[RAPORT 2] Zmiany w edukacji zdalnej oczami nauczycieli i uczniów

W marcu 2021 r. Wydział Pedagogiczny Uniwersytetu Warszawskiego przeprowadził kolejne ogólnopolskie badanie w ramach realizowanego od kilku lat projektu diagnozy poziomu edukacji cyfrowej w polskich szkołach.
W badaniu wzięło udział 4254 respondentów, w tym 2398 nauczycieli i dyrektorów szkół oraz 1856 uczniów. Arkusz pytań został udostępniony na portalach Librus Szkoła oraz Librus Rodzina. Celem wiosennej ankiety było zaobserwowanie zmian, które dokonały się w edukacji zdalnej w okresie od czerwca 2020 r. do marca 2021 r.

W czerwcu 2020 r. Wydział Pedagogiczny Uniwersytetu Warszawskiego (zespół badawczy: Marlena Plebańska, Aleksandra Szyller, Małgorzata Sieńczewska) przeprowadził ogólnopolskie badanie wśród dyrektorów, nauczycieli i uczniów. Ankieta miała na celu zobrazowanie opinii respondentów na temat edukacji zdalnej. Wyniki wspomnianego badania zostały opublikowane na portalach Librus Szkoła oraz Librus Rodzina w lipcu 2020 r.

W marcu br. zespół badawczy przeprowadził kolejne badanie. Tym razem celem ankiety była analiza zmian, które zaszły w edukacji zdalnej w okresie pandemii. Ponadto jej wyniki mogą stanowić istotną wskazówkę dla szkół i placówek edukacyjnych, jak usprawnić proces nauczania na odległość.  Zakres pytań, z którymi mierzyli się respondenci w czerwcu 2020 r. został powtórzony i wzbogacony o kilka dodatkowych zagadnień.

a_zmiany_w_edukacji_zdalnej_oczami_nauczycieli_i_uczniow_LR_LS_graf_1.jpg

Lekcja coraz bardziej online

W porównaniu z czerwcem 2020 r. liczba nauczycieli prowadzących zajęcia z wykorzystaniem dedykowanych platform do nauki zdalnej wzrosła o prawie 33 punkty procentowe (z 31% do 64%). Najprawdopodobniej jest to efekt zwiększonej liczby szkoleń dla nauczycieli oraz ich wzajemnej wymiany doświadczeń związanych z nauczaniem na odległość.

Pomimo nadal istniejących trudności o charakterze technologicznym czy metodycznym, ponad dwukrotnie (z 41% do 92%) wzrosła liczba pedagogów prowadzących zajęcia synchroniczne (w czasie rzeczywistym) zgodnie z planem lekcji.

Taka forma spotkań umożliwia większą aktywizację uczestników zajęć oraz ich wzajemną interakcję. Uczniowie w swoich ankietach zaznaczyli, że znacznie spadła liczba lekcji sprowadzających się do przesyłania im e-materiałów do samodzielnego opracowania (z 42% w czerwcu 2020 r. na 23% w marcu 2021 r.), jak również zauważyli znaczny wzrost liczby lekcji, do których prowadzenia wykorzystuje się platformy do nauki zdalnej.

Pedagodzy sami dostrzegają wzrost swoich umiejętności w zakresie prowadzenia zajęć online i przyznają, że edukacja zdalna sprzyja podwyższeniu ich kompetencji cyfrowych.

a_zmiany_w_edukacji_zdalnej_oczami_nauczycieli_i_uczniow_LR_LS_graf_2.jpg

Motywacja uczniów w czasie edukacji zdalnej

Wiosną 2021 r. spadła liczba nauczycieli oceniających dobrze i bardzo dobrze poziom motywacji uczniów w czasie nauki online. Taką sama tendencję zaobserwowano również wśród uczniów, którzy sami przyznają, że edukacja zdalna nie napędza ich do działania, a wręcz przeciwnie. Zdaniem aż 49% z nich nauczanie online zdecydowanie nie sprzyja ich motywacji, natomiast 21% określiło tę formę edukacji jako raczej nie sprzyjającą. Nauczyciele w 23% uznali nauczanie zdalne jako zdecydowanie niemotywujące, a 35% z nich jako raczej niesprzyjające motywacji uczniów.

a_zmiany_w_edukacji_zdalnej_oczami_nauczycieli_i_uczniow_LR_LS_graf_3.jpg

a_zmiany_w_edukacji_zdalnej_oczami_nauczycieli_i_uczniow_LR_LS_graf_4.jpg

Efektywność edukacji zdalnej

Więcej niż połowa nauczycieli reprezentuje tendencję zniżkową w odpowiedzi na pytanie: “Czy Twoim zdaniem edukacja online jest efektywna dla uczniów?”. Pedagodzy dostrzegają negatywny wpływ nauczania zdalnego na postępy w nauce ich podopiecznych. W czerwcu 2020 r. efektywność edukacji zdalnej negatywnie oceniło 46% ankietowanych nauczycieli, w marcu 2021 r. liczba ta wzrosła do 60%.

Nieco inaczej rozkładały się odpowiedzi uczniów na to pytanie. Liczba ankietowanych oceniających naukę zdalną jako zdecydowanie nieefektywną zmniejszyła się o około 5 punktów procentowych, jednak nie zmienia to faktu, że nadal, w porównaniu z czerwcem 2020 r., około 60% uczniów wypowiada się na temat nauki zdalnej negatywnie w kontekście jej efektywności, a ogólna ocena prowadzenia zajęć online wśród uczniów pozostaje bez większych zmian.

Przyszłość edukacji zdalnej

Kilkumiesięczne doświadczenie pracy z narzędziami do nauki online spowodowało, że liczba pedagogów opowiadających się za wykorzystaniem w przyszłości edukacji zdalnej jako formy uzupełnienia nauki tradycyjnej w sytuacjach trudnych i kryzysowych wzrosła o 14 punktów procentowych (69%)Jej wykorzystanie jako uzupełnienie tradycyjnej formy prowadzonych zajęć zyskało również swoich dodatkowych zwolenników wśród nauczycieli (wzrost o 4 punkty procentowe do 39%).

W ramach podsumowania, biorąc pod uwagę całokształt doświadczeń związanych z nauczaniem i uczeniem się online, ankieta zawierała jedno z kluczowych pytań kierowanych do respondentów: “Czy chciałbyś korzystać z edukacji online w przyszłości?” dla nauczycieli, ”Czy chciałabyś/chciałbyś uczyć się zdalnie jeszcze kiedyś w przyszłości?” dla uczniów. 39% nauczycieli odpowiedziało na to pytanie twierdząco, natomiast 61% pedagogów deklaruje brak chęci nauczania online w przyszłości. 52% uczniów również nie chce uczyć się zdalnie, a 47% chętnie podejmie się edukacji online także w dalszej perspektywie. Jak to się ma do wyników z czerwca 2020 r.?

Latem 2020 r. wyniki były zbliżone do tych, jakie uzyskano w ostatnim badaniu. Nauczyciele w 59% zadeklarowali brak chęci do wykorzystania edukacji online w przyszłości, natomiast wśród uczniów była to grupa 53% respondentów.

Rozwój kompetencji cyfrowych, wykorzystywanie coraz to nowszych metod nauki czy zwiększona liczba szkoleń w zakresie edukacji online nie nadrabiają strat spowodowanych przez poczucie izolacji społecznej, problemy natury technicznej, brak bezpośrednich interakcji między uczniami, brak motywacji uczniów czy trudności w ich aktywizowaniu podczas zajęć. Nadal większość zarówno pedagogów, jak i ich podopiecznych nie chce korzystać z edukacji online w przyszłości. Ich liczba natomiast na przestrzeni czerwca 2020 r. - marca 2021 r. właściwie nie ulega zmianie. Wszelkiego rodzaju pozytywne zmiany, jak i negatywne aspekty nie wpływają znacząco na wyniki odpowiedzi na to pytanie.

Zauważono jednak, że potrzebę wsparcia psychicznego deklarują zarówno uczniowie, jaki i nauczyciele, borykający się z problemami przeciążenia obowiązkami zawodowymi i spadkiem motywacji do pracy.





Źródło:
  • Co zmieniło się w edukacji zdalnej podczas trwania pandemii? Raport z badania. Marzec 2021.


Zespół badawczy:
  • Marlena Plebańska
  • Aleksandra Szyller
  • Małgorzata Sieńczewska


Interesuje Cię ta tematyka? Przeczytaj również:

Najbardziej aktualne artykuły: