Dziecko niepełnosprawne – jak zaopiekuje się nim szkoła

Uczeń z niepełnosprawnością objęty jest w szkole kształceniem specjalnym na podstawie orzeczenia wydanego przez poradnię psychologiczno-pedagogiczną. System edukacyjny daje możliwość wyboru rodzicom szkoły dla dziecka, a na szkołę nakłada obowiązek zapewnienia odpowiedniego wsparcia, pomocy, rewalidacji, dostosowania do indywidualnych potrzeb i możliwości psychofizycznych ucznia. Edukacja może przebiegać w szkole ogólnodostępnej, integracyjnej bądź specjalnej, w zależności którą z nich wybiorą rodzice.

Edukacja włączająca ucznia i pomoc dla rodziców

Kształcenie, wychowanie i opiekę dla uczniów niepełnosprawnych organizuje się w integracji z uczniami pełnosprawnymi, w ramach tzw. edukacji włączającej. Warto podkreślić, że rolą specjalistów diagnozujących dziecko jest udzielenie pomocy rodzicom, wspieranie ich w oddziaływaniach wychowawczych i wskazywanie optymalnych form pomocy w szkole. Taka pomoc na początku trudnej drogi wychowania i edukacji dziecka niepełnosprawnego wzmacnia ich, pomaga w akceptacji, konstruktywnym działaniu i współpracy ze specjalistami w szkole. Efektem współdziałania szkoły z rodzicami jest stworzenie klimatu sprzyjającego rozwojowi dziecka.

Kiedy mówimy o niepełnosprawności?

Niepełnosprawności zostały opisane w Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób ICD-10 i na tej podstawie zespoły orzekające wydają orzeczenia o potrzebie kształcenia specjalnego dla dzieci:

  • słabowidzących, niewidzących,
  • słabosłyszących, niesłyszących,
  • z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu lekkim, umiarkowanym, znacznym,
  • z niepełnosprawnością ruchową, w tym afazją,
  • z autyzmem w tym z Zespołem Aspergera,
  • dla dzieci z niepełnosprawnościami sprzężonymi, czyli przynajmniej dwoma występującymi łącznie.

Jak długo uczeń może kontynuować naukę?

Jeżeli uczeń realizuje kształcenie specjalne na podstawie orzeczenia, może pobierać naukę maksymalnie do końca roku szkolnego, w tym roku kalendarzowym, w którym kończy:

  • 20 rok życia w przypadku szkoły podstawowej,
  • 24 rok życia w przypadku szkoły ponadpodstawowej.
Uczniowi można również przedłużyć okres nauki w szkole podstawowej – o jeden rok na I etapie edukacyjnym oraz o dwa lata na II etapie edukacyjnym, a w szkole ponadpodstawowej o jeden rok. Przy czym należy pamiętać, aby podjęta decyzja nie doprowadziła do braku możliwości ukończenia szkoły ze względu na wiek ucznia.

Jakie są obowiązki szkoły?

Szkoła powinna zapewnić uczniom realizację obowiązkowych zajęć edukacyjnych. W momencie, kiedy rodzice dziecka niepełnosprawnego przedstawią dyrektorowi orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego, szkoła ma obowiązek zapewnić:

1. Realizację zaleceń zawartych w orzeczeniu o potrzebie kształcenia specjalnego w postaci zajęć rewalidacyjnych odpowiednich do niepełnosprawności i ograniczeń ucznia.

Zajęcia te powinny być prowadzone przez specjalistę danej niepełnosprawności. Natomiast główne kierunki oddziaływań rewalidacyjnych powinny zmierzać do optymalnego usprawniania i rozwijania tych wszystkich funkcji psychicznych i fizycznych, które są najsilniejsze i najmniej uszkodzone, a z drugiej strony do optymalnego korygowania funkcji zaburzonych. Skuteczność rewalidacji w dużej mierze zależy od specjalistów pracujących z uczniem. Niezwykle ważne jest, aby z dzieckiem pracował terapeuta wykwalifikowany, mający przygotowanie do danej niepełnosprawności.

  • Tyflopedagog rzetelnie poprowadzi naukę orientacji przestrzennej i poruszania się oraz naukę systemu Brailleʼa lub innych alternatywnych metod komunikacji dla ucznia niewidomego.
  • Surdopedagog będzie dynamizował rozwój dziecka słabo słyszącego lub niesłyszącego, uczył języka migowego.
  • Pracę rewalidacyjną uczniów niepełnosprawnych intelektualnie będzie stymulował oligofrenopedagog.
  • Ucznia niepełnosprawnego z zaburzeniami mowy lub jej brakiem poprowadzi logopeda lub neurologopeda.
  • Zajęcia rozwijające umiejętności społeczne i komunikacyjne – w przypadku ucznia z autyzmem, w tym z zespołem Aspergera powinien prowadzić terapeuta z kwalifikacjami do diagnozy i terapii osób z autyzmem.
  • Dziecko niepełnosprawne ruchowo powinno być stymulowane przez rehabilitanta lub fizjoterapeutę w celu usprawniania motorycznego.
2. Warunki do nauki, sprzęt specjalistyczny i środki dydaktyczne odpowiednie do możliwości psychofizycznych uczniów oraz ich potrzeb.

Mogą być to odpowiednie oznaczenia przestrzeni szkoły, klasy np. piktogramy, „ścieżka” dotykowa, likwidacja barier architektonicznych – podjazdy, dostęp do pomocy, szafek, szuflad w przypadku dziecka poruszającego się na wózku. Dziecko niewidzące będzie potrzebowało nakładek, podpórek, pulpitu, maszyny brajlowskiej, a niesłyszące komputera, planszy, obrazków itp.

Dostosowanie warunków pracy w klasie będzie się mocno wiązało z poznaniem przez nauczycieli potrzeb dziecka. Wychowawca powinien zadbać o odpowiednie miejsce w klasie, właściwe źródło światła, niski poziom hałasu, uwzględnić przerwy w pracy, możliwości wyciszenia się ucznia i relaksu. Jeżeli uczeń realizuje obowiązek szkolny w klasie integracyjnej, powinien mieć zapewnione wsparcie ze strony nauczyciela współorganizującego procesy edukacyjne.

Inna jest sytuacja ucznia z niepełnosprawnością uczącego się w klasie ogólnodostępnej ponieważ w przypadku ucznia z autyzmem, zespołem Aspergera i niepełnosprawnościami sprzężonymi rodzice mogą ubiegać się o zatrudnienie dodatkowego specjalisty z kwalifikacjami, który w zależności od poziomu funkcjonowania dziecka wspomaga go w edukacji, pomaga zrozumieć sytuacje społeczne zachodzące w klasie, zapewnia bezpieczeństwo, reaguje na zachowania trudne, dostosowuje materiał do możliwości ucznia we współpracy z nauczycielem prowadzącym.

a_dzieckoniep1_LR_graf.jpg

3. Zajęcia specjalistyczne typu: korekcyjno-kompensacyjne, logopedyczne, rozwijające kompetencje emocjonalno-społeczne oraz inne o charakterze terapeutycznym.

Najczęściej zajęcia w ramach pomocy psychologiczno-pedagogicznej określone są w orzeczeniu i wypływają bezpośrednio z przeprowadzonej kompleksowej diagnozy. Jednakże przy opracowaniu indywidualnego programu edukacyjno-terapeutycznego IPET (w tym procesie powinni uczestniczyć rodzice), mogą pojawić się potrzeby realizacji innych zajęć specjalistycznych. Wówczas zadaniem szkoły jest stworzenie warunków do organizacji dodatkowych form zgodnie z IPET-em. W wielu szkołach zatrudniony jest pedagog szkolny lub psycholog, warto więc korzystać z ich wiedzy i pomocy w sprawach ważnych, dotyczących rozwoju dziecka.

4. Integrację uczniów ze środowiskiem rówieśniczym, w tym z uczniami pełnosprawnymi nie tylko podczas zajęć edukacyjnych, ale również przy organizacji projektów edukacyjnych, spotkań klasowych, uroczystości szkolnych.

To niezwykle ważne zadanie szkoły, przynoszące obopólne efekty, z jednej strony prawidłowo rozwijające sferę emocjonalno-społeczną ucznia niepełnosprawnego, a z drugiej uczące szacunku do osób niepełnosprawnych i tolerancji inności oraz umiejętności komunikowania się bez ograniczeń.

5. Przygotowanie uczniów do samodzielności w życiu dorosłym.

To kolejne z ważnych zadań nauczycieli. Szkoła jest bowiem laboratorium wszelkich sytuacji życiowych, których doświadczają dzieci. Tutaj uczą się współpracy, działania w grupie, rywalizacji, doświadczają sukcesów i porażek oraz uczą się strategii radzenia z trudnościami i wyzwaniami. Każde dziecko ma wrodzony, naturalny pęd do aktywności, dlatego szkoła ma za zadanie wspieranie uczniów w różnych formach działania. To one przygotowują ucznia do zadań w życiu dorosłym, spełniania różnych ról społecznych i kształtowania poczucia własnej wartości.

Rodzice dzieci niepełnosprawnych mogą korzystać z szerokiego wachlarza form pomocy i wsparcia w szkole. Przepisy prawa nakładają na placówki oświatowe szereg zadań i obowiązków dotyczących integracji i rewalidacji. Wiele szkół we współpracy z rodzicami realizuje programy terapeutyczne dostosowane do potrzeb i możliwości ucznia, wtedy rodzice są partnerami. Równocześnie prowadzone zajęcia i oddziaływania przynoszą efekty, jeżeli obejmują każde środowisko, w którym funkcjonuje uczeń, a więc szkołę, klasę, rówieśników i rodzinę.





Marzena Agnieszka Łata
Logopeda, pedagog, specjalista w zakresie autyzmu. Posiada wieloletnie doświadczenie w zarządzaniu zasobami ludzkimi. Specjalizuje się w prowadzeniu szkoleń rad pedagogicznych, kadry zarządzającej, prowadzi mediacje, szkołę dla rodziców, trening zastępowania agresji. Pracuje metodami coachingowymi, jest doradcą w kompetencjach kluczowych. Prywatnie pasjonatka gór i pieszych wycieczek, uwielbia szkicować portrety w ołówku oraz czytać kilka książek równocześnie, łącząc thrillery psychologiczne, powieści biograficzne i inspirujące historie, których wspólnym mianownikiem jest wytrwałość, nadzieja i siła.


Interesuje Cię ta tematyka? Przeczytaj również:

Najbardziej aktualne artykuły: