Librus

Oficjalna aplikacja Librus

Nowalijki – wiosenne warzywa i owoce

„Nowalijki” to polskie określenie na wiosenne warzywa i owoce, które pojawiają się na rynku i w sklepach w okresie od kwietnia do czerwca. Są one zazwyczaj świeże, lokalne i charakteryzują się intensywnym smakiem. Poznajcie propozycje na smaczne i zdrowe wiosenne potrawy.

Warzywa i owoce sezonowe są zazwyczaj świeższe, smaczniejsze i bardziej odżywcze, ponieważ są zbierane w okresie dojrzałości, a nie transportowane na długie odległości. Sezonowe produkty mogą również być bardziej dostępne lokalnie, co zazwyczaj wpisuje się w zasady zrównoważonego żywienia, czyli promowania lokalnych i sezonowych produktów. Dokonywanie takich wyborów może pomóc w zmniejszeniu śladu węglowego żywności poprzez ograniczenie konieczności transportu. Ponadto promowanie lokalnych rolników wspiera lokalną gospodarkę i społeczność.

Wiosenne nowalijki

Na wiosenne nowalijki często oczekujemy z utęsknieniem, ponieważ oznaczają one przejście z zimowego jadłospisu do bardziej kolorowego i różnorodnego menu. Poniżej znajduje się lista niektórych warzyw i owoców, po których możemy rozpoznać, że nadeszła wiosna.

  • Szczypiorek, pietruszka, koperek, cebula dymka – delikatne, długie liście tych warzyw są popularnym dodatkiem do wielu potraw. Nadają koloru i świeżego aromatu, wnosząc co nieco witamin i pożytecznych związków roślinnych. Najlepsze jest to, że każdy z nas może je hodować wiosną na parapecie. Młode cebule są delikatniejsze, mają łagodniejszy smak niż dojrzałe i można wykorzystać zarówno szczypior, jak i cebulkę. Wiosną najlepsze są twarożki z szczypiorem lub koperkiem i kromka świeżego chleba.
  • Młoda marchew – mniejsza, bardziej soczysta, o  bardziej intensywnym, słodkim smaku niż jej dojrzałe odpowiedniki. Zazwyczaj sprzedawana jest ze świeżą nacią, którą również można wykorzystywać w kuchni do zrobienia pesto lub sałatek.

Pesto z liści marchewki

  • pęczek młodej marchwi
  • oliwa extra virgin
  • 2-3 ząbki czosnku
  • orzechy włoskie, laskowe lub np. pestki dyni
  • sól
  • chilli
  • ewentualnie parmezan lub kozi ser
Liście marchewki umyć, osuszyć, oderwać grubsze łodyżki. Natkę warto lekko posiekać, żeby nie wkręcała się w turbinkę blendera, jeśli ostrza są już nieco tępe. Wrzucić wszystkie składniki do blendera i zmiksować. Gęstość można regulować, dolewając oliwę. Na końcu dodać ser.

a_nowalijki_LR_graf_1.jpg

  • Szparagi – powszechnie są dostępne wiosną, a ich sezon trwa zazwyczaj od kwietnia do czerwca. Szybko się gotują i doskonale pasują do jajek sadzonych i omletów.
  • Młode liście zielone: szpinak, sałaty. Młody szpinak ma delikatne liście i jest świetnym składnikiem sałatek czy dań gotowanych. Nadaje się do mrożenia, więc można go kupować sezonowo i mrozić. Na wiosnę są także dostępne różne odmiany młodej sałaty, która oprócz tego, że wprowadza świeżość do posiłków, dodatkowo dostarcza nam m.in.: prowitaminę A, witaminę C, witaminy z grupy B, magnez, wapń i potas.
  • Młode ziemniaki – charakteryzują się tym, że są mniejsze i mają cienką skórkę. Wystarczy je dobrze umyć szczoteczką do warzyw i nie trzeba ich obierać. Można je gotować w całości, świetnie sprawdzą się też jako dodatek do obiadu lub urozmaicenie sałatki.
  • Rzodkiewki – chrupiące, czerwone warzywa charakterystyczne dla wiosennych sałatek. Rzodkiewki są dostępne od marca do czerwca. Bardzo dobrze smakują również w formie kiszonej.
  • Młoda kalarepa – delikatniejsza niż jej dojrzała wersja, można ją jeść zarówno na surowo, jak i po obróbce cieplnej. Z kalarepy robi się pyszną, prostą zupę rodem ze Śląska, która nazywa się oberiba („oberiba” po śląsku oznacza właśnie kalarepę).

Oberiba

  • 2-3 kalarepy z liśćmi
  • 5-6 średnich ziemniaków
  • 1 marchew
  • 1 pietruszka
  • 1 cebula
  • 3-4 łyżki smalcu lub masła klarowanego
  • 100 ml śmietany 12% lub 18%
  • bulion warzywny lub warzywno-mięsny (około 1,5 litra)
  • liście laurowe
  • ziele angielskie
  • sól
  • pieprz
Kalarepę oraz ziemniaki obrać i pokroić w kostkę, a liście kalarepy drobno poszatkować. Marchew i pietruszkę pokroić w plastry, wrzucić do rondla z dodatkiem smalcu i wszystko podsmażyć. Warzywa podlać bulionem, dodać ziele angielskie oraz liście laurowe. Do gotującej się zupy wrzucić poszatkowane liście kalarepy. Całość doprawić do smaku solą i pieprzem. Podawać z ziemniakami.

  • Rabarbar – łodygi mają charakterystyczny kwaśny smak i często są używane do przygotowania kompotów lub ciast. Jest źródłem witamin i polifenoli, a poza tym ma niewiele kalorii.
  • Buraki i botwinka – młode buraki z liśćmi są dostępne wiosną i mogą być używane do różnych potraw, zarówno gotowanych, jak i surowych. Można z nich przyrządzić np. zupę botwinkową.

Zupa botwinkowa

  • 3 cm świeżego imbiru
  • pół papryczki chili
  • 1 ząbek czosnku
  • 2 łyżki oleju kokosowego lub innego roślinnego
  • 2 pęczki botwinki z buraczkami
  • 2 ziemniaki
  • 1 korzeń pietruszki
  • 1 marchewka
  • 1 łyżeczka mielonej kolendry
  • 1 łyżeczka mielonego kuminu
  • sól
  • czarny pieprz
  • 0,5 1 bulionu warzywnego
  • 1 puszka mleka kokosowego / 400 ml
  • 1-2 łyżki soku z cytryny
  • świeża kolendra do podania
Imbir i czosnek obrać, papryczkę chili pozbawić pestek, a następnie wszystko drobno posiekać. Na dnie dużego garnka rozgrzać olej i dodać posiekane składniki, smażyć na minimalnym ogniu przez 1-2 minuty. Liście botwinki grubo pokroić, buraczki wyszorować i pokroić w drobną kostkę. Ziemniaki, pietruszkę oraz marchew obrać i pokroić w równą kostkę. Do podsmażonego czosnku, chili i imbiru dodać tak przygotowane warzywa, szczyptę soli i kumin z kolendrą. Dusić, co jakiś czas mieszając, przez 10-15 minut. Wlać bulion i mleko kokosowe, gotować pod przykryciem przez kolejne 15 minut. Na koniec doprawić do smaku solą oraz sokiem z cytryny. Podawać ze świeżą kolendrą lub pietruszką.

a_nowalijk_LR_graf_2.jpg

Z wiosennym sezonem owocowym najczęściej kojarzymy truskawki, wiśnie i niektóre odmiany porzeczek, które są dostępne przez krótki okres wiosną, zazwyczaj od maja do czerwca. Warto je zjadać na surowo, a nadwyżkę zaprawić.

Żyjemy w czasach globalizacji i na półkach sklepowych wiele warzyw i owoców jest dostępnych przez cały rok. Transport lądowy, morski i powietrzny umożliwia sprowadzanie ich z bardzo dalekich rejonów świata, co pozostawia ślad węglowy mający negatywny wpływ na środowisko naturalne. Dokonując odpowiednich wyborów, możemy mieć swój wkład w ochronę środowiska i wsparcie lokalnych społeczności.




Źródło:
  • https://trocheinnacukiernia.home.blog
  • https://www.jadlonomia.com
  • https://slaskiesmaki.pl


Dr n. o zdr. Gabriela Wanat-Kańtoch
Autorka ukończyła doktorat na Śląskim Uniwersytecie Medycznym w Katowicach. Jest asystentem dydaktycznym w Zakładzie Promocji Zdrowia. Dietetyk z wykształcenia i pasji. Popularyzator nauki w zakresie wiedzy o żywieniu i zdrowiu. Autorka wielu projektów dla dzieci o tematyce kuchni molekularnej i zdrowego odżywiania. Prywatnie świeżo upieczona mama mierząca się z wyzwaniami, które niesie rozszerzanie diety.


Interesuje Cię ta tematyka? Przeczytaj również:

Najbardziej aktualne artykuły: