Jak na większość pytań, także w tym przypadku można odpowiedzieć: „to zależy”. To trochę tak, jak z tym tekstem, gdzie odpowiedź uzyskamy na końcu.

Jako dorośli, w większości doskonale zdajemy sobie sprawę z roli, jaką w życiu człowieka pełni profilaktyka. Jesteśmy już wyposażeni w doświadczenie i wiedzę, które jednoznacznie udowadniają, że zapobieganie negatywnym zjawiskom lub zachowaniom ryzykownym ma duży wpływ na to, jak będzie wyglądało nasze życie w przyszłości. I to zarówno pod względem zdrowia fizycznego, jak i psychicznego. Patrząc jednak z perspektywy nastolatka, przed którym cały świat stoi otworem, zastanawianie się nad tym, jak będzie się czuł i co będzie robił za 20 lub więcej lat, to zazwyczaj czysta abstrakcja.

Młody człowiek żyje tu i teraz. Dopiero zaczyna budować swoją tożsamość. Interesują go relacje z rówieśnikami, jednak nie jest do końca świadomy ich złożoności i mechanizmów, jakie nimi rządzą. Pierwsze przyjaźnie i miłości, rozterki i zawody, radości i smutki, duma i rozczarowanie… kto z nas tego nie przeżywał? Problemy w szkole, domu, otoczeniu, brak akceptacji swojego wyglądu, doświadczenie wykluczenia z grupy rówieśniczej – to wszystko naturalne wydarzenia i emocje, które mogą towarzyszyć okresowi dorastania.

Dobrze, jeśli w każdym z tych momentów jest obok ktoś, kto pomoże zrozumieć, spokojnie porozmawia, wytłumaczy, a jeśli trzeba, przytuli i pomoże w danej sytuacji. Rodzic, pedagog szkolny, wychowawca. W przypadku braku wsparcia uczeń sam najczęściej nie potrafi poradzić sobie z narastającymi problemami. Najpierw następuje obniżenie nastroju, potem w konsekwencji mogą pojawić się problemy w nauce, przemoc wobec siebie lub innych czy sięganie po substancje psychoaktywne. Dlatego tak ważne w profilaktyce jest wspieranie u uczniów umiejętności i kompetencji radzenia sobie z różnymi wyzwaniami.

Dziś już chyba nikogo nie trzeba przekonywać, że tzw. profilaktyka negatywna (defensywna) polegająca na straszeniu i zakazach nie sprawdza się w pracy z dziećmi i młodzieżą. Obecnie to profilaktyka pozytywna i uniwersalna stanowi podstawowe narzędzie wykorzystywane w szkolnych programach profilaktycznych. Dlatego od ponad 20 lat wspieramy placówki oświatowe w całym kraju, dostarczając im narzędzi do pracy z uczniami.

Najpierw były ulotki i konkursy, czyli wiedza i zabawa połączona ze współzawodnictwem. Szybko okazało się jednak, że to za mało, aby skutecznie wzmacniać lub rozwijać u młodych ludzi indywidualne czynniki chroniące, które miałyby kompensować siły zagrożeń. Dlatego pojawiły się karty pracy wraz ze scenariuszami ich realizacji przez osoby prowadzące zajęcia oraz materiały wspomagające (np. krótkie nagrania dźwiękowe).

Korzystając ze wsparcia specjalistów, reagowaliśmy na pojawiające się nowe zagrożenia. Jako pierwsi w kraju, przygotowaliśmy ogólnopolską kampanię z materiałami dotyczącymi dopalaczy, a już kilka miesięcy po wybuchu pandemii COVID-19 zwróciliśmy uwagę samorządów i szkół na pojawiający się problem obniżonego nastroju u dzieci i młodzieży spowodowany izolacją społeczną.

Ostatnie miesiące uświadomiły nam jeszcze jedno. Nie unikniemy zmian w otaczającym nas świecie. Należy zatem podążać za zmieniającymi się warunkami i starać się do nich dostosować, aby działalność profilaktyczna realizowana w szkołach była atrakcyjna i ciekawa dla odbiorców. Odbiorców wychowanych w dobie Internetu, atakowanych ze wszech stron nowymi bodźcami, którzy nie wyobrażają sobie życia bez dostępu do sieci.

Odpowiadając na to wyzwanie, przygotowaliśmy kanał www.profilaktyka.tv, gdzie znajdują się krótkie materiały wideo, które dają możliwość samokształcenia i doskonalenia swoich umiejętności, mogą być uzupełnieniem spotkania z rodzicami o porady psychologa lub lekarza psychiatrii czy też wstępem do rozpoczęcia dyskusji z klasą na dany temat. Na przykład poprzez spotkania, takie jak to z Łukaszem w jego cyklu „Łukasz movie”

… lub wspólne obejrzenie animacji, takiej jak ta.

Mój syn uczęszczający do szkoły podstawowej zapytał mnie kiedyś: „Tato, a jak ty byłeś mały, to jaki był Internet?”. „Nie było Internetu” – odpowiedziałem. „Ale jak go nie było, to znaczy, że był tylko taki bardzo, bardzo wolny i nie było w nim tylu ciekawych rzeczy, co teraz… prawda?” – zapytał ponownie. To trochę tak, jak z tym stwierdzeniem postawionym w tezie: „to zależy”. Zakładając, że kino, biblioteka i zabawy na podwórku z rówieśnikami za nasz substytut Internetu, to chyba jednak był i wtedy, tylko nieco inny.

Jeśli zatem doczytaliście ten tekst do końca, to znaczy, że zarówno prowadzenie zajęć profilaktycznych w szkole, jak i pisanie o nich w materiałach dla uczniów lub rodziców może być ciekawe, wszystko zależy od zastosowanych narzędzi.

(Placówki mogą zamawiać nasze materiały korzystając ze środków zarezerwowanych na realizację szkolnych programów profilaktycznych lub zwrócić się o ich dofinansowanie do lokalnych Komisji Rozwiązywania Problemów Alkoholowych.)