Co może zrobić rodzic, aby wesprzeć swoje dziecko dotknięte Zespołem Aspergera? Jak z nim rozmawiać, jak uczyć je komunikacji i kontaktów społecznych z innymi?

W pierwszej części artykułu przybliżyliśmy zaburzenie, jakim jest Zespół Aspergera – czym się charakteryzuje, jakie są jego objawy oraz jak wspierać dziecko nim dotknięte. W tym tekście skupimy się na tej ostatniej kwestii.

Wskazówki dla rodziców dziecka z Zespołem Aspergera

• Kiedy rozmawiasz z dzieckiem, zachęcaj je do kontaktu wzrokowego, np. powiedz „popatrz na mnie”. Poproś dziecko, żeby na Ciebie patrzyło, kiedy chce Ci coś powiedzieć. Wyjaśnij, jak ważny jest kontakt wzrokowy, ale bez uporczywego wpatrywania się przez cały czas. Być może pomocna będzie taka schematyczna podpowiedź:
  • Na początku rozmowy popatrz na rozmówcę przez parę sekund.
  • Po paru sekundach możesz spojrzeć w innym kierunku.
  • Potem znowu skieruj wzrok na rozmówcę.
• Jeśli dziecko w kontakcie z kimś wymusza kontakt wzrokowy, np. szarpie rozmówcę za ubranie, na siłę chce przekręcić jego głowę w swoją stronę, powiedz mu, że wystarczy, aby zwróciło uwagę tej osoby słowami, np. zawołało “mamo”, “proszę pani”. Powiedz mu, że do kolegów powinno zwracać się po imieniu.
• Przeanalizuj z dzieckiem podstawowe emocje – złość, smutek, radość, strach. Co one oznaczają, kiedy je przeżywamy, jaka jest mimika tych emocji. Pokazuj w książkach, podczas oglądania filmów osoby, które wyrażają te emocje. Następnie przejdź do bardziej skomplikowanych stanów jak: znudzenie, zainteresowanie, zniechęcenie itp.
• Rozmawiaj z dzieckiem o tym, co oznacza utrzymanie właściwego dystansu społecznego podczas rozmowy. Dzieci z Zespołem Aspergera mają tendencje do zbyt bliskiego lub zbyt dalekiego ustawiania się w stosunku do rozmówcy.
• Dzieci z Zespołem Aspergera mają kłopot w nawiązywaniu relacji z rówieśnikami, dlatego stopniowo zachęcaj je do budowania relacji. Aranżuj spotkania z rówieśnikami. Najpierw tylko z jednym kolegą, potem z dwoma, trzema itd. Stopniowo zwiększaj liczbę uczestników spotkania. Kiedy zaprosicie rówieśników do domu, zorganizujcie wspólny czas. Naucz swoje dziecko kilku zabaw czy aktywności, które może zaproponować rówieśnikom.
• Dziecko może mieć kłopot z zapamiętywaniem imion kolegów i koleżanek z klasy, dlatego ćwicz z nim imiona, wykorzystując do tego np. fotografie z uroczystości klasowych.
• Naucz dziecko witać się z innym dziećmi i dorosłymi. Tę umiejętność dziecko z Zespołem Aspergera musi trenować. Musi wiedzieć, że koledze mówimy „cześć”, a osobie dorosłej „dzień dobry”, „do widzenia” itd. Nie musi też witać się z kolegą czy nauczycielem za każdym razem, kiedy ich widzi na przerwie. Być może pomocne będą różnego rodzaju historyjki obrazkowe, czyli krótkie opowiadania, które przedstawiają określoną sytuację np. „Jak mówić cześć” wydawnictwa Harmonia.
• Dzieci z Zespołem Aspergera mają zwykle dość oryginalne zainteresowania np. łacińskie nazwy motyli czy roślin, wiedza z wybranych przedmiotów szkolnych. Opowiadając o nich, potrafią wręcz zamęczyć otoczenie. Nie rozpoznają sygnałów niewerbalnych, które są wysyłane przez rówieśników, że powinno skończyć. Z czasem staje się to monotonne i uciążliwe dla otoczenia. Inni zaczynają unikać kontaktu z Twoim dzieckiem. Dlatego zwracaj na to uwagę i rozmawiaj z nim, że tematy do rozmów z rówieśnikami mogą być różne, nie tylko te dotyczące tego, czym ono się interesuje.
• Mów do dziecka w prosty i jasny sposób. Im konkretniej, tym lepiej. Pamiętaj, że dla Twojego dziecka niezrozumiałe są – a przez to niewykonalne – zbyt ogólne lub wielowątkowe polecenia. Np. posprzątaj pokój, idź do kuchni i przynieś mi butelkę z mlekiem dla Kacpra, stoi na parapecie obok czajnika.
• Tłumacz znaczenie metafor, żartów oraz innych potocznie używanych sformułowań np. kupić kota w worku, wylać dziecko z kąpielą, to zadanie to bułka z masłem.
• Jeśli Twoje dziecko jest nadwrażliwe na dźwięki słuchowe, co się często zdarza przy tym zaburzeniu, ucz je stopniowego przyzwyczajania się do pewnych sytuacji. Czasem pomocne mogą być stopery lub wyciszające słuchawki. Pamiętaj jednak, że ten trudny dla Twojego dziecka w odbiorze świat zewnętrzny musi być stopniowo oswajany.
• Twoje dziecko nie lubi być zaskakiwane, dlatego jeśli tylko to możliwe, informuj je o spodziewanych zmianach. Planuj z nim, co będziecie robić. Twoje dziecko lubi wiedzieć, co po czym będzie się działo. Ta stałość, rutyna i przewidywalność, daje mu poczucie bezpieczeństwa. Dlatego kiedy coś dzieje się niezgodnie z planem, powoduje dyskomfort i rozregulowanie emocjonalne. Im większe przywiązanie do rutyny, tym większe rozregulowanie przy zmianie planów. Kiedy nie jesteś w stanie przygotować dziecka na zmianę, to nastaw się, że dojdzie do rozchwiania emocjonalnego, gwałtownych wybuchów złości np. w postaci krzyków. Zrób na to przestrzeń, pobądź obok dziecka. Ono Ciebie wtedy bardzo potrzebuje. Zwykle po 5-10 minutach to mija.
• Korzystaj z pomocy terapeutów i psychologów.

Jak wspierać dziecko z Zespołem Aspergera w odrabianiu lekcji?

Dzieci z Zespołem Aspergera zwykle mają zaburzenia koncentracji. Dlatego warto zadbać o odpowiednie warunki do odrabiania lekcji. Co się zwykle sprawdza:

• Zapewnienie stałej pory i stałego miejsca do wykonywania zadań.
• Zadbanie o ciszę w pokoju, a nawet całym mieszkaniu, wyłącz wszelkie media, poproś rodzeństwo, żeby bawiło się ciszej.
• Porządek na biurku – bez zbędnych rzeczy, które mogłyby dekoncentrować dziecko. Zadbaj, żeby znajdowały się tylko rzeczy potrzebne do odrabiania lekcji np. zeszyt, książka, długopis.
• Częste przerwy, które dziecko będzie mogło spędzić w ruchu.

Dzieci ze spektrum autyzmu często są nieświadome, że swoim zachowaniem mogą sprawić komuś przykrość, że mogą kogoś urazić czy że ich zachowanie jest nietaktowne. Świat postrzegają w bardzo prosty czarno-biały sposób. Wszelkie konwenanse społeczne są dla nich niezrozumiałe. Można powiedzieć, że potrzebują mądrego przewodnika po świecie, a jednym z nich jest rodzic, który rozumie i akceptuje odmienność swojego dziecka.




Źródła:

• Jak pracować z dzieckiem z zespołem Aspergera w domu i w szkole. Joanna Chromik – Kovacs i Izabela Banaszczyk. Wydawnictwo Harmonia. Gdańsk 2017.

Marzena Jasińska
Trener, dyplomowany coach, doradca rodzinny. Od lat wspiera rodziców w konsultacjach indywidualnych oraz warsztatach psychoedukacyjnych. Swoją pracę opiera na filozofii Jespera Juula, założeniach Rodzicielstwa Bliskości oraz Porozumienia Bez Przemocy. Specjalizuje się w zakresie neurodydaktyki oraz uczenia się uczniów. Ekspert rozwoju osobistego, komunikacji, negocjacji. W swojej pracy zajmuje się także tematyką mediacji szkolnych, procesów grupowych, zarządzania zmianą w organizacji i zarządzania zespołem. Prywatnie mama dwóch dorosłych synów.