Sprawdziany, testy, kartkówki… – jak wspierać swoje dziecko?

Nauczyciele mają obowiązek sprawdzać wiedzę i umiejętności uczniów w różny sposób (prace pisemne, odpowiedzi ustne, inne formy działania, np. projekty). Na podstawie tych form sprawdzających nauczyciel wystawia ocenę sumującą na koniec półrocza lub roku szkolnego. Stopnie na świadectwie mają znaczenie, a im starsze dziecko, tym większe, ponieważ mogą decydować o dostaniu się do wymarzonej szkoły lub kierunek studiów.

Budowanie atmosfery wsparcia

Przyjazne i bezpieczne środowisko rozwojowe dziecka wzmacnia ciekawość poznawczą, zachęca do eksperymentowania i doświadczania świata na różne sposoby. Mierzenie się z odpowiedzialnością to część rozwoju dziecka. Prace sprawdzające różnego rodzaju mogą być okazją do umacniania w dobrej samoocenie, do mierzenia się z porażkami i szukania możliwości zaradzenia kłopotom szkolnym. Sprawdzanie wiedzy nie musi być przykrym doświadczeniem ani dla dziecka, ani dla rodzica. Rzecz w tym, czego oczekujemy. Zbyt wysokie oczekiwania wobec dziecka i ciągłe komunikowanie mu swojego niezadowolenia z poziomu wiedzy lub umiejętności, raczej zniechęci do wysiłku zamiast motywować. Wsparciem będą natomiast wszelkie rozmowy o tym, co stanowi wielką część życia dziecka – o szkole, rówieśnikach, a także o sposobach przygotowania się do sprawdzianu czy testu. Jeśli rodzic obserwuje trudności, może szukać pomocy w szkole lub w poradni psychologiczno-pedagogicznej. Ale dobrze jest zacząć od nauczenia dziecka systematyczności w pracy. 

Zasady przygotowania do sprawdzania wiedzy i umiejętności

Od początku edukacji (jak najwcześniej) powinniśmy wypracować z dzieckiem system przygotowywania się do lekcji.

1. Zadania domowe odrabiane są na bieżąco, w dniu, w którym zostały zadane. W dzień poprzedzający wystarczy zerknąć i powtórzyć to, co było na lekcji i w zadaniu.

2. Przygotowanie do sprawdzenia powinno opierać się na wskazówkach podanych przez nauczyciela. Powinien je podawać przed każdą pracą sprawdzającą. Jeśli tego nie ma, trzeba się upomnieć w szkole. Dzisiaj często nauczyciele wykorzystują do tego system e-dzienników. Powinny to być konkretne wskazania do tego, co dziecko ma wiedzieć, rozumieć i umieć zastosować, ale bywa, że informacja przekazana przez nauczyciela brzmi: rozdział 1. Można wtedy spróbować zaplanować naukę dziecka samemu: 
  • Co dziecko ma wiedzieć? Np. znać definicję zjawiska (powiedzmy: krystalizacji).
  • Co ma rozumieć? Np. umieć wyjaśnić, jak zachodzi krystalizacja, np. na podstawie doświadczenia.
  • Jakie ćwiczenia powinno umieć wykonać? Np. rozwiązać powtórnie zadania z lekcji dot. krystalizacji.
  • W jakim kontekście tę wiedzę i umiejętności osadzić? Np. umieć wskazać inne niż w doświadczeniu sytuacje, w których ta krystalizacja zachodzi. 
3. Przygotowanie do sprawdzianu powinno zaczynać pracę popołudniową dziecka. Po nim odrabianie prac bieżących. Dobrze byłoby, aby na zakończenie wrócić do wypracowanych (lub podanych przez nauczyciela) wytycznych i krótko powtórzyć.

4. Jeśli dziecko prosi o pomoc (najczęściej: Przepytaj mnie!), to powinien to być priorytet dla rodzica. Oczywiście życie pisze swoje scenariusze, nie zawsze możemy rzucić wszystko i biec do pokoju dziecka, ale nawet wtedy możemy dać dziecku komunikat: Wiem, że to ważne dla Ciebie, przyjdę za 5 minut! Czy też: Jak skończymy z Kasią powtórkę, to przyjdę do Ciebie! Można także wcześniej ustalić, że po zakończonym odrabianiu lekcji razem powtórzycie zagadnienia do sprawdzianu.

a_sprawdziany_LR_graf.jpg

Po sprawdzianie

Dla uczniów zagadnienia związane ze sprawdzaniem i ocenianiem wiedzy oraz umiejętności są niezmiernie istotne. Kiedy więc spotykamy się po zakończonych lekcjach, powinno paść pytanie, czy dziecko jest zadowolone z tego, co napisało (odpowiedziało, wykonało…). Tak postawione pytanie akcentuje autonomię dziecka, komunikuje mu, że to ono jest dla nas najważniejsze, a nie stopień, że liczy się jego samopoczucie po wykonanej pracy, że doceniamy jego wysiłek bez względu na rezultaty.  Wersje odpowiedzi mogą być bardzo różne:
  • Tylko trója! – zawód w głosie dziecka pewnie jest bardzo wyraźny, więc niech usłyszy: Widzę, że czujesz się zawiedziony takim stopniem. Jeśli tak zaczniemy rozmowę, mamy szansę na usłyszenie nie tylko zawodu dziecka, ale także jego planów, co z tym zrobi.
  • Dostałam piątkę! – Sukces! Najczęściej podkreślamy: Brawo! Gratuluję Ci! Jestem z Ciebie dumna! – ale to sukces dziecka, ono powinno być z siebie dumne, aby kolejny raz chciało pracować dla siebie, a nie dla nagrody czy kary. Może więc lepiej: Widzę, że się bardzo cieszysz! Radość z Ciebie emanuje! Możesz być z siebie dumna! Ciężko pracowałaś na tę piątkę!
  • Niepotrzebnie się przejmowałem, było łatwe… Zawód dziecka dotyczy tego, że włożył zbyt wiele wysiłku, który w jego odczuciu był niepotrzebny. W tej sytuacji dobrze jest podjąć rozmowę na temat przydatności wiedzy w życiu. Widzę, że masz poczucie zmarnowanego czasu… A jak myślisz, czy to, czego się z takim wysiłkiem uczyłeś może być przydatne później? Do czego to możesz wykorzystać? 
  • Chyba będzie dobrze... Taka postawa dziecka sugeruje, że nie potrafi ocenić swoich umiejętności. Ważne będzie wspólne zastanowienie się nad tym, jak może wykorzystując wskaźniki nauczyciela, przewidzieć rezultaty pracy. Opowiedz mi o sprawdzianie. Jakie były pytania? Jak sobie z nimi poradziłeś? 

Informacja zwrotna

Po każdej pisemnej pracy sprawdzającej, nauczyciel powinien zapisać uczniowi informację zwrotną, w której akcentuje to, co jest zrobione dobrze, zaznacza, co trzeba poprawić i wskazuje źródła, które mogą być pomocą. Jeśli praca jest bardzo dobrze napisana, uczeń powinien otrzymać wskazówki, jak może się w tym zakresie rozwinąć (np. nauczyciel wskazuje mu literaturę lub stronę internetową z ciekawym materiałem na ten temat). Dla wielu uczniów komentarze nauczycieli nie są ciekawe, ponieważ skupiają się na stopniu. Jeśli jest pozytywny, to często nawet nie czytają informacji zwrotnej. Rodzic może to zmienić, analizując wspólnie z dzieckiem taką informację zwrotną i tym samym motywując dziecko do np. poprawy sprawdzianu czy testu. Wróćmy do wcześniejszych sytuacji: 

  • Tylko trója! 
– Widzę, że czujesz się zawiedziony takim stopniem. A co Pani napisała w komentarzu?
– Napisała, że znam i rozumiem definicję, ale muszę poćwiczyć zadania z treścią z książki. Jeśli je przećwiczę i zrobię na zajęciach dodatkowych, to mogę mieć co najmniej czwórkę.
– A chciałbyś też poćwiczyć ze mną?
– Nie. Pójdę na te zajęcia dodatkowe w środę. 

  • Dostałam piątkę! 
– Widzę, że się bardzo cieszysz! Możesz być z siebie dumna! A co tam w komentarzu?
– Pani napisała, że jeśli chciałabym jeszcze lepiej posługiwać się tymi czasownikami angielskimi, to poleca mi stronę w Internecie, gdzie są ciekawe ćwiczenia do czasowników.
– To może być ciekawe, jak myślisz?
– Zobaczę później. Na razie  chcę się cieszyć z piątki! 

  • Niepotrzebnie się przejmowałem, było łatwe… 
- Widzę, że masz poczucie zmarnowanego czasu… A jak myślisz, czy to, czego się z takim wysiłkiem uczyłeś może być przydatne później? Do czego to możesz wykorzystać?
- Pan w komentarzu napisał, że świetnie opanowałem te zagadnienia, więc może chciałbym pójść o krok dalej i przygotować projekt. Nawet podał stronę internetową, gdzie są ciekawe projekty z opisem, jak je wykonać.
– Masz na to ochotę?
–  Może faktycznie byłoby to ciekawe!

Podsumowanie

Prace sprawdzające wiążą się zwykle z dużymi emocjami dziecka. Bez względu na to, jakie jest oczekiwanie sukcesu dziecka, atmosfera sprawdzianu jest trudna. Dobrze jest wspierać swoje dziecko nie tylko poprzez pomoc w organizacji samego przygotowania (dla młodszych) lub przez „odpytywanie” (dla starszych, jeśli tego chcą), ale  przede wszystkim poprzez budowanie dobrej atmosfery domowej, w której dziecko wie, że jego wysiłek jest doceniany (bez względu na wynik), że udzielimy mu wsparcia na każdym etapie (przy przygotowaniu, przy analizie informacji zwrotnej, także wtedy, gdy trzeba będzie poprawić pracę), że jest kochane bez względu na osiągane w szkole wyniki.





Maria Tuchowska
Nauczyciel dyplomowany, polonista i teolog. Posiada wieloletnie doświadczenie w pracy z dziećmi i młodzieżą w placówkach integracyjnych różnego poziomu, edukator, coach, przeprowadziła ok. 600 szkoleń z zakresu kompetencji psychospołecznych nauczycieli, prawa oświatowego, pracy z dziećmi i młodzieżą z różnego typu zaburzeniami. Specjalizuje się również w tematyce dotyczącej zagadnień związanych z obecnością rodziców w szkole.


Interesuje Cię ta tematyka? Przeczytaj również:

Najbardziej aktualne artykuły: