W czasie urlopu czyścimy okulary – jak regenerować siły

Niebawem koniec roku szkolnego. Dla nauczycieli – czas wyjątkowy. Końcowe oceny zostały wystawione, wkrótce nauczyciele podsumują swoją pracę. Przed nimi jeszcze dużo zadań, ale czas urlopów jest już blisko. Jakie refleksje mogą przydać się nauczycielom na okres wakacji? Co zwiększy ich szanse na skuteczny wypoczynek?

Po co nam urlop

Wracający z udanych wyjazdów podkreślają, że to oni decydowali o wyborze miejsca i wypoczynkowych atrakcji – dawali pierwszeństwo temu, co jest im bliskie. Spędzili wakacje w towarzystwie osób, przy których czuli się swobodnie. Często zadawali sobie pytanie „Na co JA mam teraz ochotę?”. Pokazuje to, jak duże znaczenie ma taki pomysł na zorganizowanie wakacyjnego wypoczynku, który sprawia, że czujemy się wolni od nacisku lub przymusu. Podczas urlopu chcemy podążać za wewnętrzną ochotą na to, co służy naszemu zrelaksowaniu i poczuciu oderwania się od codzienności. Na początek warto uświadomić sobie, że czas na zregenerowanie sił bezwzględnie podnosi jakość naszej przyszłej pracy w szkole. Powinniśmy wypoczywać bez poczucia winy oraz kierując się indywidualnymi preferencjami.

W poszukiwaniu dobrych uczuć

Dla nauczycieli czas urlopów jest szczególnie ważny. Przede wszystkim pozwala na pozostawienie poza sobą wszystkich emocji, które zawsze pojawiają się w pracy z drugim człowiekiem. Nauczyciel nie przekazuje jednokierunkowo wiedzy. On współtworzy proces wymiany, w którym dziecko aktywnie poznaje świat i odkrywa zależności. Uczestniczy w bogatych i zróżnicowanych emocjach ucznia – jest osobą, która go wysłuchuje i towarzyszy mu w różnych wyborach. Spotyka się i rozmawia z jego rodzicami, jeżeli jest taka potrzeba – dzieli się swoimi spostrzeżeniami, udziela wskazówek. Adresatem tego, co robi nauczyciel, jest drugi człowiek – z własnym indywidualnym sposobem widzenia świata, doświadczeniem, uczuciami. Nauczyciel nie dostraja się „do ogółu”, cały czas jest w zaciekawieniu – za każdym razem pracuje przecież z indywidualnością. Bez przerwy korzysta więc z własnych zasobów uwagi, samokontroli, gotowości do uważnego słuchania.

Czas wypoczynku pozwala na przywrócenie balansu w świecie uczuć oraz na uzyskanie równowagi  w każdym z pozostałych zasobów. Jeżeli w nowym roku szkolnym chcemy profesjonalnie i skutecznie pracować – podczas wakacji musimy wzmocnić i uzupełnić to, na czym chcemy się wesprzeć.

Przetarcie szkieł

Dzięki wakacjom  odzyskujemy ostrość widzenia – przecieramy okulary. Pozostawiamy poza sobą zmęczenie, które usztywnia nas w ocenie kolegów, koleżanek lub uczniów oraz sprawia, że rozwiązujemy problemy pobieżnie. Przetarcie okularów pozwala na zobaczenie rzeczy inaczej.

Grafika_artykul_2019_okulary.jpg

Wypoczęci mamy szansę sprawniej poradzić sobie w pracy zespołowej, która jest fundamentem skuteczności w szkole. W sposób bardziej otwarty myśleć o pomysłach i spostrzeżeniach innych osób. Kiedy jest w nas nowa energia – łagodniejemy i dla siebie, i dla innych. Spokojniej, na przykład, wysłuchujemy argumentów młodszych nauczycieli, którzy są wprawdzie mniej doświadczeni, ale za to lepiej rozumieją codzienność naszych wychowanków.

Odstąpienie od  stałych ról

Odpoczynek służy także i temu, aby i na swoją osobę spojrzeć inaczej. Podczas urlopu przeżywamy siebie w innej roli: bez obciążenia obowiązkami, wolnych od presji czasu i tego, co schematycznie łączy się dla nas z funkcją nauczyciela. Mamy szansę na przejrzenie się w odmiennym lustrze. Nowy kontekst i doświadczenie siebie jako przyjaciela, partnera, rodzica lub towarzysza wędrówki, odłączenie się od nauczycielskiego szablonu, pozwala nam często na poszerzenie myślenia o samym sobie. Odchodzimy od schematu, który nam narzucono lub który przyjęliśmy. Mimochodem zyskujemy szerszą wiedzę o swoich potrzebach, umiejętnościach, źródłach radości i oczywiście o ograniczeniach. Ta pełniejsza wiedza o nas, w zderzeniu z różnorodnością szkolnych wyzwań, będzie nam służyć.

Indywidualne recepty

Warto więc zadbać o swój wypoczynek. Już sama zmiana otoczenia i fizycznie oddalenie się od miejsc, które kojarzą nam się z pracą, pozwala poczuć wyraźne zrelaksowanie. Nie sposób przecenić wagi aktywności fizycznej – od dawna wiemy, że ruch, w dawce dostosowanej oczywiście i do ochoty, i do możliwości danej osoby, poprawia samopoczucie fizyczne i psychiczne. Na szczęście – nie musimy startować w maratonie, żeby poczuć przyjemność, jaką daje fizyczne zmęczenie. Odpoczynkowi sprzyjają także nowe formy aktywności, spróbowanie tego, na co dotychczas nie było czas lub czego po prostu nie znaliśmy i nie robiliśmy wcześniej.

Niektóre osoby cenią sobie odpoczynek ściśle zaplanowany, inne – poszukują niespodzianek. Unikanie szczegółowych ustaleń pozwala im na doświadczanie swobody. Nie ma dwóch takich samych recept na udany urlop. Wydaje się jednak, że odbarczenie siebie od wygórowanych oczekiwań i pozostawienie pewnego marginesu zaskoczeń sprzyja doświadczaniu radości i spokoju oraz pozwala na uwolnienie się od potrzeby stałego kontrolowania.

Niedomknięta figura – trzeszczy

O efekcie Zeigarnik wie każdy pisarz, któremu zależy na takim zakończeniu rozdziału, aby czytelnik nie mógł oprzeć się pokusie przeczytania kolejnego. Akcja zostanie poprowadzona w sposób, który utrzyma nasze zaciekawienie. Ostatnie zdania niczego nie wyjaśnią, nie przyniosą rozwiązania zagadki. „Zakończenie-niezakończenie” skutecznie przykuje nas do następnych stron. Tego wieczoru nie poznamy finału intrygującej historii. O powieści będziemy myśleć nieustannie.

To, że zadania, których nie wykonaliśmy do końca, pamiętamy lepiej niż te, które ukończyliśmy, odkryła Bluma Zeigarnik. Opisana przez nią zależność, nazwana efektem Zeigarnik1, dotyczy cech pamięci krótkotrwałej i odnosi się do treści preferowanych przy zapamiętywaniu. Po pierwsze, lepiej zapamiętujemy zadania przerwane niż te, które ukończyliśmy. Po drugie, nasz umysł, przechowując w pamięci krótkotrwałej niedokończone zobowiązania, dopomina się o ich ukończenie. Nie możemy przestać o nich myśleć. O zadaniach wykonanych – szybko zapominamy. Pamięć krótkotrwała, która ma przecież ograniczoną pojemność, przyjmuje dzięki temu kolejne porcje istotnych informacji.

Sprawy, których nie domknęliśmy, nie uporządkowaliśmy – wracają do nas i nie pozwalają o sobie zapomnieć. Czujemy się tak, jakby coś nas ograniczało. Przed wyjazdem warto więc zdecydowanie pożegnać się ze szkołą. Nie odkładać na później ważnych projektów i rozmów lub ostatecznego uzupełnienia dokumentacji. Jeżeli możemy uporządkować swoje sprawy od razu, nie powinniśmy zwlekać. Pozwali nam to poczuć, że naprawdę zaczął się czas odpoczynku i że teraz mamy prawo myśleć już tylko o sobie.

Jestem tutaj, gdzie chcę być

Podczas wakacji nie da się jednak nie myśleć o pracy w ogóle. Spotykamy chociażby ludzi, którzy wykonują różne zawody, praca czasami staje się tematem wspólnych rozmów. Najczęściej w formie anegdot, ale jednak jest obecna.

Ponadto w bezpiecznej, wakacyjnej atmosferze układamy w sobie zdarzenia z całego roku. Ze złymi próbujemy się uładzić – oglądamy je z różnych stron,  myślimy o nich tak, aby przestały być powodem do gniewu lub zirytowania. Czekamy, aż przeminą w nieprzyjemnych wspomnieniach.  Do dobrych zdarzeń wracamy – czerpiemy z nich radość lub dumę. Cieszymy się, że zdarzyło się coś miłego, wesołego lub cennego. Z zadowoleniem myślimy o osiągnięciach.

Takie refleksje pozwalają na zadanie sobie pytania, czy nadal jesteśmy we właściwym miejscu. Co powoduje, że chcemy ten zawód wykonywać? Co tworzy motywację na tyle silną, że przeważa w nas decyzja o pozostaniu w tej profesji i w praktyce – powakacyjnym powrocie do szkoły? Ten dialog toczy się niepostrzeżenie dla otoczenia. Jego wynik ma jednak bardzo duże znaczenie. To właśnie on pozwala nam cieszyć się odpoczynkiem i wrócić do pracy w poczuciu, że jest dla nas wartością.




Źródła:
1 Na podstawie: Efekt Zeigarnik, https://pl.wikipedia.org/wiki/Efekt_Zeigarnik


Magdalena Bucior 

Psycholog, oligofrenopedagog, nauczyciel dyplomowany z 20-letnim stażem pracy na łącznie trzech etapach edukacyjnych: nauczania przedszkolnego i wczesnoszkolnego, klas IV—VI oraz gimnazjum. Współtworzy i realizuje programy wychowawcze i programy profilaktyki. Realizuje warsztaty umiejętności wychowawczych dla rodziców i nauczycieli szkół i przedszkoli. Specjalizuje się w poradnictwie psychologicznym oraz we wspieraniu rozwoju intelektualnego i psychospołecznego dzieci z niepełnosprawnością.


Interesuje Cię ta tematyka? Przeczytaj również:

Najbardziej aktualne artykuły: