W okresie wakacyjnym więcej czasu wolnego oznacza także więcej czasu spędzanego w internecie. Samo w sobie nie jest to oczywiście niczym złym, ale warto przy tym pamiętać, że w internecie użytkownicy – także ci najmłodsi – mogą napotkać różne zagrożenia. W lutym zeszłego roku liczba prób dezinformacji w polskim internecie wzrosła aż o 20% , a incydenty bezpieczeństwa komputerowego rejestrowane przez CERT Polska w 2022 r. wzrosły o aż 34% w porównaniu do roku 2021. Te statystyki mogą przerażać, ale z odpowiednią ostrożnością i wiedzą możemy poruszać się w internecie zupełnie bezpiecznie. Co więc powinniśmy robić i jakich zasad przestrzegać?

Uważaj na dezinformację

Dezinformacja, czyli celowe, organizowane na dużą skalę wprowadzanie odbiorców w błąd, jest skomplikowanym problemem w mediach społecznościowych. Dla dzieci oraz młodzieży, które wciąż zdobywają wiedzę o otaczającym ich świecie i dopiero zaczynają formować swoje poglądy, szczególnie zagrażające mogą być treści dezinformacyjne. Dyskusje angażują, oferują miejsce, w którym można wyrażać swoje opinie – są swoistym magnesem dla rozwijających się osobowości dzieci. Niestety nie wszystko, co jest prezentowane w mediach, jest zgodne z prawdą i warto to weryfikować. Ważne jest więc, by rozmawiać z dzieckiem i uczyć je krytycznego myślenia - uczyć młode osoby, by czytając treści miały nawyk do zadawania sobie prostych, ale ważnych pytań takich jak: „czy ja się z tym zgadzam?”, „dlaczego ktoś chce, żebym tak uważał?” lub „czy te informacje zostały potwierdzone np. badaniami naukowymi”. Jest to szczególnie istotne dla nastolatków, dla których najwygodniejszym, a często także pierwszym kontaktem z dyskusją na tematy polityczne i światopoglądowe może być właśnie internet. Warto również obserwować komunikaty organizacji fact-checkingowych, które zajmują się zwalczaniem dezinformacji i regularnie edukują swoich odbiorców na jej temat. W fińskich szkołach od lat praktykowane są zajęcia z krytycznego myślenia i weryfikowania tego, co dzieci czytają lub widzą w internecie.

Cyberbullying i hejt

Gdy dzieci poznają nowych rówieśników na wakacjach i spędzają więcej czasu w sieci, mogą być narażone na cyberbullying – formę przemocy rówieśniczej, która prowadzona jest w internecie. Hejt, wyśmiewanie i inne rodzaje przemocy rówieśniczej niestety nabierają nowej formy i zasięgu w sieci. Warto rozmawiać na ten temat z dziećmi w taki sposób, by razem, z perspektywy zarówno dorosłego, jak i dziecka korzystać z dostępnej wiedzy i budować w sobie świadomość tego, czym jest hejt oraz cyberbullying, jak można ich uniknąć, jak na nie reagować oraz jak sobie z nimi radzić lub gdzie szukać wsparcia. Zachęcamy do zapoznania dzieci (szczególnie nastoletnich) ze skierowaną bezpośrednio do młodych ludzi kampanią „Na wygranej pozycji”, w której influencerzy (Zuzanna Borucka, Colorowyy, Billie Sparrow) uczą nastolatków tego, jak radzić sobie z hejtem. Rodzice znajdą tam też specjalną zakładkę z materiałami dla nich na ten temat, które przygotowała Fundacja ULICA.

Ochrona danych, czyli czym lepiej nie chwalić się w internecie

Internet jest jednym z najlepszych dostępnych źródeł informacji i komunikacji. Warto jednak mieć świadomość tego, że jest to otwarta przestrzeń, w której dane na nasz temat mogą być w łatwy sposób udostępnione innym. W jaki sposób możemy zadbać o naszą prywatność w sieci? Warto nie upubliczniać szczegółowych informacji na temat naszego życia w mediach społecznościowych oraz korzystać z ustawień prywatności. Pozwalają one ograniczyć dostęp do poszczególnych informacji i postów tak, by jedynie wybrane przez nas grupy osób mogły je zobaczyć. Publikacja zdjęcia z wakacji może być wskazówką dla złodzieja, że nie ma nas w domu i jest to dobry moment na to, żeby nas okraść. Warto także wystrzegać się tzw. sharentingu, czyli udostępniania każdego detalu rozwoju swojego dziecka. Oczywiście zrozumiałym jest, że rodzice są dumni z osiągnięć i rozwoju swoich dzieci, ale warto pamiętać o tym, że informacje opublikowane w internecie później bardzo trudno usunąć na stałe.

Phishing – czym jest i jak się przed nim chronić?

W okresie wakacyjnym często korzystamy z zakupów online, czekamy na paczki, podróżujemy. Przestępcy są tego świadomi i chętnie wykorzystują to, by celować w nas swoje działania. Metodą oszustwa, która jest stosowana coraz częściej, jest phishing. Ta metoda polega na tym, że przestępca podszywa się pod inną osobę lub instytucję w celu wyłudzenia poufnych informacji lub nakłonienia nas do określonych działań. Mimo że celem przestępców są najczęściej konta bankowe, skrzynki mailowe czy dostępy do portali obsługujących płatności, dzieci także są narażone na działania cyberprzestępców – istnieje wiele phishingowych stron udających np. źródła darmowych gier lub dodatków/płatnych walut do gier, które są atrakcyjne dla najmłodszych. W ogólnopolskiej akcji edukacyjnej „Pewni w sieci” T-Mobile informuje o zagrożeniach, których warto być świadomym podczas korzystania z internetu. Materiały tego edukacyjnego projektu to sprawdzone źródło najważniejszych informacji i zbiór praktycznych narzędzi pozwalających nam obronić się przed ewentualnym atakiem. Zachęcamy do zapoznania się z odcinkiem na temat phishingu.

Higiena cyfrowa, czyli zdrowe ograniczenia w korzystaniu z technologii

Więcej czasu wolnego oznacza także więcej czasu do wykorzystania na internet. Mimo tego że jest to źródło wielu interesujących informacji, warto zadbać o rozsądne korzystania z ekranów. Dotyczy to zarówno dzieci jak i dorosłych. Warto ustawiać sobie dzienne limity korzystania z internetu, by mieć więcej czasu na hobby, naukę, własny rozwój lub spędzanie wolnych chwil na świeżym powietrzu. Istnieje wiele aplikacji ułatwiających dbanie o higienę cyfrową, w tym gotowe, dostępne domyślnie w telefonach funkcje ograniczeń czasowych i timerów aplikacji lub „trybów skupienia”, ograniczających dostęp do danych części naszego telefonu. W ten obszar dobrze wpisuje się także dbanie o to, jakie treści odbieramy – i tu z pomocą mogą przyjść usługi kontroli rodzicielskiej, które pozwalają rodzicom ograniczać czas spędzany w internecie, a także dostęp do określonych rodzajów w treści – np. takich, które dotyczą przemocy lub są przeznaczone wyłącznie dla dorosłego odbiorcy.

Pomimo wszystkich opisanych zagrożeń nie można zapominać, że technologia przede wszystkim służy nam w codziennym życiu, a większość opisanych w tym artykule zagrożeń nie dotyczy wszystkich użytkowników. Wciąż powinniśmy dbać o swoje bezpieczeństwo, ale nie pozwalajmy strachowi przed technologią odcinać od wszystkich jej korzyści ani nas, ani naszych dzieci. Dla tych, którzy chcieliby pozostawić swoje bezpieczeństwo w sieci ekspertom, T-Mobile przygotował usługę Bezpieczne Surfowanie. Rozwiązanie oferuje dodatkową warstwę bezpieczeństwa dla swoich użytkowników po to, by mogli spokojnie cieszyć się wszystkim, co dobre w internecie.


¹ Instytut Badań Internetu i Mediów Społecznościowych „Komunikat Incydenty Dezinformacyjne”, 02.03.2022