Zespół Aspergera to całościowe zaburzenia rozwoju, które ma swój początek w okresie wczesnodziecięcym. W literaturze opisywany jest jako łagodna forma autyzmu. Uta Frith, specjalistka w dziedzinie psychologii rozwojowej związana z University College London, określa dzieci z Zespołem Aspergera jako takie, które „mają szczyptę autyzmu”. Wiele znanych osób ze świata sportu, kultury czy polityki zmaga się tym zaburzeniem. Między innymi Woody Allen, Leo Messi czy Al Gore. Osoby nim dotknięte inaczej postrzegają i interpretują świat. Co może zrobić rodzic, aby pomóc swojemu dziecku z Zespołem Aspergera?

Zespół Aspergera to nie choroba, dlatego nie ma na niego żadnych tabletek. To zaburzenie ze spektrum autyzmu, które według skali Gillberga (kryteria diagnostyczne dot. Zespołu Aspergera - przyp. red.) wskazuje na istotne problemy osób nim dotkniętych i są to:

• Zaburzenia w sferze relacji społecznych – zwykle jest to słabe rozumienie sygnałów społecznych, nieumiejętnie nawiązywanie relacji z rówieśnikami oraz brak potrzeby ich podtrzymywania.
• Wąskie zainteresowania dotyczące jakiegoś specyficznego obszaru rzeczywistości np. sieć połączeń kolejowych.
• Powtarzające się rutynowe zachowania.
• Nietypowe cechy języka.
• Problem z komunikacją niewerbalną.
• Niezdarność motoryczna.

Objawy Zespołu Aspergera

Symptomy, które mogą sugerować Zespół Aspergera, występują najczęściej w różnych dziedzinach życia, które przybliżyliśmy poniżej.

• Interakcje społeczne – dzieci i młodzież z Zespołem Aspergera:
  • Nie lubią przebywać w grupie.
  • Mają kłopoty z nawiązaniem kontaktów społecznych.
  • Mają trudności z dostosowaniem się do panujących zasad.
  • Mają trudności z właściwym, akceptowanym społecznie zachowaniem i regulacją emocji.
• Problemy z komunikacją werbalną i niewerbalną:
  • Używanie słownictwa, które zwykle jest używane przez osoby dużo starsze lub dorosłych.
  • Unikanie nawiązywania kontaktu wzrokowego.
  • Trudności w rozumieniu żartów, metafor.
  • Ograniczona mowa ciała.
• Trudności w przystosowaniu się do zmian:
  • Dużą trudność sprawia dziecku każda zmiana, to co odbiega od codziennej rutyny staje się problemem.
  • Preferowanie działań powtarzających się.

Jak wspierać dziecko z Zespołem Aspergera

Dzieci z Zespołem Aspergera zwykle uczestniczą w terapii indywidualnej, grupowej lub w treningu umiejętności społecznych. W szkole mogą realizować podstawę programową w oparciu o orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego, które jest wydawane na dany etap edukacyjny na podstawie zaświadczenia lekarskiego i wniosku rodzica. Orzeczenie jest wydawane przez poradnie psychologiczno-pedagogiczne. Warto, aby rodzic dziecka z Zespołem Aspergera ubiegał się o takie orzeczenie. Wówczas nauka w szkole odbywa się na podstawie Indywidualnego Programu Edukacyjno-Terapeutycznego, gdzie opisane się konkretne dostosowania, które nauczyciele będą uwzględniać na zajęciach.

To co pomaga dzieciom z Zespołem Aspergera to odpowiednie nastawienie najbliższego otoczenia, w którym ważna jest akceptacja i zrozumienie dla niestandardowych zachowań. Bezwarunkowa akceptacja wyraża się w słowach „jesteś ok taki, jaki jesteś i nie musisz się zmieniać, żeby zasłużyć sobie na miłość”. Ta bezwarunkowa akceptacja jest szczególnie ważna w okresie późnego dzieciństwa i nastoletnim, kiedy dziecko zaczyna dostrzegać, że różni się od rówieśników. W tym okresie dostaje też od grupy komunikaty „coś z Tobą jest nie tak”, co może przeżywać boleśnie. W wielu opracowaniach możemy spotkać się ze stwierdzeniem, że dzieci ze spektrum autyzmu nie potrzebują rówieśników. To nieprawda. Potrzebują ich i to bardzo, tylko nie potrafią ich przy sobie zatrzymać, nie potrafią z nimi nawiązać satysfakcjonującej relacji. Zwykle po kilku nieudanych próbach i kilku odtrąceniach społecznych poddają się. Można wtedy usłyszeć racjonalizację (mechanizm radzenia sobie z trudnościami) „nie potrzebuję kolegów”, „oni mnie nie interesują, nie są mi potrzebni do szczęścia”.

Czego potrzebuje od rodziców dziecko z Zespołem Aspergera?

• Jak każde dziecko poszanowania jego przeżyć i potrzeb, nawet jeśli stoją one w sprzeczności z tymi rodzicielskimi.
• Akceptowania ograniczeń i trudności, które nie tylko wynikają z zaburzenia, jakim jest Zespół Aspergera, ale również z nakładających się na to różnych trudności rozwojowych, np. okresu nastoletniego.
• Zauważenia i docenienia wysiłków dziecka, kiedy podejmuje próby przełamywania własnych ograniczeń, nawet jeśli kończą się one fiaskiem, np. próbuje podejść do kolegi i zagadać do niego. Pomocne są wówczas słowa:
  • Widzę, że się starałeś.
  • Widzę, że Ci na tym zależało, żeby z nim pogadać.
  • To było dla Ciebie ważne, najważniejsze, że się starałaś.
  • Co możesz zrobić następnym razem inaczej?

Dziecko z zespołem Aspergera potrzebuje od rodziców bezwarunkowej akceptacji i miłości. Tylko wtedy ma odwagę poznawać świat i nawiązywać relacje z innymi.

Więcej na temat wsparcia dziecka z Zespołem Aspergera w drugiej części artykułu >>




Źródła:

• Jak pracować z dzieckiem z zespołem Aspergera w domu i w szkole. Joanna Chromik – Kovacs i Izabela Banaszczyk. Wydawnictwo Harmonia. Gdańsk 2017.

Marzena Jasińska
Trener, dyplomowany coach, doradca rodzinny. Od lat wspiera rodziców w konsultacjach indywidualnych oraz warsztatach psychoedukacyjnych. Swoją pracę opiera na filozofii Jespera Juula, założeniach Rodzicielstwa Bliskości oraz Porozumienia Bez Przemocy. Specjalizuje się w zakresie neurodydaktyki oraz uczenia się uczniów. Ekspert rozwoju osobistego, komunikacji, negocjacji. W swojej pracy zajmuje się także tematyką mediacji szkolnych, procesów grupowych, zarządzania zmianą w organizacji i zarządzania zespołem. Prywatnie mama dwóch dorosłych synów.