Do niedawna próbowano oduczać dzieci leworęczności i „przestawiać” na używanie prawej ręki jako dominującej. Dziś już wiadomo, że takie działanie może skutkować zaburzeniem procesów koncentracji, pamięci, dysleksją czy nawet jąkaniem się. Jeśli więc dziecko częściej sięga po przedmioty lewą ręką, a także chce nią jeść lub rysować, trzeba mu na to pozwolić.

Dlaczego dziecko jest leworęczne

Leworęczność u dziecka jest efektem dominacji prawej półkuli mózgu, co z kolei sprawia, że bardziej sprawna jest lewa część ciała. Leworęczność nazywamy inaczej lateralizacją lewostronną. Dziecko najczęściej dziedziczy ją genetycznie, niezwykle rzadko mamy do czynienia ze słabszym rozwojem lub uszkodzeniem lewej półkuli mózgu. Już u rocznego dziecka możemy zauważyć częstsze korzystanie z jednej rączki. Wraz z wiekiem ta tendencja staje się coraz bardziej widoczna, choć praworęczność ustala się około drugiego roku życia, a leworęczność w wieku czterech – pięciu lat.

W warunkach domowych ustalenie, czy u dziecka dominuje lewa ręka jest dość proste. Wystarczy obserwować, którą rączką dziecko sięga po przedmioty, rzuca i łapie, je, myje zęby, czesze włosy czy układa klocki. Co warto i trzeba podkreślić – leworęczność u dziecka naprawdę nie jest powodem do niepokoju, a usilne próby przestawiania na prawą rękę, przyniosą więcej szkód niż pożytku. Jeśli u dziecka nie zauważamy problemów motorycznych, nie trzeba szukać specjalistycznego wsparcia. Gdyby jednak okazało się, że leworęczności towarzyszą trudności w nauce rysowania czy pisania, należy skonsultować się z poradnią psychologiczno-pedagogiczną.

Przygotowanie dziecka leworęcznego do pisania

Dziecko pięcio- i sześcioletnie warto angażować w ćwiczenia usprawniające motorykę lewej ręki oraz koordynację wzrokowo-ruchową (współpracę ręki i oka). Dobrze rozwinięta sprawność lewej ręki ułatwi opanowanie umiejętności pisania. Niezwykle cenne i potrzebne są przede wszystkim ćwiczenia grafomotoryczne. Taka pomoc w przygotowaniu do nauki pisania jest szczególnie istotna w przypadku dziecka leworęcznego, ponieważ pismo w języku polskim jest dostosowane dla osób praworęcznych.

Przygotowując dziecko leworęczne do pisania, już w wieku przedszkolnym trzeba zwrócić uwagę na:

• właściwe ułożenie ręki (nie powinna być ona wygięta w nadgarstku, a dłoń odchylona ku górze) i kartki papieru podczas rysowania,
• utrzymywanie kierunku kreślenia szlaczków od strony lewej do prawej,
• używanie ołówka zamiast pióra czy długopisu.

Trudności doświadczane przez dziecko leworęczne mogą mieć wpływ na jakość pisania. Szczególnie na początku dziecko kreśli mało kształtne litery, o zachwianych proporcjach, niewłaściwe połączone ze sobą. Dodatkowym problemem jest tempo pisania. Dzieci leworęczne zwykle piszą wolniej od koleżanek i kolegów z klasy, nie nadążają z tempem pracy, co z kolei może przyczyniać się do odczuwania przykrych emocji i niepowodzeń. Przeżywany stres ma wpływ na napięcie mięśniowe, pogorszenie jakości pisma i stopniowe obniżanie samooceny. Trzeba pamiętać, że sprawność ruchowa rąk dzieci leworęcznych jest często mniejsza, więc niezbędna jest jak najwcześniejsza pomoc.

Jak wspierać dziecko leworęczne

Samo pozwolenie dziecku na pisanie lewą ręką nie wystarczy. Pomóż mu:

• zaakceptować jego leworęczność,
• usprawnić ruchowo lewą rękę,
• utrwalić dominację lewej ręki,
• ustalić prawidłową pozycję podczas zajęć graficznych,
• wykształcić prawidłowy sposób ułożenia ręki i trzymania ołówka,
• utrwalić nawyki ruchowe związane z rysowaniem (kreślenie linii pionowych z góry na dół, poziomych od lewej strony do prawej i okręgów w kierunku przeciwnym do ruchu wskazówek zegara),
• wypracować nawyki ruchowe związane z pisaniem (rysowanie szlaczków, pisanie wyrazów od strony lewej do prawej).

By usprawnić technikę rysowania i pisania, warto sięgnąć po ćwiczenia:

• ułatwiające opanowanie prawidłowego chwytu – lepienie z plasteliny, zgniatanie papieru palcami, wydzieranki z papieru, kruszenie, rozsypywanie soli, kaszy i piasku, rysowanie w płaszczyźnie pionowej i poziomej,
• usprawniające kontrolowanie siły nacisku ręki dziecka w trakcie pisania – kreślenie linii, figur cyfr na tacach z kaszą, malowanie farbą na dużych arkuszach papieru palcami lub szerokim pędzlem, obrysowywanie konturów rysunków w pozycji stojącej,
• relaksacyjne w przerwach podczas ćwiczeń graficznych,
• wytwarzające nawyki ruchowe związane z kierunkiem pisania,
• wspierające precyzję ruchów – począwszy od dużych ruchów w powietrzu, przez rysowanie na dużych powierzchniach papieru, po rysowanie na kartkach,
• doskonalące współpracę oka i ręki – rysowanie po śladzie, kalkowanie, zakreskowywanie pól rysunku różnego rodzaju liniami, wykonywanie ramki ze szlaczków.

Ćwiczenia te wykonujemy zarówno z dziećmi młodszymi, jak i ze starszymi, odpowiednio dopasowując poziom trudności do wieku dziecka. Starszym dzieciom z pewnością spodobają się również ćwiczenia typu „łączenie punktów” albo cyfr np. od najmniejszych do największych (nawet do 500 i więcej). W takich zadaniach po połączeniu linią ciągłą powinien powstać kontur, np. zwierzęcia lub budowli.
Ćwiczenia wykonywane przez starsze dzieci mogą wiązać się z rozwijaniem pasji. Wyszywanie, stemplowanie czy tworzenie z modeliny lub gliny rozwija sprawność rąk.
Pamiętajmy, że dominacja lewej ręki u dziecka nie jest powodem do niepokoju czy tym bardziej wstydu. Dziecko potrzebuje jednak usprawniania pracy ręki, aby zminimalizować jej męczliwość podczas pisania.




Anna Chmielewska
Nauczyciel dyplomowany, pedagog, terapeuta pedagogiczny, surdopedagog, terapeuta ręki. Posiada wieloletnie doświadczenie w pracy z dziećmi i młodzieżą, w tym z różnego typu zaburzeniami. Stosuje elementy Dialogu Motywującego i mediacji. Specjalizuje się w terapii pedagogicznej, technikach szybkiego zapamiętywania i uczenia się oraz w kinezjologii edukacyjnej.