Ekologia w Twoim domu #wychowanie
Jak rozmawiać z nastolatkiem Cz. 1
Sokrates
Okres dojrzewania nazywany jest w różny sposób. Często kojarzy nam się z buntem, konfliktem pokoleń, burzą hormonów czy walką. Jak słusznie zauważa Jacek Walkiewicz, jest to myślenie w kategoriach militarnych. Mówienie i myślenie metaforą wojny nie służy porozumieniu ani budowaniu relacji czy utrzymywaniu wspierającej i bezpiecznej więzi.
Nastolatek na zimno – nastolatek na gorąco
Zmiany w mózgu nastolatka wpływają nie tylko na zmianę jego zachowania, ale również na to, jak postrzega, interpretuje i rozumie rzeczywistość. Mają zatem wpływ i na to, jak komunikuje się on z otoczeniem. Często możemy mieć wrażenie, że my mówimy o jednym, a nasze dziecko mówi o czymś zgoła przeciwnym. Wg nas nadinterpretuje czy po prostu nie rozumie, co do niego mówimy. Szczególny przypadek to tzw. „nastolatek na gorąco”, z którym komunikacja odbywa się bez kory przedczołowej (mózgu racjonalnego). Ciało migdałowate, które generuje emocje u takiego nastolatka, jest bardzo wrażliwe na pobudzenie. Kora czołowa nie jest w stanie wtedy prawidłowo działać, czyli w sposób zdroworozsądkowy zapanować nad rozregulowanym emocjonalnie nastolatkiem. Kiedy prowadzimy rozmowę z dzieckiem, warto pamiętać, że możemy rozmawiać z nastolatkiem „na zimno” (czyli rozsądnym, odpowiedzialnym, u którego kontrolę nad rozmową przejął mózg racjonalny), ale wystarczy nawet niewielkie pobudzenie lub stres, aby ten system przestał działać i mamy wówczas do czynienia z nastolatkiem „na gorąco”, który nie jest zdolny do racjonalnego myślenia, mówienia czy słuchania. Po takiej zmianie nawet przychylne i życzliwe uwagi rodzica nastolatek może odebrać jako atak i wykrzyczeć: „niczego nie rozumiesz” czy „nienawidzę Cię”. Aby nasza komunikacja z nastolatkiem była skuteczna, nie możemy zarazić się emocjami, które przeżywa nastolatek, czyli musimy być rodzicem na zimno. Odczekać i powrócić do rozmowy za jakiś czas. Słowa, które słyszymy od nastolatka na gorąco – choć trudne – to nie są o nas, a o nim. O tym, co on przeżywa i jak jest mu trudno w danej chwili. Potrzebuje więc empatycznego i ciepłego dorosłego, który zawsze jest gotowy, aby wysłuchać i wesprzeć.Oczekiwania rodziców
Jak piszą Joanna Berendt i Agnieszka Kozak, akceptacja nastolatka kończy się tam, gdzie zaczynają się nasze oczekiwania, jaki powinien być nastolatek. Dodałabym, że również wtedy kończy się porozumienie z nim. Niektórzy z nas mają nawet tzw. podwójne oczekiwania, czyli w domu dziecko ma być posłuszne, grzeczne, a w świecie zewnętrznym – niezależne, mieć swoje zdanie i odważnie o nim mówić. Fritz Perls (znany psychoterapeuta) pisał w imieniu nastolatka: „jeśli nie spełniam Twoich oczekiwań, to nie złość się na mnie i nie obrażaj, bo to Twoje oczekiwania, a nie moje obietnice”. Każde oczekiwanie rodzica jest elementem warunkowej akceptacji i miłości, a to nie służy komunikacji.Jakie zwykle mamy oczekiwania?
- Robisz to, co ja chcę i to właśnie w danym momencie.
- Uczysz się tego, co ja uważam za istotne i ważne dla Ciebie, w końcu wiem lepiej, co Ci się przyda w przyszłości.
- Będziesz czytać to, co ja uznam za wartościowe.
- Będziesz jeść to, co ja uznam dla Ciebie za zdrowe.
- Będziesz spotykać się ze znajomymi, których ja ocenię, czy są Ciebie warci.
- Będziesz realizować cele i zadania, które ja dla Ciebie wybrałem(-am).
Przejdź do drugiej części artykułu i dowiedz się, co otwiera drzwi do rozmowy z nastolatkiem.
Źródła:
- Dogadać się z nastolatkiem. Dojrzałość i szacunek w relacji. Agnieszka Kozak i Joanna Berendt. Wydawnictwo CoJoNaTo. Warszawa 2020.
- Materiały z konferencji Nastolatki. Jak mówić i słuchać ,żeby się z nimi dogadać. Edukacja 2021.
- Materiały (nigdzie nie publikowane) ze spotkania z M Winiarkiem pt. Nastolatki- kiedy kończy się wychowanie.
Trener, dyplomowany coach, doradca rodzinny. Od lat wspiera rodziców w konsultacjach indywidualnych oraz warsztatach psychoedukacyjnych. Swoją pracę opiera na filozofii Jespera Juula, założeniach Rodzicielstwa Bliskości oraz Porozumienia Bez Przemocy. Specjalizuje się w zakresie neurodydaktyki oraz uczenia się uczniów. Ekspert rozwoju osobistego, komunikacji, negocjacji. W swojej pracy zajmuje się także tematyką mediacji szkolnych, procesów grupowych, zarządzania zmianą w organizacji i zarządzania zespołem. Prywatnie mama dwóch dorosłych synów.
Interesuje Cię ta tematyka? Przeczytaj również: