem ze SPE – praktyczne rozwiązania”. Pierwsze szkolenie możesz zobaczyć bezpłatnie, wystarczy zalogować się do platformy za pomocą Konta Librus. Zachęcam też do obejrzenia zwiastuna drugiego spotkania.

a_SPE_LS_graf_2.jpg

Pamiętaj, że wsparcie ucznia zdolnego zależy w głównej mierze od profilu jego funkcjonowania (Betts i Neihart wyróżnili aż sześć typów zachowań ucznia zdolnego). Stąd też ważne jest, aby mieć świadomość, że w tej niezwykle zróżnicowanej grupie znajdziemy takich, którzy oprócz talentów doświadczają również trudności w uczeniu się i przystosowaniu. Analogią do stymulowania przez nauczycieli tylko jednego obszaru (np. rozwijania zdolności matematycznych) może być ludzkie ciało. Wyobraź sobie, że na skutek intensywnej stymulacji Twoja prawa ręka rośnie zdecydowanie szybciej od lewej, jest więc dłuższa i silniejsza. Czy więcej jest z tego korzyści czy kłopotów? Pewnie sięgniesz dalej prawą ręką niż ktokolwiek inny, ale czy to pozwoli Ci osiągnąć zamierzone cele i staniesz się szczęśliwym człowiekiem? Czy Twój uczeń zdolny, który bez problemu rozwiązuje zawiłe zadania matematyczne, niejednokrotnie wprawiając Cię w zakłopotanie swoją sprawnością rachunkową, integruje się z otoczeniem? Czy potrafi poprawnie nawiązywać i utrzymywać relacje rówieśnicze? Czy posiada zasoby wewnętrzne, aby mierzyć się z wyzwaniami, jakie stają przed każdym nastolatkiem i wynikają z wieku dojrzewania? Jeśli dostrzegasz piętę achillesową ucznia zdolnego i odpowiedzi na powyższe pytania są przeczące, zweryfikuj swoje działania i zaprojektuj zindywidualizowaną odpowiedź na jego potrzeby.

Jak efektywnie uczyć ucznia ze SPE

Ideą indywidualizacji jest stworzenie warunków edukacyjnych do tego, aby uczniowie mogli zbliżyć się maksymalnie do biologicznych granic możliwości uczenia się. I choć nie na wszystkie obszary determinujące efektywność przyswajania wiedzy mamy wpływ, to trzy z nich aż proszą się o naszą uwagę. Są to:

  • warunki procesu edukacyjnego (metody, formy, środki dydaktyczne),
  • warunki sprawdzania poziomu wiedzy i umiejętności (np. sposoby sprawdzania osiągnięć uczniów, kryteria oceniania),
  • zewnętrzna organizacja nauczania (m.in. odpowiednie usadzenie ucznia, oświetlenie, dystraktory wizualne i dźwiękowe).
Specjaliści i doświadczeni pedagodzy prześcigają się w pomysłach na realizowanie koncepcji zindywidualizowanego kreowania w/w warunków. Tymczasem profesor John Hattie, który ponad 15 lat badał czynniki wpływające na efektywność nauczania, w swoich opracowaniach napisał, wywołując niemałe poruszenie w świecie pedagogicznym, że najlepsze efekty w nauczaniu osiągniemy, gdy spojrzymy na uczenie się oczami uczniów. Wśród czynników warunkujących tę efektywność znalazła się na pierwszym miejscu samoocena ucznia, dalej ocenianie kształtujące i informacja zwrotna, tak wysoko nie pojawiła się indywidualizacja. Jeśli ciekawią Cię inne czynniki wyłonione przez zespół profesora J. Hattiego jako te najistotniejsze w procesie nabywania wiedzy i umiejętności, zachęcam Cię do udziału w BEZPŁATNYM szkoleniu Praca z uczniem ze SPE- rozpoznawanie potrzeb i możliwości.

a_SPE_LS_graf_1.jpg

Informacja zwrotna

Dostosowując szeroko rozumiany proces edukacyjny, należy pamiętać, że kluczowa dla jego przebiegu jest obiektywna informacja zwrotna, na którą zasługuje każdy uczeń. Celem naszych pedagogicznych zmagań jest stworzenie warunków do osiągania sukcesu, ale musi być to sukces skrojony na miarę możliwości ucznia. Bez właściwego rozpoznania potencjału ucznia, nie jesteśmy w stanie podjąć trafnych decyzji, które czasami powinny zmierzać do podniesienia poprzeczki wymagań, a czasami ku ograniczeniu wymagań edukacyjnych do podstawowych lub koniecznych. Niezależnie od tego uczeń powinien być wyposażony w obiektywną informację od nauczyciela na temat swojej wiedzy i umiejętności w odniesieniu do celów założonych w podstawie programowej, a jednocześnie w odniesieniu do wkładu własnej pracy i postępów (lub ich braków) wynikających z dostosowanych oddziaływań pedagogicznych.

Chcesz dowiedzieć się więcej na ten temat i poznać praktyczne rozwiązania oraz wzbogacić swoją wiedzę na temat sposobów dostrzegania punktów Archimedesowych uczniów? Weź udział w szkoleniu „Praca z uczniem ze SPE – praktyczne rozwiązania”. Pobierz materiały!

a_SPE_LS_graf_3a.jpg

Akademia Librus - Twoja przestrzeń rozwoju

Temat - Praca z uczniem ze SPE - rozpoznawanie potrzeb i możliwości
Forma szkolenia - on-line
Gdzie - na platformie Akademia Librus
Kiedy - decydujesz samemu
Jak - załóż konto lub zaloguj się na konto LIbrus i zobacz bezpłatne szkolenie <<TUTAJ>>

a_SPE_LS_graf_2.jpg

Akademia Librus to specjalistyczna platforma szkoleniowa do której możesz uzyskać indywidualny dostęp już teraz. Zaloguj się już dziś i przekonaj się, dlaczego warto. Zobacz bezpłatne szkolenie i zyskaj wiedzę, kiedy tylko chcesz. Poznaj 5 form wsparcia i zyskaj 100%satysfakcji!

Projekt Akademia Librus powstał w oparciu o ponad 20-letnie doświadczenie akredytowanego Centrum Kształcenia Nauczycieli Librus. Nadzór merytoryczny gwarantuje wysoki poziom wiedzy! 92 000 uczestników szkoleń rocznie, 110 edukatorów-praktyków - to gwarancja Twojego sukcesu!





Katarzyna Pęczek
Dyplomowany nauczyciel matematyki i pedagog specjalny. Od lat wspiera nauczycieli oraz kadrę kierowniczą oświaty w zakresie pracy z uczniami ze SPE. Pracuje z uczniami, którzy wymagają specjalnych metod oddziaływania pedagogicznego. Prowadzi liczne spotkania edukacyjne dla nauczycieli oraz studentów studiów podyplomowych w przestrzeni cyfrowej. Interesują ją zagadnienia związane z neurodydaktyką oraz skutecznym wykorzystywaniem tej wiedzy w celu usprawniania procesu kształcenia. Współautor licznych publikacji m.in. dla Ośrodka Rozwoju Edukacji „Uczeń ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi w systemie edukacji w świetle nowych przepisów prawa oświatowego”. Laureat licznych nagród branżowych w tym kilku nagród Prezydenta Miasta Łodzi, medalu Komisji Edukacji Narodowej. Jej mottem trenerskim są słowa Wayne Dyer: "Kiedy zmienisz sposób, w jaki patrzysz na rzeczy, rzeczy, na które patrzysz, zmienią się".


Interesuje Cię ta tematyka? Przeczytaj również:

Najbardziej aktualne artykuły: