Postawa uważności wspiera nas w budowaniu dobrych relacji z dzieckiem. Dzięki niej możemy stworzyć taki dom, który daje nie tylko doświadczenie miłości i znaczenia, ale także wsparcia w konkretnych, życiowych sytuacjach. Uważny rodzic chce dobrze poznać swoje dziecko: zdobyć wiedzę na temat jego zainteresowań i talentów, rozpoznać ograniczenia i mądrze pomagać. Uważność oznacza zaciekawienie dzieckiem nie tylko jako potomkiem, ale przede wszystkim jako wartościowym i interesującym człowiekiem. Jestem uważny na drugą osobę to znaczy: nie jest mi obojętne jej samopoczucie, chcę słuchać o jej radościach i zmartwieniach, chcę jej towarzyszyć.

Kampania społeczna „JESTEŚMY UWAŻNI”

Poprzez uważność warto w dziecku szukać i podobieństw, i różnic. Ono nie jest przecież naszym wiernym odbiciem, ale osobą niepowtarzalną i autonomiczną. Rodzic, który dostrzega odrębność dziecka, lepiej przygotuje je do samodzielnego i dorosłego życia. Uniknie pułapki obarczania go własnymi planami i nieosiągniętymi celami. Będzie świadomy oddzielności jego marzeń. Dzięki uważności zachowa rozwagę w podpowiedziach i w pomocy.

Uważność wyraża się poprzez konkretne działania, a równocześnie nadaje im sens. Dzięki niej jesteśmy w stanie tak organizować życie rodzinne, aby służyło ono zaspokajaniu potrzeb wszystkich domowników. Przede wszystkim jednak uważność jest cechą, która rozwija się w biegu życia. Potrzebuje więc tego, z czego wzrasta większość cenny rzeczy: czasu i zaangażowania. Nie możemy rozwijać uważności na potrzeby bliskich wtedy, gdy na liście naszych priorytetów rodzinne relacje w praktyce zajmują odległe miejsca.

Rodzicielską uważność można wzmacniać i rozwijać. O czym warto pamiętać?

• Dziecko buduje poczucie, że jest dla Ciebie ważne, nie na podstawie Twoich deklaracji, ale na podstawie konkretnych działań. Bądź obecny w jego życiu, staraj się towarzyszyć mu w ważnych wydarzeniach, poznaj jego przyjaciół. Pokaż swoją przychylnością i lojalnością, że to, co istotne dla niego, ma znaczenie także i dla Ciebie. Pamiętaj o okazywaniu mu czułości.

• Bądź uważny na to, o czym mówi Ci dziecko. Stwórz przestrzeń do tego, aby mogło dzielić się z Tobą swoimi przeżyciami. Gdy opowiada Ci o poważnym problemie – unikaj sytuacji, w której nie będziesz mógł obdarzyć go pełną potrzebną mu uwagą. Powiedz dziecku o tym, że w danej chwili musisz wykonać jakieś zadanie i zapewnij go, że porozmawiacie tak szybko, jak to tylko będzie możliwe. Zadbaj wtedy o swoją wyłączność dla małego rozmówcy – nie wykonuj dodatkowych telefonów, nie odpisuj na maile i nie oglądaj telewizji. Nie pozwól, aby rozpraszały Cię inne osoby. 

• Pamiętaj o pielęgnowaniu domowych rytuałów. To właśnie one tworzą intymną atmosferę każdego domu i specyficzny kod porozumiewania się pomiędzy bliskimi. Rodzinne zwyczaje (związane na przykład ze spożywaniem wspólnych posiłków, obchodzeniem imienin lub urodzin, świętowaniem rocznic wydarzeń, które dla danej rodziny były szczególnie ważne) służą nie tylko przeżywaniu wspólnych chwil radości, ale także cementują poczucie przynależności („Tutaj jest moje miejsce”). 

• Pielęgnuj z domownikami szczególnie te chwile, w czasie których wreszcie nie musisz się śpieszyć. Nie odrzucaj pomysłów na zwyczajne wieczory lub przedłużające się weekendowe śniadania. Jako rodzic nie musisz wymyślać żadnych specjalnych atrakcji, aby ten czas był w życiu waszej rodziny cenny. Być może Twoje dzieci najbardziej potrzebują przewidywalności. Wspólne pieczenie naleśników, oglądanie filmów, czytanie i inne tak zwane zwyczajne aktywności mogą doskonale sprzyjać budowaniu rodzinnej bliskości. 

• Gdy celebrujesz rodzinne uroczystości lub święta, zastanów się, czy Twoje dziecko potrzebuje kolejnego prezentu, czy przedmiot najpełniej wyraża to, jak ważni są dla Ciebie domownicy. Rozważ możliwość zastąpienia podarunku tym, co samodzielnie wykonasz, lub wspólnie zaplanowanym ciekawym wydarzeniem (wycieczka, wyjście do kina).

• Doświadczanie uważności ze strony innych osób nie pomniejsza Twojego znaczenia w życiu dziecka, tylko je wzbogaca. Wspieraj jego więzi z członkami dalszej rodziny.

• Dziel się z innymi swoimi spostrzeżeniami na temat dziecka, nie zamykaj się na ich historie. Korzystaj z ich obserwacji w momentach kryzysów lub trudnych decyzji – poproś, aby opowiedzieli Ci o tym, jak oni widzą daną sytuację i możliwe rozwiązania. Pozwól, aby kiedy jest to konieczne, otworzyli Ci oczy. 

• W jasny sposób opisuj dziecku świat swoich wartości – to, czym kierujesz się w życiu, i co wpływa na Twoje działania. Zadbaj o to, aby było to spójne z decyzjami, które podejmujesz. 

• Ucz dzieci uważności także i na Twoje potrzeby. Mów o tym, jakiej pomocy od nich potrzebujesz i podkreślaj, że nie świadczy to o słabości, tylko o zaufaniu. Pokazuj, jak duże jest znaczenie współpracy. Pamiętaj jednak, że we wspólnych relacjach osobą dorosłą zawsze jest rodzic – to on jest rodzinnym nauczycielem, przewodnikiem i opiekunem. 

• Bądź uważny na siebie samego. Nazywaj uczucia, które przeżywasz, nie bagatelizuj sygnałów, które daje Ci ciało (nie pomniejszaj własnego zmęczenia, kiedy jesteś zmęczony; nie mów, że nic się nie stało, kiedy w rzeczywistości jesteś bardzo zdenerwowany; odpoczywaj w sposób, który sprawia Ci przyjemność). Zadbaj o czas, który pozwoli Ci na zregenerowanie sił. 

• Określ domowe obowiązki, w których wykonaniu dzieci będą Ci pomagać. Pamiętaj oczywiście o tym, że te zobowiązania muszą uwzględnić ich wiek i rozwojowe możliwości. Wspieranie rodziców w dbaniu o dom (sprzątanie własnego pokoju, porządkowanie zabawek lub książek, wspólne przygotowywanie posiłków) pozwala dziecku na rozwijanie poczucia współodpowiedzialności i sprawczości. Wzmacnia przekonanie o własnej skuteczności, uczy osiągania zamierzonych celów. Podczas wspólnej pracy rodzicowi łatwiej będzie także dostrzec, z czym dziecko ma kłopot (np. zauważyć, że wycofuje się już przy pierwszym niepowodzeniu; nie ufa własnym pomysłom, tylko szuka stałych potwierdzeń innych osób; nie przyjmuje odpowiedzialności za błędy) i pomóc mu poprzez towarzyszenie lub podpowiedź. 

• Uważność na potrzeby dziecka pozwala na szybkie dostrzeżenie niepokojących zmian w jego zachowaniu. Dzięki niej odróżnisz to, co ma prawo pojawić się na kolejnych rozwojowych progach, od alarmowych sygnałów istotnych kłopotów. Dzięki uważności łatwiej odkryjesz istotę problemu i określisz jego kontekst sytuacyjny. 

Uważność i dobre relacje pomiędzy domownikami wpływają na siebie wzajemnie. Dzięki uważności wzmacniamy rodzinną więź, a to z kolei sprawia, że zainteresowanie drugą osobą: dzieckiem lub partnerem, staje się dla nas jeszcze bardziej naturalne. Uważność jest solą rodzinnych relacji. Bez niej nie ma domu: miejsca, w którym doświadczamy zrozumienia i rozumiemy innych, czując się przy tym bezpiecznie i spokojnie.





Magdalena Bucior
Psycholog, oligofrenopedagog, nauczyciel dyplomowany z 20-letnim stażem pracy na łącznie trzech etapach edukacyjnych: nauczania przedszkolnego i wczesnoszkolnego, klas IV—VI oraz gimnazjum. Współtworzy i realizuje programy wychowawcze i programy profilaktyki. Realizuje warsztaty umiejętności wychowawczych dla rodziców i nauczycieli szkół i przedszkoli. Specjalizuje się w poradnictwie psychologicznym oraz we wspieraniu rozwoju intelektualnego i psychospołecznego dzieci z niepełnosprawnością.