Librus

Oficjalna aplikacja Librus

Dysortografia - jak wspierać dziecko

Uczeń, który ma trudności z opanowaniem umiejętności szkolnych w zakresie pisania i czytania, zazwyczaj jest diagnozowany w poradni psychologiczno-pedagogicznej. Celem badania jest ustalenie, czy przyczyną obserwowanych problemów mogą być tzw. specyficzne trudności w uczeniu się. Jeśli tak jest, to w szkole dziecko musi zostać objęte odpowiednią opieką. Jakie działania może podjąć rodzić? W jaki sposób wspierać dziecko, które zmaga się z dysortografią?

O specyficznych trudnościach w uczeniu się mówimy wówczas, gdy uczeń doświadcza niepowodzeń w szkole pomimo właściwej motywacji, przeciętnego poziomu procesów poznawczych, sprawnie działających narządów wzroku, słuchu i ruchu oraz braku obciążeń neurologicznych. Zdarza się, że dziecko cechujące się wysoką sprawnością intelektualną, nie osiąga adekwatnych do wieku i rozwoju efektów edukacyjnych. Przyczyną może być dysortografia.

Czym jest dysortografia

Dysortografia to rodzaj specyficznych trudności w uczeniu się. Może towarzyszyć jej dysgrafia, objawiająca się nieczytelnym pismem oraz dysleksja, polegająca na trudnościach w nauce czytania.

Dysortografię diagnozuje się u dziecka, które pomimo znajomości zasad poprawnej pisowni, popełnia błędy w zapisie. Mówi się, że uczeń, który jest „dysortografikiem”, nie ma tzw. wyczucia ortograficznego i tak naprawdę nie widzi różnicy, czy dany wyraz napisze zgodnie z obowiązującymi zasadami ortografii czy też nie. Uczeń z dysortografią często zapisuje słowa tak, jak je słyszy, czyli fonetycznie. Ma trudności z różnicowaniem podobnie brzmiących dźwięków mowy, zdarza się, że pomija drobne elementy liter, czyli znaki diakrytyczne (ogonki, kreski itp.) oraz interpunkcyjne (kropki, przecinki, znaki zapytania).

Jakie są objawy dysortografii

Na początkowych etapach edukacji uczeń najczęściej:

  • przestawia litery i/lub sylaby w wyrazach,
  • przestawia litery i/lub sylaby w zdaniach,
  • myli litery, które brzmią podobnie, np. w-f, d-t,
  • myli litery, które mają podobną stronę graficzną, np. d-b-p, o-a, m-n,
  • pisze łącznie wyrazy (bez odstępów) oraz pisze łącznie przyimki z rzeczownikami, np. wdomu, naoknie,
  • ma trudności w zapisie słów, w których występują dwuznaki, np. dz, ch, sz,
  • pomija znaki diakrytyczne - ogonki, kreski, kropki w literach,
  • rozpoczyna zdanie małą literą.
W starszych klasach dodatkowo pojawiają się problemy z ortografią oraz interpunkcją.

Dziecko nieprawidłowo zapisuje wyrazy, np.

  • ó-u,
  • rz-ż,
  • ch-h,
  • robi błędy w pisowni łącznej i rozdzielnej,
  • nie stawia kropki na końcu zdania,
  • nie uwzględnia zasad interpunkcji.
Dysortografia dość często skutkuje również trudnościami w nauce języków obcych. Jest to bezpośrednio związane z deficytami w obszarze słuchu fonemowego i trudnościami z przetwarzaniem języka mówionego na pisany. Dziecko może mieć kłopot z odróżnieniem i różnicowaniem głosek, a także tworzeniem słów, które języku obcym inaczej brzmią, a inaczej je zapisujemy. Dlatego też, jeśli uczeń ma diagnozę głębokiej dysleksji, może być zwolniony z nauki drugiego języka obcego.

Gdzie i jak dokonać diagnozy dysortografii

Instytucje, które są powołane do diagnozy specyficznych trudności w uczeniu się, w tym dysortografii, to publiczne i niepubliczne poradnie psychologiczno-pedagogiczne. Poradnie są instytucjami edukacyjnymi. Obowiązuje w nich tak zwana rejonizacja – ze względu na miejsce zamieszkania dla dziecka do 3 lub do 6 roku życia (jeśli nie uczęszcza do przedszkola) oraz ze względu na szkołę, która znajduje się w rejonie poradni.

Diagnoza zawsze odbywa się na wniosek rodzica, co oznacza, że może on ubiegać się o nią bez konieczności informowania o tym szkoły. Ma ona zwykle dwa etapy.

  • Etap pierwszy - klasy I-III - ocenianie ryzyka dysleksji.
  • Etap drugi - klasy IV- VIII - rozpoznanie dysleksji rozwojowej, w tym dysortografii.
Zdarza się, że problem dziecka nie zostanie zauważony ani przez nauczyciela, ani przez rodzica na etapie edukacji w szkole podstawowej. W takim przypadku, również w szkole ponadpodstawowej, możliwa jest diagnoza dysortografii, ale wymaga ona większej uważności ze strony diagnostów. Specyficzne trudności w nauce bywają mylone z wtórnymi, czyli nabytymi problemami w uczeniu się, które mogą być spowodowane np. niską motywacją do nauki, trudnościami w relacjach z rówieśnikami, lękiem społecznym czy po prostu zaniedbaniami edukacyjnymi. Aby wykonać diagnozę dysortografii na etapie szkoły ponadpodstawowej, konieczne jest uzyskanie pozytywnej opinii i zgody rady pedagogicznej szkoły, do której uczęszcza dziecko.

Jak wspierać

Dziecko, które otrzymało opinię o specyficznych trudnościach w uczeniu się pod postacią dysortografii, powinno w szkole zostać objęte pomocą psychologiczno-pedagogiczną. Jednym z jej elementów może być uczestnictwo w zajęciach korekcyjno-kompensacyjnych, które wspierają pracę nad zaburzonymi funkcjami wzrokowo-przestrzennymi i słuchowo-językowymi. Warto również pracować z dzieckiem w domu. Poniżej przedstawiam propozycje ćwiczeń:

  • dyktanda,
  • zabawy ortograficzne w postaci łamigłówek, rebusów, zagadek,
  • układanie wierszyków, piosenek, rymowanek z trudnymi wyrazami np. “uje się nie kreskuje”,
  • założenie z dzieckiem zeszytu trudnych wyrazów; pomocne będzie wspólne sprawdzanie, jak pisze się dane słowo oraz jaka zasada ortograficzna to wyjaśnia; jeśli dziecko nie pamięta reguły, powinno odszukać ją samodzielnie w słowniku,
  • powtarzanie, utrwalanie zasad ortografii,
  • czytanie z dzieckiem, zachęcanie do lektury, tworzenie dobrych wzorców i nawyków,
  • trening pisania, odbywający się regularnie, w ustalonym z dzieckiem terminie; ćwiczenia powinny być wykonywane codziennie; warto sięgnąć po gotowe zeszyty ortograficzne dostępne na rynku,
  • ćwiczenie funkcji wzrokowych, np. wyszukiwanie różnic na obrazkach, rozwiązywanie labiryntów, szukanie konkretnych elementów na ilustracjach, zaznaczanie wyrazów zaczynających się lub kończących na określoną literę,
  • odnajdywanie liter w ciągu innych podobnych np. pppgppdy; zadanie może być uzupełnione poleceniem np. poszukaj literki „g”,
  • ćwiczenie funkcji słuchowych – dzielenie wyrazów na głoski sylaby (analiza), składanie wyrazów z głosek sylab (synteza),
  • granie z dzieckiem w tzw. węża słownego – zabawa polega na tym, że rodzic podaje wyraz, a dziecko tworzy kolejny, zaczynając go ostatnią literą usłyszanego słowa np. smok - kosa - ananas - smaczek itd.
W swoim dekalogu dla rodziców dzieci dyslektycznych profesor Marta Bogdanowicz zaleca, aby nie traktować dziecka z diagnozą specyficznych trudności w uczeniu się jak chorego, niezdolnego czy leniwego. Nie wyśmiewaj błędu dziecka, bo to nie zmobilizuje go do pracy. Nie miej też złudnych nadziei, że trudności znikną same. Z tego się nie wyrasta. Twoje dziecko potrzebuje nie tylko specjalistycznej pomocy w szkole, ale i Twojego wsparcia.







Źródła:
  • Dziecko z dysleksją w domu. M. Bogdanowicz, A. Adryjanek, M. Rożyńska. Wydawnictwo Operon, 2014 r.
  • https://www.ptd.edu.pl/materialydopobrania.html - dostęp 17.01.2023 r.

Marzena Jasińska
Trener, dyplomowany coach, doradca rodzinny. Od lat wspiera rodziców w konsultacjach indywidualnych oraz warsztatach psychoedukacyjnych. Swoją pracę opiera na filozofii Jespera Juula, założeniach Rodzicielstwa Bliskości oraz Porozumienia Bez Przemocy. Specjalizuje się w zakresie neurodydaktyki oraz uczenia się uczniów. Ekspert rozwoju osobistego, komunikacji, negocjacji. W swojej pracy zajmuje się także tematyką mediacji szkolnych, procesów grupowych, zarządzania zmianą w organizacji i zarządzania zespołem. Prywatnie mama dwóch dorosłych synów.


Interesuje Cię ta tematyka? Przeczytaj również:

Najbardziej aktualne artykuły: