Librus

Oficjalna aplikacja Librus

Dwujęzyczność w pigułce – poznaj korzyści i metody nauczania bilingwizmu

Wśród rodziców i pedagogów panuje powszechne przekonanie, że dzieci uczą się języków szybciej i sprawniej niż młodzież czy dorośli. Teza ta ma poparcie w badaniach naukowych, które mówią, że istnieje tzw. wiek krytyczny. W tym okresie dzieci posiadają cechy, których brakuje dorosłym: plastyczność organów wymowy, spontaniczność oraz brak lęku przed mówieniem.

Faza ta trwa od drugiego roku życia do okresu dojrzewania – tak stwierdził wybitny amerykański lingwista Eric Lenneberg. To właśnie w tym wieku można wychować dziecko dwujęzyczne. Jeśli w tym czasie dziecko będzie miało korzystne warunki do naturalnego, codziennego używania dwóch języków, będzie ono w przyszłości co najmniej bilingwalne. Czy warto zainteresować się tym tematem?

Czym jest dwujęzyczność?

Francuski psycholingwista Francois Grosjean określił dwujęzyczność, zwaną także bilingwizmem, jako używanie dwóch lub więcej języków (lub dialektów) w codziennym życiu, przy czym stopień zaawansowania w każdym z tych języków lub dialektów nie musi być jednakowy. Sama definicja nie należy do szczególnie skomplikowanych, ale przyjrzyjmy się szczegółom.
W jakich warunkach możemy wychować dziecko dwujęzyczne? Istnieje kilka sytuacji, w których bilingwizm przychodzi naturalnie. Zalicza się do nich m.in. wychowanie dziecka w rodzinie mieszanej pod względem kulturowo-językowym (rodzime języki rodziców są różne) czy też wychowanie w rodzinie imigrantów (rodzice mówią tym samym językiem, ale w kraju, który zamieszkują używa się innego języka). Nie oznacza to jednak, że wyłączność na wychowanie dwujęzycznego dziecka mają pary mieszane czy imigranci. Bilingwalne dziecko można wychować także, posyłając je do przedszkola/szkoły, gdzie używa się języka innego niż język macierzysty dziecka lub organizując codzienne kontakty z tzw. native speakerem, czyli naturalnym użytkownikiem danego języka. Istnieje także dwujęzyczność nienatywna – to sytuacja, w której dwujęzyczny rodzic porozumiewa się z dzieckiem w języku, który dla niego samego jest językiem obcym (np. mama Polka porozumiewa się z dzieckiem w języku francuskim, którego nauczyła się na studiach). Warto tu pamiętać, że nie musimy stresować się tym, że nie mówimy perfekcyjnie w języku obcym – oczywiście najlepiej jest używać poprawnych form gramatycznych I leksykalnych, ale pomyłki w wychowaniu dwujęzycznym nienatywnym mogą się zdarzać. Zresztą mówiąc w ojczystym języku, też często popełniamy błędy.

Metody nauczania

Choć w przypadku bilingwizmu znajomość jednego lub obu języków nie musi wiązać się ze sformalizowaną metodą nauczania (babcia dziecka może być równie skutecznym nauczycielem języka, co wykładowca akademicki), dobrze stosować się do zestawu reguł, które pozwolą dziecku łatwiej odnaleźć się w dwujęzycznym środowisku. Zdecydowanie warto rozdzielić okoliczności, w których dziecko ma mówić w jednym z dwóch używanych języków. Można tu zastosować strategię osoby (np. w związku mieszanym każdy z rodziców porozumiewa się z dzieckiem w swoim ojczystym języku), strategię miejsca (np. w domu mówimy tylko po polsku, podczas gdy dziecko chodzi do szkoły, w której używa się wyłącznie języka hiszpańskiego), strategię czasu, czynności lub tematu (np. używamy języków zamiennie co drugi dzień lub w określonych okolicznościach). Najważniejsza jest konsekwencja – jeśli podejdziemy do tematu dwujęzycznego wychowania poważnie, istnieje duża szansa, że wychowamy w pełni bilingwalne dziecko. Warto przy tym zadbać o to, aby rozwój językowy był dla dziecka pozytywnym doświadczeniem, pełnym szacunku dla obu języków i kultur, a samo dziecko było świadome korzyści płynących z dwujęzyczności. Tych ostatnich jest całkiem sporo.

grafika_artykul_dwujezycznosc.jpg

Same plusy

Choć rodzice często obawiają się, że dwujęzyczne wychowanie może stworzyć zamieszanie w głowie dziecka. Naukowcy twierdzą zupełnie co innego. Wyniki raportu "Study on the Contribution of Multilingualism to Creativity" pokazują, że choć trudno jest udowodnić bezpośredni związek przyczynowy, jest bardzo prawdopodobne, że wielojęzyczność promuje myślenie kreatywne, rozumiane jako klucz do uzyskania ekonomicznego i społecznego sukcesu.

Badacze wymieniają sześć najważniejszych korzyści, które pozwalają osobom dwujęzycznym radzić sobie sprawniej niż jednojęzycznym w życiu społecznym. Pierwszą z nich jest tzw. giętkość mentalna, czyli umiejętność patrzenia na rzeczy z różnych punktów widzenia. Dwujęzyczne osoby lepiej radzą sobie także z rozwiązywaniem problemów – bilingwalne dzieci szybciej uczą się abstrakcyjnego myślenia i sprawniej analizują złożone informacje. Kolejną korzyścią są zdolności metajęzykowe, czyli umiejętności odczytywania prawdziwego, pozawerbalnego komunikatu, a tym samym skuteczniejsza komunikacja z otoczeniem. Naukowcy podkreślają też, że bilingwizm wspomaga umiejętność uczenia się, a także, dzięki lepszym zdolnościom komunikacyjnym, tworzenia wartościowych relacji interpersonalnych. Ostatnią, choć nie najmniej istotną korzyścią wynikającą z dwujęzyczności jest opóźniony proces starzenia – badania wykonane na bilingwalnych seniorach wykazały, że dzięki znajomości języków i treningowi umysłowemu ludzie ci starzeli się od dwóch do czterech lat później niż ich monolongwistyczni rówieśnicy, a choroba Alzheimera dotykała ich około pięć lat później niż pozostałych.

Nie jest także tajemnicą, że osoby dwujęzyczne mają duży potencjał, aby stać się poliglotami. W ich przypadku nauka kolejnych języków jest znacznie prostsza, ponieważ w sposób naturalny rozumieją one działanie paradygmatów (schematów) rządzących językami.

Osoby dwujęzyczne są też wielozadaniowe – szybciej przełączają się z jednej czynności na drugą, będąc elastyczne i gotowe do podjęcia różnych zadań. Wszystko to dzięki wyćwiczonemu dwujęzycznością umysłowi.

Analizując kwestię dwujęzyczności, nie można zapomnieć o tym, że dzieci bilingwalne korzystają z dwóch kanałów przyswajania informacji, co ma wpływ na większą wiedzę o świecie i potencjalnie lepsze wyniki w nauce oraz znacznie szersze horyzonty. Niemiecki filozof Ludwik Wittgenstein powiedział: „Granice mojego języka, wyznaczają granice mojego świata”. Oznacza to, że władając tylko jednym językiem, jesteśmy zdeterminowani przez charakter i kulturę tego języka. Poznając inny język, przesuwamy nasze mentalne granice, czyniąc nasz świat bardziej złożonym i pełniejszym.

Na sam koniec warto wspomnieć o oczywistym aspekcie wynikającym z dwu- lub wielojęzyczności: korzyści pochodzącej z samej znajomości języków, których praktyczne zastosowanie można wymieniać w nieskończoność. Władanie różnymi językami jest nieocenione w podróżach czy biznesie, daje możliwość podjęcia studiów wyższych za granicą itd.

Trud, który się opłaca

Nie ulega wątpliwości, że wychowanie dwujęzycznego dziecka wymaga żelaznej konsekwencji i uporu oraz ogromu pracy, szczególnie w sytuacji, kiedy okoliczności nie wymuszają na nas używania drugiego języka. Nie oznacza to jednak, że jest to niemożliwe. Wysiłek rodziców włożony w ten proces z pewnością zaprocentuje po stokroć – potwierdzają to osoby bilingwalne na całym świecie, dla których płynna znajomość przynajmniej dwóch języków staje się automatycznie przepustką do sukcesu.


Źródła:
  • http://jows.pl/content/wp%C5%82yw-wybranych-czynnik%C3%B3w-na-rozw%C3%B3j-dwuj%C4%99zyczno%C5%9Bci-dzieci 
  • Bertelle L., “Dwujęzyczność w świetle najnowszych badań naukowych”, “Lingwistyka Stosowana / Applied Linguistics / Angewandte Linguistik”, numer 4/2011, Instytut Komunikacji Specjalistycznej i Interkulturowej Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2011
  • http://bilingualhouse.com/wychowanie-dwujezyczne/
  • http://bilingualhouse.com/jak-dwujezycznosc-wplywa-na-rozwoj/
  • https://bilingualmind.com/2016/11/09/dwujezycznosc-definicje/
  • Wróblewska-Pawlak K., “Naturalna dwujęzyczność, czyli o dwujęzycznym wychowaniu dzieci”, “Języki obce w szkole”, tom 1/2013, Fundacja Rozwoju Systemu Edukacji, Warszawa 2013
  • https://dwujezycznosc.wordpress.com/category/korzysci-z-dwujezycznosci/


Interesuje Cię ta tematyka? Przeczytaj również:

Najbardziej aktualne artykuły: