„Każde dziecko jest wyjątkowe. Nie dlatego, że jest jakieś, ale dlatego, że JEST” – to słowa znanego terapeuty Tomasza Zielińskiego. Należałoby w tym miejscu dodać: I rodzice tych dzieci są wyjątkowi. Bo są. Towarzyszenie dziecku w jego rozwoju to wielkie wyzwanie, a mądre wspieranie dziecka z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu lekkim, jeszcze większe.

Obszary, w których dziecko potrzebuje wsparcia

Dzieci z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu lekkim zwykle dość dobrze posługują się mową w codziennych sytuacjach, nazywają potrzeby, potrafią podtrzymać rozmowę. Są niezależne w zakresie samoobsługi. Mogą przygotować się do wykonywania zawodu, który wymaga umiejętności praktycznych. Jednak jednym z najważniejszych obszarów, w których potrzebują wsparcia, jest edukacja szkolna. Realizacja podstawy programowej wymaga umiejętności planowania, szacowania, porównywania, weryfikowania informacji i wielu innych kompetencji, które często są niedostępne dla dziecka z niepełnosprawnością intelektualną. Jak więc przejść przez edukację szkolną, aby dziecko nie straciło chęci do samorozwoju?

Dobra współpraca ze  szkołą

Każda szkoła organizuje dla dzieci z niepełnosprawnością intelektualną kształcenie specjalne, którego podstawą jest Indywidualny Program Edukacyjno-Terapeutyczny. Opracowuje go zespół nauczycieli, dla których informacje od opiekunów mogą być bardzo ważnymi wskazówkami do pracy. Placówki zapraszają rodziców do uczestnictwa w  tworzeniu i ocenie skuteczności podejmowanych działań w ramach programu. Dlatego ważne jest, aby te spotkania były systematyczne. Pozwala to nie tylko pozyskać informacje na temat postępów dziecka, ale także może być okazją do ustalenia strategii wychowawczych. Pamiętaj, że spójność komunikatów ze strony szkoły i rodzica to podstawa sukcesu wychowawczego.

Udział w zajęciach specjalistycznych

W ramach kształcenia specjalnego każdemu uczniowi przysługują zajęcia rewalidacyjne, podczas których specjalista–oligofrenopedagog pracuje z dzieckiem nad usprawnieniem obszarów zaburzonych. Stały kontakt rodzica z ekspertem pomoże zarówno pedagogowi (bo przecież to rodzic zna swoje dziecko najlepiej), ale także wesprze opiekuna (bo im więcej wie o tym, co dzieje się na zajęciach, tym lepiej może wspierać dziecko).

Udział w zajęciach dodatkowych

Zdarza się, że rodzice (i szkoła) koncentrują się na wspieraniu edukacji ucznia – zajęciach rewalidacyjnych oraz pomocy psychologiczno-pedagogicznej. Kłopot w tym, że dziecko może zacząć myśleć o sobie wyłącznie przez pryzmat swoich trudności edukacyjnych. Dlatego warto podejmować z nim rozmowy rozmowy na temat tego, jakie fakultety z oferty szkoły mogą być dla niego atrakcyjne. Trzeba organizować czas dziecka tak, aby wspólnie z innymi mogło brać udział w przyjemnych dla siebie zajęciach. Spotkania z rówieśnikami i wspólne uczestniczenie w różnych aktywnościach to bezcenne wsparcie rozwoju społecznego.

Wspieranie uzdolnień dziecka

Każde dziecko ma jakieś obszary, w których czuje się dobrze, wykazuje pewne uzdolnienia. Mogą to być prace plastyczne lub ogrodnicze, gotowanie, wycinanie, śpiewanie, taniec i wiele innych. Uznanie dorosłych, zarówno nauczycieli, jak i rodziców, to ważny aspekt rozwoju. Podejmowanie z dzieckiem rozmów, stwarzanie okazji, aby mogło osiągać sukcesy na miarę swoich talentów, to nieustające wspieranie jego poczucia wartości.

Jak wspierać rozwój młodszych dzieci

Środowisko domowe to miejsce, w którym dziecko dostaje to, co stanowi fundament rozwoju: poczucie bezpieczeństwa. Wśród kochających, bliskich osób dziecko może przeżywać radości z osiągnięć, nabywać kompetencje, które pomogą mu w dorosłości. Dlatego należy włączyć dziecko w codzienne czynności związane z życiem rodziny: przygotowywanie posiłków, dbanie o czystość domu i odzieży, robienie zakupów,  prace w ogrodzie czy na posesji (jeśli taką rodzina posiada) itd. Poza tym wartościowe będą: 

• gry planszowe – rozwijają wiele umiejętności: logiczne myślenie, przewidywanie skutków działań, dają radość sukcesu, wspierając pozytywne postrzeganie siebie; gry oswajają także z przyjmowaniem porażek i uczą wyciągania z nich wniosków;
• wspólne wyjścia, wycieczki – zaczynając od planowania, przez realizację i dokumentowanie (zdjęcia, układanie albumów cyfrowych, przygotowywanie opisów). Takie albumy mogą być okazją do wspólnego wspominania i przeżywania raz jeszcze rodzinnych chwil.

Jak wspierać rozwój nastolatka

Wiek dojrzewania to niezwykle istotny czas w życiu każdego młodego człowieka. Ze względu na złożone procesy biochemiczne, jakie zachodzą w mózgu i ciele dziecka, czas dojrzewania bywa niezwykle trudny zarówno dla samego nastolatka, jak i jego bliskich. Najlepszym sposobem, aby przygotować się na ten okres, jest wcześniejsze zadbanie o dobre relacje z dzieckiem. Dla dziecka z niepełnosprawnością intelektualną, które często postrzega świat i rozumie komunikaty dosłownie, przygotowanie do zmian, jakie nastąpią w jego ciele jest jeszcze bardziej istotne. Ważne także, aby akcentować aspekty społeczne oraz etyczne jego wyborów i zachowań. To trudne ze względu na bardzo silną potrzebę, którą odczuwa nastolatek – dążenia do przyjemności. Towarzyszenie dziecku w jego zmaganiach z niecierpliwością i pokazywanie, że nie wszystko, co przyjemne jest właściwe, jest wielkim wyzwaniem dla opiekunów dziecka z niepełnosprawnością intelektualną.




Maria Tuchowska
Nauczyciel dyplomowany, polonista i teolog. Posiada wieloletnie doświadczenie w pracy z dziećmi i młodzieżą w placówkach integracyjnych różnego poziomu, edukator, coach, przeprowadziła ok. 600 szkoleń z zakresu kompetencji psychospołecznych nauczycieli, prawa oświatowego, pracy z dziećmi i młodzieżą z różnego typu zaburzeniami. Specjalizuje się również w tematyce dotyczącej zagadnień związanych z obecnością rodziców w szkole.