Współcześni nastolatkowie żyją równolegle w dwóch światach. Może nam się to nie podobać, ale tego już nie zmienimy. To co możemy zrobić, to pokazać im, jak zachować bezpieczeństwo w sieci i jak reagować na potencjalne zagrożenia. Przypadający na 7 lutego Dzień Bezpiecznego Internetu jest doskonałą okazją do zdobycia wiedzy i zainicjowania rozmowy z nastolatkiem lub dzieckiem. Sprawdźmy więc razem, jak możemy wspierać młodych w ich rozwoju i zachowaniu bezpieczeństwa w sieci.

Zwykliśmy żartować, że telefon to przedłużenie naszej ręki. Bez niego nie wyobrażamy sobie życia. To nasz kontakt ze światem, praca, rozrywka i szybka wyszukiwarka wszystkiego, co nas w danym momencie nurtuje. A jednocześnie czasem irytują nas nasi nastolatkowie, z nosami przyklejonymi do telefonu, bez przerwy przeglądający portale społecznościowe, prowadzący permanentną rozmowę z kilkoma osobami i grupami znajomych w tym samym czasie, a na dodatek słuchający muzyki przez jedną słuchawkę stale włożoną do ucha.

Cyber i w realu – prowadzimy podwójne życie

Chyba czas pogodzić się z faktem, że współcześni nastolatkowie żyją równolegle w dwóch światach. Jak wynika z badania przeprowadzonego przez NASK, w okresie, kiedy obowiązywała nauka zdalna, młodzież spędzała w sieci aż 12 godz. dziennie¹. Tu się uczyła i tu miała wszystkie swoje źródła rozrywki. Oczywiście wraz z powrotem do szkoły liczba godzin online nieco zmalała, jednak trend pozostaje niezmienny – w sieci spędzamy wiele godzin, tak my jak i nasi nastolatkowie. Powinniśmy być świadomi, że obok wielu dobrodziejstw, sieć niesie też zagrożenia, na które musimy potrafić zareagować i tego samego warto uczyć dzieci. Jak wynika ze wspomnianego już badania, co piąty nastolatek był ofiarą przemocy w sieci. Najczęściej jest to wyzywanie, ośmieszanie czy poniżanie. Nie znamy liczby tych, którzy wstydzili się przyznać, że byli ofiarą takiego działania lub tych, którzy cyberbullyingu i braku widocznych siniaków na ciele nie uznają za przemoc. Z drugiej strony 75% rodziców badanych nastolatków twierdzi, że ich dzieci nie padły ofiarą agresji w sieci.

Jako rodzice jesteśmy pierwszym i najważniejszym wsparciem dla naszych nastolatków. Jednocześnie zdajemy sobie sprawę, że młodzi nie zawsze chętnie przyznają się do swoich problemów czy kłopotów. Warto budować relacje rodzic –dziecko i zaufanie każdego dnia, by odpowiednio wcześnie wychwycić niepokojące sygnały i móc odpowiednio zareagować. Nasza wskazówka: „rozmawiaj – wspieraj – wyposaż w narzędzia" może wydawać się oczywista, ale jak często, w codziennym zabieganiu, o tym zapominamy?

Rozmawiaj. Codziennie i w małych porcjach. Jeżeli chcemy dowiedzieć się, co robi nasz nastolatek w sieci, musimy chcieć go poznać, wiedzieć, czym się interesuje, jakie ma marzenia, ambicje, ale też problemy i wyzwania. To proces. Stała i otwarta komunikacja otworzy nam też drzwi do jego życia w cyfrowym świecie – na wzór rozmów o codziennym życiu. Dzięki takim rozmowom będziemy też mieli okazję dowiedzieć się dlaczego młoda osoba korzysta z jakieś aplikacji czy serwisu społecznościowego, co jest dla niego/dla niej ważne w tym rozwiązaniu, czy stała za tym jakaś potrzeba. Takie podejście pomoże nam też wychwycić pierwsze symptomy, że dzieje się coś niepokojącego.

Wspieraj. Dorastanie to trudny czas, każdy z nas przez niego przechodził. Przez to samo próbują przebrnąć nasze dzieci, tylko że jest nieco trudniej. Dzisiejsze nastolatki funkcjonują właściwie równolegle w dwóch światach, co może oznaczać wiele wyzwań. Ich grupa rówieśnicza jest tym samym znacznie większa, a co za tym idzie – do znacznie większej liczby osób się porównują, obserwują znacznie większą liczbę niedoścignionych wzorców, są też znacznie bardziej wyeksponowani na hejt i inne niebezpieczne zjawiska. Nie zmienimy tego, ale warto starać się zrozumieć potrzeby dziecka, wspierać je i wspólnie szukać rozwiązań. Pamiętajmy, że kiedy mamy naście lat nasza osobowość dopiero się kształtuje, jesteśmy niezwykle podatni na wpływy, opinie, wzorce. Jeżeli widzimy, że nasz nastolatek nagle zmienia zachowanie, zaczyna rozmowę, ale się wycofuje, to może potrzebować więcej uwagi. Czasem sytuacja będzie bardziej skomplikowana i wtedy będzie niezbędny kontakt ze specjalistą. Ważne, żeby słuchać, być uważnym i zaufać swojej intuicji.

Wyposaż w narzędzia. Internet to praktycznie nieograniczone źródło informacji. Możemy znaleźć tam wszystko, dosłownie. To jednocześnie dobra i zła wiadomość – wspaniale jest mieć dostęp do ogromnej wiedzy na wyciągnięcie palca, a z drugiej strony istnieje ryzyko, że młoda osoba trafi na treści, które są dla niej nieodpowiednie. W każdym wieku musimy więc być czujni w sieci. Co więcej, jest to wiedza i umiejętności, które musimy zdobyć sami. Poświęćmy trochę czasu i sprawdźmy, jakie zagrożenia na nas czekają online i przekażmy tę wiedzę naszym dzieciom. Nie straszmy – raczej wskażmy zagrożenia i sposoby obrony. Zapewnijmy, że jeżeli tylko coś się wydarzy, to pomożemy.

Zacznij zdobywać wiedzę

Potencjalnych zagrożeń w sieci może być wiele, a przecież trzeba od czegoś zacząć swoją edukację. Świetnym startem mogą być dwa programy dotyczące bezpieczeństwa w internecie przygotowane przez T-Mobile – „Na Wygranej Pozycji” oraz „Pewni w sieci”. Operator, działając w obszarze technologicznym od lat, wypracował pozycję lidera w temacie bezpieczeństwa w sieci. Swoją wiedzę w tym w zakresie wykorzystuje zarówno w codziennej pracy, jak i w projektach edukacyjnych, które z perspektywy marki pozostają wyjątkowo ważne – zwłaszcza w czasach rosnącej cyberprzestępczości i cyberbullyingu. Możemy zatem być pewni, że pod kątem merytorycznym informacje będą na najwyższym poziomie, a przy tym podane w przystępny sposób.

Porady i informacje na temat hejtu w internecie, a także jak sobie z nim radzić znajdziemy na stronie projektu „Na Wygranej Pozycji”. To projekt kierowany bezpośrednio do nastolatków i ich rodziców, więc znajdziemy tu interesujące statystyki, wskazówki, jak efektywnie rozmawiać i na co zwrócić uwagę, jakie skutki może spowodować hejt w sieci, a także jakie zachowania powinny zwrócić naszą uwagę.

Z kolei kursem, który powinien przerobić każdy, są „Pewni w sieci”. Dzięki rozwojowi technologii z dobrodziejstwa internetu korzystają dzieci, nastolatkowie, dorośli i seniorzy. Ale musimy też pamiętać, że wszystkie te grupy są tak samo narażone na ataki cyberprzestępców. Materiały tego edukacyjnego projektu to sprawdzone źródło najważniejszych informacji i zbiór praktycznych narzędzi pozwalających nam obronić się przed ewentualnym atakiem. Starannie dobrani eksperci w przystępny sposób omawiają najważniejsze kwestie i zagrożenia. Nastolatkom szczególnie polecamy odcinek o prywatności w sieci, który wklejamy poniżej.

Interesujący może być również temat dezinformacji. Seniorom polecamy szczególnie temat phishingu oraz spoofingu, a wszystkich mogą zainteresować zasady tworzenia bezpiecznych haseł lub bezpiecznych zakupów online.

Oczywiście, zgodnie z maksymą „przezorny zawsze ubezpieczony”, warto rozważyć dodatkowe sposoby ochrony przed potencjalnie groźnymi treściami. Skuteczną ochroną smartfonów może stanowić usługa „Bezpieczne surfowanie”, która chroni nas przed szkodliwymi stronami, linkami i wirusami, blokuje możliwość instalacji złośliwego oprogramowania, a także na bieżąco raportuje o zagrożeniach.

¹https://www.nask.pl/pl/raporty/raporty/4295,RAPORT-Z-BADAN-NASTOLATKI-30-2021.html.