Gdy słowa dziecka Cię ranią #wychowanie
Jak nauczyć dziecko empatii
Twórca porozumienia bez przemocy, Marshall Rosenberg, określił empatię jako „naturalny stan współodczuwania osiągany, gdy przemoc ustąpi z naszego serca”. Pisząc o przemocy, miał na myśli oskarżanie, osądzanie, ocenianie, krytykowanie, manipulację. Dzieci uczą się empatii, doświadczając jej od otoczenia, od rodziców, nauczycieli i innych dorosłych. Można powiedzieć, że każde dziecko rodzi się z empatią. Potwierdza to odkrycie neuronów lustrzanych, które są odpowiedzialne za kształtowanie reakcji empatycznych. To podstawowa umiejętność, która jest potrzebna do przetrwania.
Dlaczego empatia jest ważna
Okazuje się, że dzięki empatii lepiej komunikujemy się z innymi, a co za tym idzie podnosimy jakość relacji z nimi. Osoby empatyczne częściej też odnoszą sukcesy życiowe, które jak wiemy, zależą nie tylko od wysokiego IQ i posiadanej wiedzy, ale też od kompetencji komunikacyjnych.Osoba empatyczna
- potrafi skuteczniej zadbać o swoje granice nie naruszając cudzych,
- potrafi lepiej się komunikować, z życzliwością i poszanowaniem innych,
- jest bardziej świadoma tego co przeżywa, ale też tego, czego potrzebuje,
- łatwiej wybacza,
- potrafi szybciej w sposób konstruktywny rozwiązywać konflikty według zasady - ja jestem ok i Ty jesteś ok (wygrana-wygrana),
- potrafi nawiązać szczere i głębokie relacje.
Jak wspierać empatię u dziecka
1. Słuchajmy dziecka z empatią, wyrażając swoją otwartość na to, co przeżywa, szczególnie jeśli jego zachowanie podyktowane jest odczuwaniem trudnych emocji. Kiedy dziecko odczuwa złość, gniew, smutek, to potrzebuje wsparcia i towarzyszenia, a nie oceniania czy krytyki. Pomocne mogą być słowa:
- Widzę.
- Słyszę.
- Jestem tu.
2. Pomóż dziecku nazwać to, co przeżywa i wspólnie poszukajcie odpowiedzi na pytanie, czego ono potrzebuje. Pomocna może być parafraza, czyli powtórzenie własnymi słowami wypowiedzi dziecka.
3. W myśl zasady: „słowa pouczają, czyny pociągają” staraj się być przykładem. Dziecko widzi, w jaki sposób rozmawiamy z innymi dorosłymi, jak rodzice traktują się nawzajem i jak się do siebie odzywają. W ten sposób powstaje tzw. wzorzec komunikacyjny, którego uczy się dziecko.
4. Zwracajmy uwagę na codzienne sytuacje, w których uczestniczymy z dzieckiem, a które mogą być przykładem empatii. Np. kiedy podczas zakupów Pani w sklepie była dla nas nieprzyjemna i nieżyczliwa lub na odwrót, porozmawiajmy o tym, co ta osoba mogła przeżywać lub doświadczyć tego dnia od innych klientów itp.
5. Czytajmy dzieciom bajki i opowiadania, w których bohaterowie okazują sobie empatię. Pytajmy, co dziecko na ten temat myśli.
6. Grajmy w gry, w których jest mowa o emocjach (np. Góra złości, karty relacji i emocji).
Dzieci, które od najmłodszych lat doświadczają empatii są szczęśliwe i z zaufaniem szukają wsparcia u innych dorosłych. Te doświadczenia kształtują ich mózgi, ponieważ tworzą się określone szlaki neuronalne. Można nazwać je szlakami empatii, z których dzieci będą korzystać, kiedy wejdą w okres nastoletni i okres dorosłości. To dlatego mówimy, że traktowanie dzieci z empatią może zmienić świat i sprawić, że będziemy dla siebie bardziej życzliwi, pomocni i otwarci na innych.
Życzliwość dziś
Życzliwość łączy ludzi. Dzięki niej czujemy, że jesteśmy dla innych ważni i traktowani z godnością. To postawa „Ty jesteś ważny(-a) i ja jestem ważny(-a)”. Co możemy zrobić, by nauczyć dziecka życzliwości?- Bądźmy przykładem – mówmy z życzliwością o innych, o sobie, ale i o dziecku.
- Zwracajmy uwagę na przejawy życzliwości, które widziało dziecko. Pokazujmy mu, w jakich sytuacjach ono samo wykazało się empatią.
- Nauczmy się dawać sobie życzliwość, zwłaszcza kiedy przeżywamy trudne emocje. Bądźmy dobrzy dla siebie.
- Pokażmy dziecku, jak radzić sobie z emocjami w życzliwy dla niego sposób.
- Używajmy języka osobistego, a nie oceniającego. Zamiast mówić groźnym tonem „przestań, mam tego dość…” powiedź „nie lubię, nie chcę żebyś to robił”.
- Pamiętajmy, że dziecko dobrze się zachowuje, kiedy dobrze się czuje.
- Dbajmy o wzmacnianie więzi w rodzinie, twórzmy relacje oparte na zrozumieniu i życzliwości. Spędzajmy wspólnie czas na aktywnościach atrakcyjnych dla całej rodziny.
- Pokażmy dziecku, że warto dbać o innych, ale i o siebie, że w dawaniu i braniu bardzo ważna jest równowaga i wzajemność.
- Powiedzmy też dziecku, że nie musi być miłe i uprzejme, ma prawo powiedzieć NIE, kiedy nie wyraża na coś zgody lub kiedy ktoś przekracza jego granice fizyczną czy emocjonalną. W ten sposób uczymy je, że jego granice i potrzeby też są ważne.
Literatura:
- https://dziecisawazne.pl/lekcja-empatii-jak-wspierac-te-kluczowa-umiejetnosc-u-dziecka/ dostęp 17.10.2021
- https://dziecisawazne.pl/swiat-potrzebuje-zyczliwosci-jak-pozostac-zyczliwym-w-trudnym-swiecie-i-jak-nauczyc-tego-swoje-dziecko/ dostęp 17.10.2021
Marzena Jasińska
Trener, dyplomowany coach, doradca rodzinny. Od lat wspiera rodziców w konsultacjach indywidualnych oraz warsztatach psychoedukacyjnych. Swoją pracę opiera na filozofii Jespera Juula, założeniach Rodzicielstwa Bliskości oraz Porozumienia Bez Przemocy. Specjalizuje się w zakresie neurodydaktyki oraz uczenia się uczniów. Ekspert rozwoju osobistego, komunikacji, negocjacji. W swojej pracy zajmuje się także tematyką mediacji szkolnych, procesów grupowych, zarządzania zmianą w organizacji i zarządzania zespołem. Prywatnie mama dwóch dorosłych synów.
Interesuje Cię ta tematyka? Przeczytaj również: