Wrażliwość to wrodzona zdolność i można ją obserwować już u malutkich dzieci. Przez wielu jest kojarzona z kruchością i słabością. Dzieci wysoko wrażliwe mają bogate życie wewnętrzne, ale również niezwykle czuły układ nerwowy. Pomimo całej swojej delikatności wysoka wrażliwość w sprzyjających okolicznościach dostarcza dzieciom wielu możliwości rozwoju. Uwalnia ich naturalny potencjał, kreatywność i jest kluczem do pełnego, radosnego życia. Dlatego zróbmy przestrzeń na wyjątkowość naszych dzieci.

Wrażliwość zmienia wszystko… to jak żyjemy, jak doświadczamy i jakimi dorosłymi jesteśmy.

Co wyróżnia wysoką wrażliwość

Głębia przetwarzania informacji, podatność na przestymulowanie, silne reakcje emocjonalne oraz umiejętność wyczuwania subtelności wskazują na bogactwo przeżyć dzieci wysoko wrażliwych. Mają one niezwykle czuły układ nerwowy, dlatego znacznie szybciej odczuwają przeciążenie. Wyzwaniem może być nadmiar myśli, emocji, doświadczeń, a nawet relacji. Dlatego ważne jest dbanie o wyciszanie emocji i ograniczenie bodźców. Dzięki wsparciu i uważności możemy stworzyć dzieciom wysoko wrażliwym mocne podstawy optymalnego rozwoju.

Wysoka wrażliwość w praktyce

Popularność terminu wrażliwości w ostatnich latach przyczyniła się do lepszego zrozumienia funkcjonowania osób o wysokiej wrażliwości. Dzięki temu możemy poznać świat wewnętrznych doznań i emocjonalności dzieci. Wiedza ta również umożliwia nam, dorosłym stworzenie przestrzeni do ich wzrostu. Bycie dzieckiem wyjątkowo uczuciowym niesie za sobą wiele ograniczeń, ale może być niesamowitą wartością. Taką, która decyduje o tworzeniu głębokich i szczerych relacji z innymi. Wartością, która pozwala poznawać świat przez pryzmat intensywnych odczuć i pełnego zaangażowania.

Szacuje się, że co piąta osoba na świecie przejawia cechy WWO – osób wysoko wrażliwych. Pokazuje to, że delikatność układu nerwowego, choć nie pasuje do wymagań dzisiejszego świata, jest normalnością i należy o nią szczególnie dbać. Praktyczny wymiar wrażliwości odnosi się do świata wypełnionego emocjami, intensywnością doznań, głębią przetwarzania informacji i bodźców. Dzieci wysoko wrażliwe mają bogate życie wewnętrzne. Obrazy, myśli, słowa, reakcje innych – wszystko jest żywe. Czasem niewielki impuls może być początkiem wielkich doznań. Z jednej strony odbierają zdecydowanie bardziej i mocniej, z drugiej zaś subtelny układ nerwowy ulega szybkim przeciążeniom.

Rozumienie wrażliwości

Luksusem jest być rozumianym.
Ralph Waldo Emerson

Wysoka wrażliwość często interpretowana jest jako nieśmiałość, wycofanie czy lękliwość. Tymczasem pojęcia te są przejawem zachowania, które może przejawiać się u dzieci wrażliwych na skutek doświadczania sytuacji stresujących, jeżeli nie otrzymają odpowiedniego wsparcia i akceptacji. Dzieci wrażliwe ostrożnie wchodzą w relacje, ostrożnie też dobierają przyjaciół. Nowe sytuacje i zmiany niosą najczęściej niepokój i stres. Niewielki bodziec może prowokować silną reakcję, a w konsekwencji otwartość na zranienia. Oznacza to, że w niesprzyjających okolicznościach np. konfliktu reagują silniej. Mogą płakać lub zupełnie się wycofać. Jednak w naturalnych, zrównoważonych warunkach, w spokojnym i pogodnym otoczeniu w pełni rozwijają swoje unikalne możliwości. Doświadczają głębokiej radości i mocno osadzonego poczucia sensu istnienia.

Świat oczami dzieci wysoko wrażliwych

Czy to nie dziwne? Widzimy tylko to, co jest poza nami, a prawie wszystko dzieje się w nas.
Charlie Mackesy 

• Odbieram więcej bodźców i dokładnie je analizuję (uścisk, gesty, mimika, zapach, hałas).

• Wyczuwam atmosferę panującą w klasie/w domu.

• Czasem wydaje mi się, że wierzycie we mnie bardziej niż ja w samego siebie.

• Mam bogatą wyobraźnię i uwielbiam tworzyć w myślach scenariusze.

• Lawina myśli, emocji i wrażeń mogą powodować u mnie niepokój.

• Szybko męczę się nadmiarem wrażeń, on mnie przytłacza.

• Zazwyczaj nie lubię zmian i niespodzianek – nie czuję się wtedy pewnie.

• Martwię się bardziej niż moi koledzy, przeżywam ich kłopoty.

• Kiedy jestem szczęśliwy, to całym sobą. Kiedy czuję smutek, to też całym sobą.

• Nie lubię kłótni. Każdy konflikt kosztuje mnie bardzo dużo energii.

• Rywalizacja z kolegami powoduje u mnie stres i wytrąca mnie z równowagi.

• Często czuję się winny za wydarzenia i samopoczucie innych osób.

• Potrzebuję czasu na przyzwyczajenie się do nowych sytuacji.

• Potrzebuję więcej czasu na podjęcie decyzji – lubię wszystko dobrze przeanalizować.

• Ostrożnie podchodzę do nowych relacji i doświadczeń.

• Zależy mi na opinii innych i na tym, żeby ich nie ranić.

• Wyczuwam emocje i przeżycia najbliższych.

• Czerpię radość z głębokich relacji opartych na zaufaniu, spokoju i akceptacji.

• Potrzebuję wielu aktywności, aby się rozwijać. Z łatwością odnajduję własne inspiracje.

• Krytyka i ocenianie wywołują u mnie duży lęk.

• Mam zdolność do wykonywania zadań, wymagających precyzji, kreacji i koncentracji.

• Potrzebuję przestrzeni do wyciszenia i odreagowania silnych bodźców.

• Denerwuję się, gdy nauczyciele wymagają ode mnie zrobienia zbyt wielu rzeczy jednocześnie.

• Lubię zabawę w samotności lub w gronie zaufanych osób. Przyjęcia często mnie męczą.

Jest tyle rzeczy do zrobienia, osób do poznania, wrażeń do przeżycia, miłości do odkrycia, nowych doświadczeń do praktykowania – wystarczy, że dacie mi wsparcie i akceptację.

Wrażliwość to nie tylko kwestia genetyczna. Istotną rolę w jej kształtowaniu odgrywa również środowisko, otoczenie i doświadczenia życiowe. Osoby wrażliwe, które dorastają w zrównoważonych i pełnych miłości rodzinach, w harmonijnym otoczeniu mogą w pełni rozwijać swój potencjał, będą szczęśliwymi dziećmi, a potem pogodnymi dorosłymi. Potrzeba bezpieczeństwa, miłości i akceptacji to naturalne pragnienia każdego z nas. Dzieci z wysoką wrażliwością emocjonalną pragną tego jeszcze bardziej i jeszcze mocniej.

Ukryta wyjątkowość

Kluczem do pełnego i radosnego życia jest uwolnienie wrażliwości dziecka, a potem jej pełna akceptacja w życiu dorosłym. Wrażliwość nie zniknie, nie schowa się pod kocem, nie odłożymy jej na późniejszy okres życia. Jest sposobem odczuwania i odbierania świata. Wrażliwość to zaangażowanie w życie całym sercem. Wymaga od dzieci wielkiej odwagi, aby otwierać się na nowe poruszenia i odsłaniać własną wartość. Ta wartość najczęściej wypływa z głębokiej pasji i palącej potrzeby dzielenia się swoją jakością życia. A skoro odczuwają więcej i mocniej, naturalnie pragną też dzielić się bardziej.

Wrażliwość jest wyjątkowa w wielu odsłonach budowania więzi, rozumienia innych i tworzenia pięknych projektów w oparciu o współpracę. To właśnie wzajemne więzi nadają sens życiu. Gdy jesteśmy ich pozbawieni odczuwamy pustkę i cierpienie.

Potencjał wrażliwości rozwija się, jeśli jest odpowiednio wspierany przez dorosłych, szkołę i najbliższe dziecku otoczenie. Źródłem wzrostu dla WWO jest mocny fundament bezpieczeństwa i akceptacji. Sprzyja on budowaniu wewnętrznej odporności na stres, osadzeniu w poczuciu wartości oraz uwalnia energię twórczą dzieci. Od świadomości i wiedzy dorosłych zależy czy dzieci przez całe życie będą zmagały się ze swoją wrażliwością, czy też uczynią z niej trampolinę do rozwoju swoich naturalnych umiejętności.

Filary wsparcia rozwoju dzieci z wysoką wrażliwością

Planując pracę z dzieckiem o wysokiej wrażliwości, powinniśmy zadbać o szczegóły w konkretnych przestrzeniach:

Zdrowy styl życia – zrównoważony pełnowartościowym żywieniem, regularną aktywnością fizyczną i odpowiednią ilością snu. Podczas gdy dla większości dzieci odpowiedni styl życia jest wyborem, dla osób wrażliwych staje się koniecznością. Bieganie, skakanie, taniec, jazda na rowerze, ale również bierny wypoczynek pomagają dzieciom złapać poczucie wewnętrznej równowagi.

Wsparcie mentalne – pielęgnowane poprzez rozmowę, uważność na potrzeby emocjonalne dziecka, słuchanie, akceptację przeżyć. Czasami sama obecność dorosłych wnosi zbawienny powiew bezpieczeństwa. Zadbaj o pozytywną komunikację z dzieckiem, dopytuj, jak się czuje i czego w konkretnej sytuacji potrzebuje? Jak możesz mu pomóc? Na czym potrzebuje się teraz skupić? Każdy gest, mimika, mowa ciała dostarcza dziecku mnóstwo sygnałów. Dlatego zadbaj o przekaz pełen szacunku.

Przestrzeń komfortu – to praca z podstawowymi potrzebami dziecka: bezpieczeństwa, akceptacji, przynależności. Dziecko wysoko wrażliwe potrzebuje miejsca, gdzie może się wyciszyć, pobyć w samotności, odizolować się od wszelkich bodźców zewnętrznych. Przestrzeń, gdzie będzie mogło być sobą bez poczucia wstydu i nadmiernej odpowiedzialności oraz gdzie może oddać się swoim pasjom czy zainteresowaniom. Staraj się zrozumieć jego zachowanie, które najczęściej pokazuje, co przeżywa i z jakim natężeniem. Rozmawiaj z dziećmi o ich emocjach, wspierając własnym przykładem. Wzmacniaj to, co daje dziecku radość. Strefa komfortu pozwala dziecku rozwinąć naturalny potencjał, kreację i zdrowie poczucie wartości.

Planer aktywności – po każdym intensywnym przeżyciu zaplanuj dla dziecka czas na regenerację. Umiejętność ograniczania przeciążających bodźców wpływa na optymalizację działania naszych pociech. Organizuj przestrzeń na sen, relaksację, kąpiel, wspólny czas, masażyki, zabawy. Każda aktywność, która pomoże odzyskać utraconą energię jest koniecznością. U wielu dzieci sprawdza się kontakt z naturą i czas spędzony na świeżym powietrzu. Tam tkwi siła i równowaga.

Odporność dziecka – jego wrażliwe poczucie wartości wymaga pracy nad odpuszczaniem odpowiedzialności za niesprawiedliwość całego świata. Presja wynikająca z perfekcjonizmu – często obserwowana u dzieci emocjonalnych – mocno spala. Ważna jest praca z przekonaniami dziecka i wykształceniem postawy: „jestem wystarczająco dobry”. Dzieci wysoko wrażliwe potrzebują wiary w siebie.

Praktyczny pomocnik do pracy z dzieckiem wrażliwym

Zachęcaj dziecko do wyrażania emocji – jeśli potrzebuje płakać, niech płacze. Pomagaj obniżyć poziom stresu przez ograniczenie obciążających bodźców. Stwarzaj warunki doświadczania wielu aktywności i niepewności. Mierzenie się z lękiem i niepewnościami daje dzieciom odwagę do podejmowania kolejnych wyzwań. Zasilaj ich mocne strony, wzmacniaj małe sukcesy i radości. Zadbaj o doświadczanie ruchu, różnych zajęć, miejsc, ludzi, nowych rzeczy. Pamiętaj, że nowe aktywności powinny być wprowadzane małymi krokami. Proces adaptacji wymaga czasu.

Największym darem, jaki możemy dać dzieciom wysoko wrażliwym jest zapewnienie o ich ważności:

Zawsze pamiętaj, że twoja obecność
Dużo znaczy, że jesteś ważny i kochany
I dajesz temu światu coś,
Czego nie daje nikt inny.
Charlie Mackesy

Źródła:

• Elaine N.Aron „Wysoko wrażliwi jak funkcjonować w świecie, który nas przytłacza” Wydawnictwo Feeria; Łódź 2020 r.
• Federico Bosco „Mówili, że jestem zbyt wrażliwa” Wydawnictwo Feeria; Łódź 2020 r.
• Brene Brown „Z wielką odwagą” Wydawnictwo Laurum; Warszawa 2020 r.
• Charlie Mackesy „Chłopiec, kret, lis i koń”. Wydawnictwo Albatros.

Monika Grzesiak-Chromy
Z wykształcenia pedagog i olifrenopedagog, z zamiłowania instruktor nowoczesnych form rekreacji ruchowej. Pasjonatka rozwoju osobistego, świadomego ruchu, aktywności fizycznej jako źródła pracy z ciałem i emocjami. Ze sportem związana od wielu lat. W przestrzeni swoich największych zainteresowań stawia drugiego człowieka – jego zasoby, potencjał, możliwości i energię. Posiada wieloletnie doświadczenie w pracy z dziećmi, młodzieżą i kobietami. Instruktor, szkoleniowiec i prezenter treningu wodnego. Z miłości do wody i głębokiej wiary w jej skuteczność stworzyła koncepcję Aqua Pure Energy – przestrzeni rozwoju, rozluźnienia, wyzwalania czystej energii.