Tutoring rówieśniczy – uczenie się przez współpracę

O tutoringu mówi się, że jest formą edukacji zindywidualizowanej lub spersonalizowanej. Uwzględnienia wszystkie aspekty rozwoju człowieka – od intelektualnego, poprzez duchowy, fizyczny do emocjonalnego. W ostatnich latach coraz częściej wprowadzany jest do szkół z dużymi korzyściami dla uczniów. Jedną z odmian tutoringu, którą warto poznać i stosować, jest tutoring rówieśniczy.

Ludzie w dowolnym wieku mogą nauczyć się dosłownie wszystkiego, jeżeli pozwoli im się zastosować  własny styl nauki  i wykorzystać swoje mocne strony.

Barbara Prashing

Historia – skąd się wziął tutoring?

Początków tutoringu należy szukać w świecie akademickim. W roku 1870 wprowadzono go jako powszechną metodę kształcenia na uniwersytetach w Oxfordzie i Cambrigde. Jednak już wcześniej był on stosowany, by pomóc słabszym studentom w „dogonieniu” wysokiego poziomu akademickiego. W środowisku akademickim pod pojęciem tutoringu rozumie się metodę pracy profesora ze studentem, której celem jest wspomaganie studenta w rozwoju intelektualnym i moralnym.

Rodzaje tutoringu

Obecnie pojęcia „tutoring” używa się w wielu różnych kontekstach i znaczeniach.

Tutoring naukowy – mamy z nim do czynienia, gdy skupiamy się na rozwoju intelektualnym osoby, która ma skonkretyzowane zainteresowania i jest ukierunkowana na pogłębianie swojej wiedzy. Na ogół tym rodzajem tutoringu obejmujemy starszych uczniów i studentów.

Tutoring wychowawczo-rozwojowy – najczęściej spotykany w szkołach podstawowych i ponadpodstawowych. Jego celem jest wszechstronny rozwój – zarówno intelektualny, jak i społeczny. Tutorem zazwyczaj jest nauczyciel lub wychowawca, który pomaga uczniowi określić jego cele, a następnie wspiera go w drodze do ich osiągnięcia i czuwa nad ich realizacją.

Tutoring rówieśniczy – ma miejsce w przypadku dzieci w wieku przedszkolnym i wczesnoszkolnym. Dzieci starsze lub posiadające bogatszą wiedzę lub umiejętności uczą dzieci młodsze (lub dzieci, które nie osiągnęły jeszcze porównywalnego poziomu wiedzy lub umiejętności). Tutoring rówieśniczy jest formą uczenia się przez współpracę, przy czym współpracują ze sobą rówieśnicy. Stanowi jedną z form nauczania nieformalnego w planowanych sytuacjach edukacyjnych. Jego odmianą może być uczenie się nawzajem przez rodzeństwo lub korepetycje.

Zalety tutoringu rówieśniczego

W momencie, gdy dziecko rozpoczyna edukację szkolną, jego nauczycielami są nie tylko osoby dorosłe. Pojawiają się również rówieśnicy, którzy w sposób nieformalny i nieuświadomiony pełnią istotną funkcję w nabywaniu wiedzy przez pozostałych uczniów. W tutoringu rówieśniczym dzieci mogą pełnić zarówno rolę tutora, jak i podopiecznego. W rolę tutora wchodzi dziecko, które lepiej opanowało dane zagadnienie. Cechami sprzyjającymi efektywnemu pełnieniu funkcji tutora jest umiejętność współpracy z innymi dziećmi, inicjatywa w działaniu i samodzielność.

grafika_artykul_tutoring.jpg


Naśladując rówieśników i ucząc się od nich, dziecko łatwiej przyswaja sobie wiedzę oraz nowe umiejętności. Znajduje się w gronie, które jest na podobnym etapie rozwojowym, ma zbliżone doświadczenia i zmaga się z podobnymi trudnościami. W rezultacie dzieci uzyskują przestrzeń umożliwiającą spontaniczne zastosowanie tych metod uczenia się, które są im najbliższe, a tym samym – najbardziej efektywne dla przyswojenia danego zagadnienia. Co więcej, ze względu na zbliżony wiek i doświadczenie wśród rówieśników dziecko czuje się swobodniej niż w obecności dorosłych. Dzieci są dla siebie równorzędnymi partnerami. Oznacza to zarazem, że tutoring rówieśniczy sprzyja rozwijaniu trudno mierzalnych kompetencji miękkich, uczy zachowań społecznych i asertywności, co w kontaktach z dorosłymi może być utrudnione z powodu chociażby większej władzy osoby dorosłej. Konfrontacja z rówieśnikami pozwala na śmielsze wydawanie opinii, dyskusję, obronę swojego stanowiska. Dziecko nie obawia się wyrażania własnego zdania, ponieważ wie, że nie zostanie skarcone czy poprawione. Jest to istotne szczególnie w otoczeniu szkolnym, gdzie relacji nauczyciel-uczeń towarzyszy nieodłącznie proces jednostronnej oceny (nauczyciel ocenia ucznia). Jednocześnie uczniowie doskonalą swój warsztat w zakresie komunikacji.

Wprowadzenie tutoringu rówieśniczego jako jednej z form edukacji może przynieść dodatkowe korzyści z uwagi na okoliczność, że dzieci dysponują różnorodnymi zasobami wiedzy i umiejętności, które mogą pozostać niezauważone przez nauczyciela. Współpraca z rówieśnikami prowadzi do dostrzeżenia tych szczególnych zasobów przez pozostałe dzieci, co sprawia, że uczniowie czują się zauważeni i docenieni. W dalszej perspektywie sprzyja to zwiększeniu pewności siebie, lepszym wynikom w nauce i sprawniejszemu osiąganiu celów. Warto zwrócić uwagę, że tutoring rówieśniczy może być stosowany wśród równolatków o różnych zainteresowaniach, prowadząc do wymiany doświadczeń oraz docenienia możliwości i mocnych stron innych osób.

W Polsce elementy narzędzi tutoringowych od dawna były stosowane przez niektórych nauczycieli intuicyjnie. Na przestrzeni ostatnich kilku lat tutoring rówieśniczy jest wprowadzany świadomie jako forma urozmaicenia sposobów przekazywania wiedzy. W niektórych środowiskach wymiana doświadczeń związanych z tutoringiem rówieśniczym przybiera bardziej sformalizowany charakter – nauczyciele regularnie spotykają się, aby wymienić doświadczenia i wzbogacić swój warsztat. Z doświadczeń nauczycieli polskich placówek oświatowych wynika, że mechanizmy tutoringu rówieśniczego działają nie tylko w przypadku młodszych dzieci – można je z powodzeniem stosować również wśród starszej młodzieży szkolnej.

Co mówią badania

Korzyści z tutoringu rówieśniczego jest wiele. Potwierdzają je wyniki obserwacji  współpracujących  par  dziecięcych  prowadzonych przez  A. Perret-Clermont  (Tartas, Perret-Clermont,  2008). Zaobserwowano następujące rodzaje aktywności:
  • Modelowanie — jedno z dzieci rozwiązuje problem. Drugie dziecko obserwuje, czasem jest aktywne i np. komentuje, dopytuje, jak dany problem jest rozwiązywany, czasem jest nieaktywne.
  • Działania indywidualne, bez koordynacji — niezależna praca każdego dziecka, bez zwracania uwagi na działania drugiego. Jedno z dzieci przerywa wykonanie zadania, aby drugie dziecko mogło je dokończyć.
  • Podzielana aktywność — zadanie jest wykonywane przez proponowanie działania, np. „Ty zrobisz podłogę, a ja zrobię dach”. Odrębnie zbudowane części są następnie łączone w całość.
  • Alternatywne konstruowanie — kolejne elementy konstrukcji są dokładane przez partnerów. Tak powstaje schemat wspólnego działania, opierający się na przemienności ról: wstrzymanie budowania swojego fragmentu, wstrzymuje działania drugiego dziecka.
  • Współpraca — dzieci poszukują wspólnego rozwiązania zadania negocjując ze sobą, doradzając, konsultując kolejne kroki np. przy wykonywaniu budowli.  
Wg stanowiska Wygotskiego i jego zwolenników uczenie się dziecka oparte jest na aktywnym dążeniu do zrozumienia świata, a nie na przyswajaniu wiedzy. Dlatego najskuteczniejsze uczenie się ma miejsce we współpracy z innymi. Zgodnie z tym stanowiskiem skuteczność tutoringu rówieśniczego jest niezaprzeczalna.

Tutoring rówieśniczy nie zastępuje innych narzędzi edukacyjnych, jednak z uwagi na liczne zalety wzbogaca paletę możliwości współpracy z uczniami. Może warto pomyśleć o częstszym wykorzystaniu tej metody w codzienności szkolnej? Efekty mogą zaskoczyć.




Urszula Kornas-Krzyżykowska
Nauczyciel dyplomowany z 30-letnim stażem zawodowym, matematyk, edukator, tutor I stopnia, egzaminator egzaminu maturalnego z matematyki, członek Stowarzyszenia Nauczycieli Matematyki. Od kilkunastu lat pracuje jako nauczyciel konsultant ds. nauczania kreatywnego oraz edukacji matematycznej, koordynator programu Zdolni z Pomorza oraz inicjatywy 2015 Rok Matematyki na Pomorzu. Współpracuje ze szkołami wyższymi, prowadząc zajęcia z matematyki, metodyki przedmiotów matematycznych i przyrodniczych, pomiaru dydaktycznego. Dwukrotnie uzyskała nagrodę Marszałka Województwa Pomorskiego oraz nagrodę Pomorskiego Kuratora Oświaty za osiągnięcia zawodowe i zaangażowanie w pracy na rzecz środowiska oświatowego. Nagrodzona w 2017 roku Medalem Komisji Edukacji Narodowej za zasługi dla oświaty.


Najbardziej aktualne artykuły: