Bądź na czas! #wychowanie
Budowanie więzi między rodzeństwem
Typy relacji między rodzeństwem
Istnieją dwie koncepcje wyjaśniające kwestię relacji między rodzeństwem. Jedna z nich stawia na przekonania i normy, jakie słyszymy od naszych rodzicówZdaniem Marc S. Golda, badacza relacji rodzinnych, można wyróżnić pięć typów relacji między rodzeństwem:
- Relacja „bliskości” – rodzeństwo jest sobie bliskie i oddane, przyjaźni się.
- Relacja „przyjacielska” – brat/siostra, zaraz po małżonku i własnych dzieciach, to najbliższy przyjaciel.
- Relacja „lojalna” – rodzeństwo utrzymuje regularny, niezbyt częsty kontakt, pomaga sobie w sytuacjach trudnych.
- Relacja „ambiwalentna” – charakteryzuje rodzeństwo, które jest wobec siebie obojętne lub obce. Rzadko utrzymują ze sobą kontakt, odcinają się od siebie w sytuacjach trudnych.
- Relacja “wroga” – oparta na agresji, nieustannej rywalizacji.
Rola rodziców w kształtowaniu przywiązania rodzeństwa
Wybitny kanadyjski psycholog rozwojowy Gordon Neufeld uważa, że relacja między rodzeństwem przechodzi przez kilka etapów. Na każdym z nich buduje i pogłębia się przywiązanie do brata/siostry. W każdej fazie rola rodziców jest nieoceniona.Aby ukształtowała się więź między rodzeństwem, ważne jest, aby dzieci aktywnie przebywały ze sobą i mogły się poznawać. Wspólnie spędzony czas na zabawie, spacery, wyjazdy, oglądanie razem telewizji czy łamanie ustalonych zasad rodzicielskich zbliża je do siebie, pomaga uczyć się wzajemnie, daje poczucie bliskości. Gdy widzisz, że Twoje dzieci w naturalny sposób spędzają ze sobą czas, nie przeszkadzaj im, nie komentuj, nie przyłączaj się, nie ingeruj. Podobnie będzie z kłótniami. Nie każda sytuacja konfliktowa wymaga Twojej rodzicielskiej interwencji. Czasem warto poczekać, bowiem spory, nieporozumienia to możliwość do budowania więzi, poznania drugiej osoby, trening trudnej sztuki komunikacji. Twoim obowiązkiem jest interwencja, gdy konflikt wkracza na wyższe etapy eskalacji – kiedy dochodzi do przemocy fizycznej czy słownej. Wówczas dzieci należy rozdzielić, dać im czas na ochłonięcie, a następnie doprowadzić do porozumienia.
Kolejnym etapem tworzenia przywiązania między rodzeństwem jest świadomość podobieństwa między nimi. Warto dzieciom w tym pomóc. Najpierw poobserwuj, co łączy Twoje dzieci, jakie mają wspólne cechy, zainteresowania. Angażuj je do tych samych czynności, organizuj zabawy polegające na współdziałaniu. Dzieci, które mają emocjonalny i fizyczny kontakt ze sobą, które zauważają cechy je łączące, odczuwają lojalność wobec siebie. Rozumieją, że tworzą zespół i są od siebie w pewien sposób zależne.
Następny etap w rozwoju relacji między rodzeństwem polega na tym, że dzieci wspierają się, wspólnie przeżywają ważne dla siebie momenty. Pojawiają się gesty, które pokazują, jak ważny jest brat czy siostra, na przykład, brat przywozi z wycieczki szkolnej małą niespodziankę dla siostry.
Na kolejnym etapie rodzi się miłość siostrzana/braterska. Pojawiają się zachowania, których podstawą są głębsze uczucia do rodzeństwa: przyniesienie chorej siostrze do łóżka swojego ulubionego misia, martwienie się o stan zdrowia brata, przeprosiny wynikające z wewnętrznej potrzeby, przytulanie, gdy brat czy siostra płacze. Po wielu latach bycia razem, pojawiają się spontaniczne oznaki troski o drugą osobę i przejawy miłości braterskiej/siostrzanej.
Na ostatnim etapie rozwoju przywiązania między rodzeństwem pojawia się wspólnota i zaufanie. Rodzeństwo nie ma oporów, by rozmawiać o ważnych dla siebie sprawach, dzieli się własnymi lękami, marzeniami czy planami. Komunikacja jest pełna i dojrzała, bo jej podstawą jest troska o brata/siostrę. Ten etap dzieci osiągają po wielu latach – wymaga czasu, zaangażowania i wewnętrznej gotowości.
Rodzice muszą mądrze wspierać rozwój relacji między rodzeństwem, traktując dzieci sprawiedliwie, ucząc je komunikacji, tworząc im przestrzeń do bycia razem i współpracy. Nie mogą faworyzować jednego z nich i stawiać go za wzór innym, niesprawiedliwie traktować i wywoływać niezdrową rywalizację. Rodzicielską energię powinni skierować na tworzenie i wspieranie relacji między dziećmi, która je zwiąże i pozwoli im na samodzielne rozwiązywanie problemów.
Dr Marta Majorczyk
Pedagog, psycholog, psychoterapeuta systemowy, doradca rodzinny, trener, animator rozwoju (coach, mentor, tutor), badacz i wieloletni nauczyciel akademicki. Od stycznia 2015 roku współpracuje z Niepubliczną Poradnią Psychologiczno-Pedagogiczną przy Uniwersytecie SWPS w Poznaniu. Kierownik studiów podyplomowych dla nauczycieli z zakresu: edukacji elementarnej, terapii pedagogicznej, wczesnego wspomagania rozwoju dziecka, wychowania do życia w rodzinie. Współtwórca nowatorskich kierunków kształcenia: edukacja prorozwojowa oraz mediaworking. Autorka sześciu monografii i wielu tekstów popularno-naukowych, analiz oraz opracowań o tematyce rodzinnej, rozwoju dziecka, wychowania i opieki, a także neurodydaktyki.
Interesuje Cię ta tematyka? Przeczytaj również: