Czy świętowanie większych i mniejszych sukcesów pracowników ma jakikolwiek sens? A może to tylko wyraz kolejnej mody w zarządzaniu lub niepoważnej ideologii? Po co poświęcać czas i pieniądze na coś, co za chwilę pójdzie w niepamięć? Warto popatrzeć racjonalnie na praktykę świętowania sukcesów z perspektywy psychologii i praktyki zarządzania ludźmi, a zwłaszcza zarządzania zmianą i sytuacją kryzysową.

(Nie)banalne zmiany

Nie ma nic bardziej oczywistego w dzisiejszym świecie niż stwierdzenie, że wszystko się zmienia. Już Heraklit z Efezu wypowiedział słynne zdanie „Wszystko płynie”. Zatem mówienie o zmianie z perspektywy XXI wieku wydaje się banalne. Ale tylko z pozoru. Dzisiaj zmiana w edukacji nabiera innego znaczenia. Pandemia wywróciła na jakiś czas sposób nauczania w szkole. Nie wiadomo, na ile zmieni się system edukacji po przezwyciężeniu problemu z wirusem. Wiadomo natomiast, że szkoły zmierzyły się z olbrzymim wyzwaniem. Z dnia na dzień trzeba było przekształcić sposób nauczania, opanować technologię i radzić sobie z chaosem organizacyjnym. Szkoły i ich dyrektorzy zarządzają kryzysem i zmianą, co z banalnością nie miało nic wspólnego. Aby przejść ten trudny proces, warto znać prawidłowości sprawdzone w praktyce zarządzania ludźmi. Jednym z elementów świadomego zarządzania zmianą jest świętowanie sukcesów.

Naturalność świętowania

Przez całe wieki ludzie żyjący na wsiach czekali na koniec zimy jako trudnego do przetrwania okresu. Wielkanoc była okresem świętowania nie tylko z powodów religijnych, ale także nadejścia wiosny i nadziei na lepsze. Jeśli spojrzeć na zwyczaje w różnych społeczeństwach, to właściwie wszędzie radosne wydarzenia były celebrowane przez ludzi. Dotyczyło to nie tylko naturalnych wydarzeń, ale także osiągnięć lub ważnych zmian w życiu. Wygląda na to, że mamy w tym wypadku do czynienia z powszechnym zjawiskiem kulturowym, a może nawet z aspektem natury człowieka. Dlatego też praktyka świętowania jest świadomie wykorzystywana w zarządzaniu ludźmi, a zwłaszcza w prowadzeniu organizacji przez zmianę lub kryzysową sytuację.

Co się dzieje w trakcie zmiany?

Jeśli z szkole lub innej organizacji następują zmiany, naturalną reakcją ludzi jest opór. Co ciekawe, taka reakcja wiąże się z naszą ewolucyjną przeszłością. Gdy nasi praprzodkowie znajdowali bezpieczne schronienie, wokół którego było dużo pożywienia, niechętnie opuszczali takie miejsce. Dzisiaj także zmiana zaburza poczucie bezpieczeństwa, które wiąże się z różnymi czynnikami, na przykład zagrożeniem utratą zatrudnienia, koniecznością innego sposobu pracy, obawą przed porażką itp. Opór jest szczególnie silny, gdy zmiana jest narzucana.

W przypadku nagłej, niespodziewanej zmiany – takiej jak wybuch pandemii – szybko staramy się przystosować do nowych warunków. Tak też stało się w szkołach, gdzie dyrektorzy i nauczyciele podjęli wiele działań będących odpowiedzią na nową sytuację. Wymagało to dużego wysiłku i opanowania nowych umiejętności. W wielu szkołach efektywne przejście na zdalny system nauczania było niewątpliwym sukcesem zarówno nauczycieli, jak i dyrekcji. Taka sytuacja jest dobrym powodem do świętowania, oczywiście w racjonalny sposób. Jeden z czołowych teoretyków i praktyków zarządzania zmianą – John Kotter postuluje, aby postępy w przechodzeniu przez zmiany były świętowane. Autor mówi zarówno o dużych, jak i niewielkich sukcesach. Doświadczenia bardzo wielu firm pokazują, że takie praktyki przynoszą organizacji i ludziom w niej zatrudnionym wiele korzyści.

Co daje świętowanie sukcesów?

Jednym z najważniejszych powodów świętowania sukcesów jest podnoszenie wewnętrznej motywacji do pracy. We współczesnej psychologii mówi się o kilku potrzebach decydujących o uruchomieniu wewnętrznej motywacji. Jedną z nich jest potrzeba uznania. Świętowanie jest sposobem docenienia zarówno całego zespołu, jak i pojedynczych jego członków. Drugim, co najmniej równie ważnym powodem świętowania, jest podnoszenie morale pracowników. Zmiana wiąże się często z trudnymi sytuacjami, które powodują koncentrację na sobie i niechęć do współpracy, a często jawną rywalizację. To z kolei psuje atmosferę, a niekiedy wręcz rozbija zespół. Trudne sytuacje przyczyniają się do nieetycznych zachowań. Dlatego właśnie dbanie o morale jest tak ważne. Członkowie zespołu czujący, że wszyscy postępują fair, mogą pokonać zagrożenia pojawiające się w trakcie zmian czy kryzysu.

Świętowanie sukcesu przyczynia się więc do cementowania współpracy. Często zdarza się, że wspólne pokonanie problemów tworzy prawdziwy zespół. Świętowanie sukcesu jest w tym procesie istotne. Dyrektor, który świadomie planuje celebrowanie dobrych doświadczeń pracowników, zwiększa zarazem swoją wrażliwość na ludzi. Zaplanowanie sposobu, w jaki zespół będzie świętować sukces, wymaga zastanowienia się, jak odbiorą to pracownicy, na ile będzie dla nich radosne i budujące. Takie działania wymagają nie tylko koncentracji na innych, ale także kreatywności.

Podsumowując, świętowanie sukcesów przyczynia się do:

• budowania wewnętrznej motywacji,

• podnoszenia morale pracowników,

• zwiększania współpracy,

• uwrażliwienia dyrektora na potrzeby pracowników,

• kreatywności w zarządzaniu.

Jak świętować?

Samo słowo „świętowanie” kojarzy się z imprezą lub wystawnym przyjęciem. Tymczasem może nim być niewielki, ale znaczący gest w stosunku do pracowników. Bez względu na to, jaką formę będzie miało świętowanie, sukces należy celebrować możliwie jak najszybciej. Nauczyciele powinni jednoznacznie kojarzyć świętowanie z sukcesem. Odraczanie w czasie można porównać do sytuacji, kiedy uczeń napisał bardzo dobrze klasówkę i spodziewa się szybko wyniku, a nauczyciel przynosi wyniki po kilku tygodniach.

Najpopularniejszy sposób świętowania to spotkanie z pracownikami, jeśli to możliwe – z całym zespołem. Jest to szczególnie popularne w organizacjach biznesowych, gdzie menedżerowie dysponują funduszami na takie cele i mają wsparcie organizacyjne. Szkoły rządzą się innymi regułami, ale zorganizowanie spotkania jest także możliwe. Nauczycielom w szkole i innym pracownikom należy zakomunikować cel takiego spotkania. Dyrektor powinien mieć przygotowaną krótką mowę, która będzie nieformalna i osobista. Należy w niej podkreślić wysiłek pracowników i pozytywne efekty dla szkoły. Bardzo ważne, aby wskazać konkretne osoby, które szczególnie przyczyniły się do sukcesu, ale nie pomijać pozostałych. Warto też podkreślić, jak ważne dla dyrektora były te działania. Jeśli dyrektor szkoły ma autorytet u nauczycieli, to tego rodzaju komunikat jest niezwykle budujący. Dobrze jest także opowiedzieć konkretne historie związane ze zmianą, w którą pracownicy byli zaangażowani. Jeszcze jedna bardzo istotna rzecz, to pokazanie przez dyrektora autentycznego zainteresowania, jak wyglądała praca, która skończyła się takim powodzeniem.

Świętowanie sukcesu nie musi mieć publicznego charakteru, zwłaszcza gdy trudno jest zorganizować spotkanie. Czasami wystarczy rozmowa z osobami, które najbardziej przyczyniły się do ostatecznego, pozytywnego wyniku. W takiej rozmowie należy pamiętać o tzw. konstruktywnych i zarazem aktywnych informacjach zwrotnych. Wyrażenie pochwały czy uznania w formie standardowych reakcji takich jak: „Świetna robota”, „Jestem z Was dumna” itp., wbrew pozorom nie służy dobrze motywowaniu czy budowaniu własnej wartości. Taka reakcja jest konstruktywna, ale pasywna, ponieważ nie wymaga wysiłku od osoby udzielającej informacji zwrotnej. Aktywna reakcja polega na pokazaniu zainteresowania, prośbie o zdanie relacji, dopytaniu się. Dopiero wtedy osoby, które osiągnęły sukces, są prawdziwie docenione i mają poczucie, że wspólnie świętują. Zatem świętując sukcesy, należy pamiętać o tym, aby:

• Szczególnie wyróżnić osoby, które najbardziej przyczyniły się do sukcesu, nie pomijając innych.

• Mówić o sukcesach bez patosu, w nieformalny i osobisty sposób.

• Pokazać, jak ważne dla dyrektora było zaangażowanie nauczycieli. 

• Opowiedzieć konkretne historie związane z przechodzeniem przez trudne zmiany.

• Dawać konstruktywne, ale aktywne informacje zwrotne to znaczy wykazać autentyczne zainteresowanie pracą, która doprowadziła do sukcesu.

Dobre praktyki czyli jak świętują inni

Inspiracją do planowania świętowania w szkole mogą być praktyki w innych szkołach. Oto kilka przykładów na czas kwarantanny:

• Wysyłanie e-kartek z podziękowaniem za szczególny wysiłek. Taką kartką może być krótkie nagranie wykonane przez dyrektora dostępnymi środkami.

• Nagroda na zakończenie roku dla nauczyciela. Niezwykle ważne jest, aby taka nagroda (nawet drobna) trafiała w potrzeby lub zainteresowania nauczyciela. Standardowa książka pełni taką funkcje tylko wtedy, gdy rzeczywiście dotyczy ważnego tematu dla tej osoby.

• Przygotowanie miejsca, gdzie będą znajdować się podziękowania. Można to zrobić jako padlet w sieci. Tradycyjne sposoby na przykład zwykła tablica korkowa będą dostępne po powrocie do tradycyjnego funkcjonowania.

• Wysyłanie linka z bardzo atrakcyjnym nagraniem, na przykład poruszającym filmikiem, zdjęciem, rozmową itp. opatrzonym komentarzem „Ze specjalnym podziękowaniem za …”

• Zorganizowanie krótkiego spotkania online z nauczycielami, w którym nie będzie spraw bieżących, tylko wyrażenie przez dyrektora uznania i wdzięczności za wysiłek i wyniki.

Mądry dyrektor, nowoczesna szkoła

Doświadczenie pracy szkoły w warunkach pandemii uświadomiło wszystkim pozornie oczywistą prawdę dotyczącą zarządzania ludźmi, także w edukacji. Owa prawda, to że dla sprawnego funkcjonowania zespołu, niezbędne są szczególna dbałość o morale i motywację pracowników. Bez tych czynników niezwykle trudno przejść przez sytuację kryzysową lub większą zmianę. Mądry dyrektor nie tylko ma świadomość znaczenia tych czynników, ale też wiedzę, jak je wprowadzać w życie. Świętowanie sukcesów na pewno jest jedną z praktyk, która wzmacnia zespół i przyczynia się do jego efektywności. Nauka o zarządzaniu oraz koncepcje psychologiczne mówią także o innych ważnych elementach zarządzania w kryzie i zarządzania zmianą. Należą do nich budowanie koalicji osób zaangażowanych w zmiany, odpowiednia komunikacja zmiany czy jej utrwalanie. Każda z tych praktyk jest osobnym tematem dla dyrektora szkoły. Nowoczesna szkoła powinna odpowiadać na wyzwania zmieniającego się świata. Sytuacja związana z pandemią pokazała to z całą wyrazistością. Aby radzić sobie ze zmiennością i kryzysami, trzeba mieć zmotywowanych i dojrzałych pracowników. Bez wątpienia mądre i zaplanowane świętowanie sukcesów przyczynia się do tworzenia właśnie takich zespołów.





Sławomir Jarmuż
Doktor psychologii, założyciel i współwłaściciel firmy szkoleniowo-doradczej MODERATOR, trener, coach, konsultant. Pracował w Zakładzie Psychologii Polskiej Akademii Nauk w Warszawie, Instytucie Psychologii Uniwersytetu Wrocławskiego oraz w Szkole Wyższej Psychologii Społecznej we Wrocławiu. Opublikował szereg artykułów naukowych poświęconych osobowości i przywództwu. Łącząc wiedzę teoretyczną z doświadczeniem praktycznym, przygotował i przeprowadził szereg programów szkoleniowych z zakresu zarządzania, szkolenia trenerów, negocjacji, sprzedaży, motywowania ludzi oraz komunikacji interpersonalnej. Absolwent angielskiej i holenderskiej szkoły trenerów (Train the Trainers, Management for Developmental Foundation, Train the trainers, International Resource Development, Polish-English Know-How for Poland). Członek-założyciel GLOBE – The Global Leadership And Organizational Behavior Effectiveness Research Program, którego celem było wypracowanie międzykulturowej teorii efektywnego przywództwa. Współautor Podręcznika trenera, Psychologii dla trenerów, Alfabetu mitów menedżerskich i Paradoksalnej psychologii. Doradza i prowadzi coaching dla menedżerów wyższego poziomu zarządzania. Współtwórca koncepcji Szkoły Trenerów prowadzonej od 2000 roku przez firmę Moderator. Przygotował autorski program i od 2007 roku prowadzi zajęcia w Szkole Coachingu Menedżerskiego.