Choć w rozkładzie zajęć szkolnych nie ma takiego przedmiotu jak „wiedza o przyszłości”, związana z nim tematyka pojawia się na innych lekcjach. Sztuczna inteligencja, nowe technologie, odkrycia nauki i techniki pomagają kształtować nadchodzącą rzeczywistość. Tę samą, która stanie się codziennością dzisiejszych uczniów. Jak będzie wyglądać? To pytanie nurtuje wielu uczniów starszych klas. Przyszłość jest dziś  - nowa wystawa w Centrum Nauki Kopernik i towarzyszący jej program edukacyjny  pomagają wpleść wątki związane z naszym jutrem w zajęcia szkolne.

Pomyślmy o przyszłości

W jakiej przyszłości chcieliby żyć dzisiejsi uczniowie? Czeka nas dobrostan czy katastrofa? Nie istnieje jeden wariant wydarzeń. Wiemy jednak coraz więcej – o procesach zachodzących na Ziemi i w kosmosie, regułach rządzących układami złożonymi, a także o nas samych. Kreujemy scenariusze przyszłych wydarzeń, biorąc pod uwagę wiele perspektyw i interesów. Tworzymy innowacje naukowe, które pomogą kształtować przyszłość. Wiele dzisiejszych nowinek technologicznych już wkrótce zagości w naszych domach. Niektóre z nich młodzież pokocha tak mocno, że nie będzie w stanie bez nich funkcjonować. Czy mamy wystarczającą wiedzę, by zaufać przewidywaniom i wynalazkom? Jesteśmy gotowi do działania? Czy w imię lepszej przyszłości, potrafimy odsunąć potrzebę natychmiastowego dążenia do własnego komfortu i realizacji pragnień?

Na powyższe pytania każdy musi znaleźć własne odpowiedzi. Wystawa „Przyszłość jest dziś”  pomaga poznać i zrozumieć wyzwania współczesnego świata. Ukazuje różne rozwiązania technologiczne i zachęca do spojrzenia na nie w sposób krytyczny. Zwraca także uwagę  na relacje między osobistymi wartościami i wartościami innych ludzi.

Nie trzeba być specjalistą od sztucznej inteligencji, by zainicjować interesujące zajęcia na jej temat. Sama specyfika działania algorytmów AI jest skomplikowana, ale obawy i wątpliwości, które budzi ta technologia są bardzo humanistyczne. Czy myślące maszyny mogą nas zastąpić? W czym są pomocne? Pytania to doskonały punkt wyjściowy do dyskusji na lekcji wychowawczej, wiedzy o społeczeństwie czy języku polskim. Niezwykle istotne jest również inspirowanie do działania. Co jest najważniejsze? Od czego zacząć? To kolejne pytania warte poruszenia podczas zajęć. W przygotowywaniu takich lekcji mogą pomóc scenariusze lekcji stworzone w ramach programu „Przyszłość jest dziś” oraz warsztaty  specjalnie przygotowane dla nauczycieli.

Cyfrowy mózg?

Nowa wystawa składa się z trzech części, które będą kolejno udostępniane publiczności. Pierwsza z nich – „Przyszłość jest dziś. Cyfrowy mózg?” jest otwarta od 5 listopada. Znajdują się tu eksponaty związane z mechanizmami działania sztucznej inteligencji i uczenia maszynowego. Wystawa skłania do przemyśleń o granicach zaufania, prywatności, intymności, poczuciu bezpieczeństwa oraz o nowych definicjach sztuki i kreatywności

Jak wykorzystać ją edukacyjnie? Każdy powinien zacząć tak, jak lubi. Można najpierw zwiedzić ją samodzielnie. Przetestować eksponaty, poszukać inspiracji, zaplanować lekcje i wycieczkę, przejrzeć scenariusze. Można też odwrotnie – najpierw przyjść z uczniami i dzielić z nimi te same emocje odkrywania. A potem pogłębić najbardziej ekscytujące wątki w szkole. 

#PODSTAWY AI

Sztuczną inteligencję mamy dziś zawsze pod ręką – choćby w swoich smartfonach. Warto poznać ją bliżej. Uczniowie mogą eksperymentować z dwoma modelami sieci neuronowej – historycznym, opartym  na  opracowanym w latach 50. XX wieku modelu pandemonium oraz  bardziej złożonym, rozpoznającym ręcznie pisane cyfry. Eksponat „Uczenie głębokie” umożliwia sterowanie robotem obsługującym specjalne wahadło, a „Gra w życie” wprowadza w świat algorytmów i automatów komórkowych.

#RELACJE

Technologia dawno przestała pełnić rolę użytkową. Bezproblemowo wkroczyła w sferę naszych uczuć i relacji. Sztuczna inteligencja nie tylko uczy się odczytywać i odpowiednio reagować na nasze emocje, ale coraz lepiej umie je naśladować i „okazywać”. Czy w świecie emocji jest dla niej miejsce? To kwestia osobistych wyborów i indywidualnych granic, o których warto porozmawiać na lekcji wychowawczej czy wiedzy o społeczeństwie. Nad ich wyznaczaniem uczniowie mogą zastanowić się, oglądając hologramową postać, która przyjechała prosto z Japonii, gdzie jest chętnie kupowana przez osoby samotne. „Robotyczne niemowlę” pozwala ocenić własny stosunek do humanoidalnych robotów. Jest tak realistyczne, że wywołuje u większości oglądających tzw. efekt doliny niesamowitości.

#TWÓRCZOŚĆ

W 2018 r. na aukcji w Nowym Jorku sprzedano za kilkaset tysięcy dolarów obraz namalowany przez sztuczną inteligencję. Czy to koniec sztuki, jaką znaliśmy? Technologia otwiera nieznane dotąd możliwości. Może być tworzywem, ale czy także twórcą? Uczniowie mają okazję poznać robotycznych artystów i ich dzieła. Posłuchać kompozycji „AIVY”, która zna ponad 30 tysięcy partytur największych kompozytorów w historii. Przejrzeć w „Kubistycznym lustrze”, które wykreuje nasz obraz w stylistyce znanych malarzy. Namalować własne dzieło wspólnie ze sztuczną inteligencją. Częścią wystawy jest także „Muzeum internetu” ukazujące historię sieci i kamienie milowe jej rozwoju. Eksponaty mają ogromny potencjał dla nauczycieli przedmiotów artystycznych.

#ZAUFANIE

Sztuczna inteligencja otwiera przed nami niezwykłe możliwości:  zapobieganie przestępstwom, autonomiczny transport, spersonalizowaną opiekę zdrowotną. W 2015 roku w Tokio system komputerowy w 10 minut postawił prawidłową diagnozę medyczną! W jakim stopniu można zaufać algorytmom? Uczniowie mogą sprawdzić, czy łatwo przychodzi im powierzenie swojego telefonu „w ręce” maszyny. Nie trzeba nikomu tłumaczyć, jak ważne są dla młodzieży smartfony! Mają oni też okazję, by obejrzeć z bliska autonomiczny samochód. Mercedes Benz Polska jest partnerem tej części wystawy. W „Teatrze cieni” nasze cienie zaczynają żyć własnym cyfrowym życiem, a „Deep fake” ukazuje technikę nowoczesnego fotomontażu. Jak działa? To kolejny temat na czasie. Mnożące się serwisy społecznościowe oferują co raz to nowsze metody obróbki zdjęć i filmów. Deep fake pozwala dowolnie zmieniać obraz wyjściowy, dopasowując ruch i mimikę do dowolnej wypowiedzi. Czy to jeszcze zabawa, czy już niebezpieczne narzędzie manipulacji?

Program edukacyjny

Wystawie „Przyszłość jest dziś” towarzyszy program edukacyjny o tej samej nazwie. Gotowe scenariusze lekcji dotyczące tematów poruszanych na wystawie, wirtualny eksponat dotyczący sieci neuronowych są dostępne na platformie OSE IT Szkoła. Doskonale sprawdzą się  na lekcjach informatyki, przyrody, biologii, geografii, filozofii, etyki, historii sztuki, edukacji dla bezpieczeństwa, WOS-u, a także na godzinach wychowawczych.
Forma i treść dostosowane są do możliwości, potrzeb, sposobów pracy, zainteresowań i motywacji młodzieży szkolnej w wieku 13–19 lat.

Wystawa i program edukacyjny „Przyszłość jest dziś” powstały w ramach projektu „Kampanie edukacyjno-informacyjne na rzecz upowszechniania korzyści z wykorzystywania technologii cyfrowych”, który jest realizowany przez Kancelarię Prezesa Rady Ministrów, wspólnie z Państwowym Instytutem Badawczym NASK oraz Centrum Nauki Kopernik. Kampanie mają na celu promowanie wykorzystywania technologii w codziennym życiu przez osoby w różnym wieku, przełamywanie barier z tym związanych oraz wzrost cyfrowych kompetencji społeczeństwa. Projekt obejmuje pięć obszarów: jakość życia, e-usługi publiczne, bezpieczeństwo w sieci, programowanie i cyfrową przyszłość.