Podczas ostatnich mistrzostw świata w piłce nożnej jedną z sensacyjnych informacji była ta, że piłkarze japońskiej reprezentacji posprzątali szatnię, z której korzystali i zostawili notatkę z podziękowaniami dla gospodarzy napisaną w języku rosyjskim. I choć takie zachowanie powinno być normą, nikt nie spodziewał się go po żadnej reprezentacji, szczególnie po meczu zakończonym porażką. Na takie postępowanie znaczny wpływ ma japoński system edukacji, dlatego warto bliżej się mu przyjrzeć.

Piekło egzaminów

Japoński system edukacji przypomina nieco polski sprzed reformy edukacji, ale jedynie w zakresie podziału na etapy nauczania – przedszkole, szkoła podstawowa, szkoła średnia niższego stopnia, szkoła średnia wyższego stopnia i uczelnia wyższa.  W Japonii rok szkolny trwa od kwietnia do marca i jest podzielony na trzy semestry, rozdzielone dwumiesięcznymi wakacjami letnimi, feriami zimowymi i wiosennymi. Klasy są znacznie liczniejsze niż w Polsce – każda liczy około 40 osób. Mimo to nauczyciele nie mają problemu z zapanowaniem nad uczniami – pedagog to w Japonii bardzo szanowany zawód. Zajęcia odbywają się zwykle od 8 do 15 i jest pomiędzy nimi długa przerwa obiadowa. Rano odbywają się lekcje z trudniejszych przedmiotów, które wymagają więcej uwagi, a popołudniami zajęcia artystyczne i ćwiczenia fizyczne. W japońskiej szkole oceny nie mają większego znaczenia, ponieważ znacznie istotniejsze od nich są testy i egzaminy. W szkole podstawowej nauczyciele przygotowują sprawdziany i ich wyniki są informacją o rzeczywistej wiedzy ucznia. Natomiast w szkołach średnich przeprowadza się okręgowe egzaminy. W japońskim systemie edukacji nie praktykuje się powtarzania klasy, jednak mimo tego uczniowie przykładają się do nauki – aby dostać się do lepszej szkoły lub na dobrą uczelnię wyższą, należy świetnie zdać egzaminy. Okres przeprowadzania testów jest na tyle ważny i stresujący, że funkcjonuje pod nazwą shiken jigoku, czyli „piekło egzaminów”.

Obowiązki i szacunek

Kiedy osoba z Polski czyta o japońskim systemie edukacji, największe zdumienie, ale i uznanie budzą obowiązki młodych Japończyków. Uczniowie od najwcześniejszych lat szkolnych spędzają przerwy na wykonywaniu zadań, które w polskich szkołach są domeną pracowników stołówki i woźnych. Dzieci wydają posiłki, pomagają w ich przygotowaniu, ale również same dbają o czystość w salach lekcyjnych, w toaletach i na korytarzach – to uczy młodych Japończyków poszanowania własności publicznej i wspólnej przestrzeni, co – jak widać po ostatnim mundialu – procentuje w przyszłości. Obowiązki dyżurnych nie ograniczają się do ścierania tablicy, ponieważ japońska szkoła chce jak najlepiej przygotować uczniów do dorosłego życia i dlatego wymaga nie tylko przyswajania wiedzy, ale także pracy na rzecz innych osób oraz troski o otoczenie. Dzieci są podzielone na kilkuosobowe zespoły, w których pracują, co jakiś czas wymieniając się obowiązkami. Bardzo istotne jest również to, że nauczyciele dają dobry przykład i nie tylko nadzorują uczniów, ale spędzają z nimi czas podczas wspólnych posiłków na stołówce i podczas sprzątania szkoły. W Japonii niezmiernie ważny jest szacunek do siebie nawzajem, szczególnie wobec starszych, więc aby uczyć się tego od wczesnych lat, w szkole dziękuje się za wszystko – za posiłek, za przeprowadzone zajęcia, za pomoc. Dodatkowo uczniowie młodszych klas sprzątają sale po zajęciach dodatkowych uczniów starszych klas, którzy w tym czasie wykonują trudniejsze obowiązki. Jest to świetna lekcja zbiorowej odpowiedzialności i życia w społeczeństwie opartym na hierarchii starszeństwa.   

Dbanie o środowisko i higienę osobistą

Japońskie szkoły starają się również wpoić dzieciom zasady dbania o środowisko i o higienę osobistą. Przez to do obowiązków uczniów należy segregowanie śmieci, a w niektórych szkołach również dostarczanie ich do stacji recyklingujących odpady. Wiele szkół ma swoje ogródki, w których dzieci uprawiają rośliny. Warzywa i owoce wyhodowane na przyszkolnych grządkach, bez pestycydów, są wykorzystywane podczas przygotowywania posiłków w szkolnych stołówkach – to świetna metoda, aby nauczyć szacunku do pracy i jedzenia. Szkoły często korzystają z produktów dostarczanych przez lokalnych rolników, co umożliwia przygotowywanie zdrowych, ekologicznych i pełnowartościowych posiłków, a transport w niewielkiej odległości nie obciąża środowiska tak bardzo, jak sprowadzanie artykułów spożywczych z drugiego końca kraju. Japończycy troszczą się również o to, aby nie marnować jedzenia – niezjedzone posiłki uczniowie mogą rozdzielić między sobą. Po obiedzie przychodzi czas na sprzątanie naczyń i… higienę osobistą, ponieważ w japońskiej szkole zarówno uczniowie, jak i nauczyciele przynoszą ze sobą w „lunchboxie” szczoteczkę i po każdym posiłku myją zęby.

Dobre nawyki owocują w przyszłości

W Japonii panuje przekonanie, że nawyk dbania o własną higienę, a także czystość przestrzeni publicznej należy wyrabiać w obywatelach już od najmłodszych lat. Dzięki licznym obowiązkom już dzieci mają świadomość, ile zachodu wiąże się z przygotowaniem posiłków czy dbaniem o czystość. Może w tych kwestiach warto wzorować się na mieszkańcach kraju kwitnącej wiśni? Przykład dorosłych Japończyków uczestniczących w mundialu pokazuje, że warto kształtować w uczniach umiejętność pracy w grupie, odpowiedzialność za wspólną przestrzeń, proekologiczne nawyki i zwyczajną uprzejmość.



Źródła:

• http://wiadomosci.gazeta.pl/wiadomosci/1,114871,19613131,japonskie-szkoly-to-z-naszej-perspektywy-prawdziwy-fenomen.html
• http://klikdotsystems.jp/stronapolska/files/rok2003/gakko/ola_szkola.html
• http://japoland.pl/blog/edukacja-w-japonii/
• http://kraj-na-dalekim-wschodzie-japonia.blogspot.com/2012/11/system-edukacji-w-japonii.html
• http://dobrewiadomosci.net.pl/8909-mali-japonczycy-szmata-i-mopem-ucza-sie-dbania-o-wspolna-przestrzen/
• https://www.wprost.pl/mundial-2018/10136987/japonscy-pilkarze-pokazali-klase-to-zdjecie-zachwycilo-kibicow.html