Przyjaźń już od dłuższego czasu jest obiektem zainteresowań wielu badaczy z różnych dyscyplin naukowych. Mówi się, że obecnie próżno szukać prawdziwej przyjaźni. I choć budowanie trwałych relacji to niełatwe zadanie – niemal każdy człowiek pragnie bratniej duszy. Dlaczego dbanie o silne relacje jest tak trudne? Czy przyjaciel w ogóle jest potrzebny? Jak możemy pomóc uczniom nawiązywać trwałe kontakty z rówieśnikami? Mam nadzieję, że ten krótki tekst i zaproponowane scenariusze zajęć będą motywacją dla Ciebie i uczniów do refleksji na temat przyjaźni.

Wpływ przyjaźni na rozwój społeczny uczniów

Przyjaźń jest ważnym elementem rozwoju społecznego dzieci i młodzieży. Pomaga zrozumieć otaczający świat, siebie i innych ludzi. To jedna z podstawowych wartości i potrzeb w życiu człowieka, niezależnie od jego wieku. Obecność przyjaźni w naszym życiu warunkuje poprawne relacje międzyludzkie, a także prawidłowy rozwój – to dzięki relacji z drugim człowiekiem kształtuje się osobowość. Charakterystycznymi właściwościami przyjaźni są:

• dobrowolność,
• równość,
• pomoc,
• współdziałanie,
• wzajemne zaufanie.

Przyjaźń wymaga wyzbycia się egoistycznych zapędów i uruchomienia empatii. Warto zatem wspominać naszym uczniom, że zbudowanie trwałej oraz silnej, przyjacielskiej relacji to ciężka praca, wymagająca nieustannej uwagi i dbałości. Co interesujące, codzienne szkolne interakcje między rówieśnikami poprawiają nastrój, pozytywnie nastawiają do nauki i rozwoju. Stanowią także istotne źródło emocjonalnego i fizycznego wsparcia oraz są czynnikiem pomagającym zachować dobrą kondycję psychiczną.

Etapy przyjaźni w życiu uczniów

Dzieci i młodzież uczą się przyjaźni stopniowo. Budowanie relacji przyjacielskiej można podzielić na etapy (wg koncepcji stadialnego rozwoju przyjaźni Williama Damona):

• Dzieci w wieku przedszkolnym i wczesnoszkolnym (5-7 rok życia) – nie są zdolne do prawdziwej przyjaźni. Ten okres rozwojowy charakteryzuje się nawiązywaniem wielu relacji, które na ogół są płytkie i krótkotrwałe, jednak dają wiele satysfakcji. Dzieci w tym wieku łatwo i szybko nawiązują kontakty z rówieśnikami, które zazwyczaj ograniczają się do zabawy.

• Dzieci w wieku szkolnym (8-10 rok życia) – na tym etapie przyjaźń charakteryzuje zaufanie. Uczniowie nie tylko lubią wspólnie się bawić, ale także chętnie spędzają razem czas na innych aktywnościach, czują się ze sobą swobodnie. To etap zwracania się do przyjaciela o pomoc, zwierzania z tajemnic.

• Młodzież (około 11 roku życia) – relacja przyjacielska staje się trwała. Na tym etapie pojawia się zrozumienie, dzielenie emocjami i uczuciami, pojawiają się wspólne pasje i zainteresowania.

• Młodzież w okresie adolescencji – przyjaciele wymieniają się przekonaniami, mają wobec relacji większe oczekiwania. Świadomie wybierają przyjaciół, troszczą się o siebie nawzajem, spędzają ze sobą więcej czasu, wspierają emocjonalnie. W tym etapie pojawia się intymny charakter relacji. Pozwala on m.in. na szczerość w rozmowach, zwierzanie się z trudnych doświadczeń czy przeżyć oraz posiadanie wspólnych sekretów.

Umiejętność budowania relacji – wspieraj w tym uczniów

Budowanie i utrzymywanie przyjacielskiej relacji wymaga umiejętności, które warto na co dzień rozwijać u naszych uczniów. W przyjaźni ważne jest poznanie potrzeb drugiego człowieka i doskonalenie zdolności interpersonalnych, takich jak: komunikacja, empatia, asertywność, aktywne słuchanie, umiejętność rozwiązywania konfliktów, okazywanie szacunku innym czy wreszcie – chęć pracy w zespole. W nauce współpracy pomocne będą przygotowane scenariusze zajęć.

Bibliografia:

• Adelman M. B., Parks M. R., Albrecht T. L., Natura przyjaźni i jej rozwój, [w:], Mosty zamiast murów, (red.) J. Stewart, Warszawa 2008.
• Dąbrowski Ł., Przyjaźń w szkole – przejawy „kapitału społecznego” w wieku szkolnym, „Dyrektor Szkoły” 2008, nr 2.

Teresa Tymrakiewicz - Wykładowca i trener, a także filozof, certyfikowany coach, menadżer oświaty, nauczyciel dyplomowany, wieloletni nauczyciel akademicki, edukator MEN, specjalista w zakresie kształcenia kompetencji psychospołecznych i zarządzania zasobami ludzkimi. Ponad 30 lat szkoli nauczycieli i dyrektorów placówek oświatowych. Były nauczyciel, w-ce dyrektor szkoły, wizytator, doradca ds. wychowania. Autor i realizator licznych programów szkoleń z zakresu psychosocjologii i efektywnego nauczania. Autor i współautor publikacji z zakresu wychowania i dydaktyki. Uczestnik wielu ogólnopolskich programów edukacyjnych. Laureatka nagród: branżowych (ministra i kuratora oświaty) i samorządowych; za szczególne zasługi dla oświaty, odznaczona medalem KEN.