Z utęsknieniem czekamy na pierwsze słoneczne dni. Wiosną nie tylko my, ale i cała przyroda budzi się do życia po długich zimowych miesiącach. Obecnie pierwszy dzień wiosny świętujemy na różne sposoby. Wiele współczesnych zwyczajów ma swoje źródło w przeszłości. Choć życie naszych przodków w większym stopniu było związane z rytmem natury niż nasze – tak jak oni, pragniemy uczcić nadejście nowej pory roku. Przeczytaj o najbardziej znanych i popularnych wiosennych tradycjach. Czy znasz je wszystkie?

Pierwszy dzień kalendarzowej wiosny obchodzimy 21 marca. Nasi przodkowie hucznie świętowali jej nadejście, a same obchody rozłożone były w czasie. Symbolicznym momentem nadejścia nowej pory roku była równonoc wiosenna. Zima, a zwłaszcza przednówek, czyli okres, gdy kończyły się zapasy pożywienia, a na rozpoczęcie prac polowych nie było jeszcze szansy, była niegdyś szczególnie trudnym okresem. Nic dziwnego, że wiosennym obrzędom przypisywano tak duże znaczenie.

Wiosenne świętowanie

Życie dawnych mieszkańców wsi płynęło w rytmie zmieniających się pór roku. W kulturze ludowej wiosenne obchody były okazją do podziękowania za koniec trudnej zimy. Z jednej strony z dużą uważnością obserwowano przyrodę, wypatrując pierwszych zwiastunów wiosny – pąków, bazi, powracających po zimie bocianów, a z drugiej kultywowano rytuały, takie jak topienie marzanny, wnoszenie gaika, zakopywanie w ziemi skorupek jajek.
Niektóre z nich mogą wywodzić się nawet z pradawnych słowiańskich świąt nazywanych Jarymi Godami.

Marzanna

Kukła niegdyś wykonywana ze słomy symbolizowała zimę i niedostatek. Nazywana była też „Marą” lub „Morą”, kojarzyła się ze śmiercią. W odświętnym stroju, umocowana na kiju, obnoszona była od domu do domu, a jej pożegnaniu towarzyszyło śpiewanie obrzędowych pieśni. Wynoszono ją ze wsi, a następnie wrzucano do akwenu wodnego, na znak oczyszczenia.
W podobny sposób także dziś żegnamy zimę – przedszkolaki i uczniowie nadal topią marzannę. Warto kultywować stare zwyczaje, dopasowując je do współczesnych warunków.
Dziś kukłę można przygotować z ekologicznych materiałów, by zadbać o czystość rzek i innych zbiorników wodnych. Sięgnijcie po sitowie, trawę, słomę, rafię naturalną, patyczki i suszone trawy. Zadbajcie, by w akwenach nie pozostawiać śmieci.

Gaik/maik

Po pożegnaniu marzanny do wsi wracano z gaikiem, czyli wiecznie zielonym drzewkiem jodłowym czy świerkowym. Zwyczaj ten był popularny jeszcze w okresie międzywojennym. Drzewko podobne do świątecznej choinki ozdabiano pisankami i wstążkami. Dziś ślady tego zwyczaju znajdujemy w obrzędach chrześcijańskich. Współcześnie do gaika nawiązują wielkanocne palmy i gałązki wkładane do świątecznych koszyków.

Śmigus-dyngus

To zwyczaj, który polegał na symbolicznym smaganiu wierzbowymi witkami i wzajemnym oblewaniu się wodą, co symbolizowało oczyszczenie, zmycie brudu, a potem grzechów. W tradycji ludowej oblewanie wodą sprzyjało płodności, dlatego polewano zwłaszcza panny na wydaniu.

Dzień wagarowicza

Słowo wagary pochodzi od łac. „vagari”, czyli „wędrować”, „włóczyć się” i oznacza samowolne uchylanie się od uczniowskich obowiązków. Nie wiadomo kiedy dokładnie pierwszy dzień kalendarzowej wiosny stał się nieformalnym dniem wagarowicza. Początkowo traktowany nieprzychylnie, z czasem stał się w wielu szkołach okazją do zorganizowanych wyjść do kina teatru, muzeum czy galerii sztuki.
Nawet pierwszego dnia wiosny wagary są zakazane, a uczniowie, którzy tego dnia opuszczają szkolne mury samowolnie, muszą liczyć się ze wzmożoną czujnością służb, zwracających uwagę na ich bezpieczeństwo.



Źródła:
https://www.naszeszlaki.pl/archives/47516
https://histmag.org/Marzanna-Marzaniok-i-Gaik-czyli-pierwszy-dzien-wiosny-w-kulturze-ludowej-18403
https://swiatoze.pl/jesli-marzanna-to-tylko-ekologiczna-pierwszy-dzien-wiosny-alternatywnie/