Praca z uczniem ze spektrum autyzmu – praktyczne rozwiązania #doskonalenie
Jak się dogadać? Komunikacja uczeń – nauczyciel – rodzic
Co oznacza budowanie relacji i współpracy z rodzicami w oparciu o komunikację?
Budowanie relacji i współpracy szczególnie z rodzicami to NIE jest:- jednorazowe działanie, które często podejmujemy pod presją narastającego kryzysu,
- delegowanie na rodzica zadań związanych z trudnością ich dziecka i oczekiwanie, że coś zrobią, aby nauczycielowi było lżej, lepiej,
- poinformowanie rodzica o problemie jego dziecka i pozostawienie go samego w poszukiwania rozwiązania.
Czym więc jest?
Zachęcam, aby pomyśleć o współpracy jako tzw. „wspólnym przedsięwzięciu” opartym na partnerstwie, równej godności, szacunku i życzliwości. Aby tak się stało, muszą być spełnione następujące warunki
- Uznanie pozytywnych intencji drugiej strony, zarówno ucznia, jak i rodzica. Narracja pt. „on to robi specjalnie, on to robi mi na złość” powoduje, że tylko nakręcamy się w nieprzyjemnych emocjach (złości, gniewie), a one nie będą służy porozumieniu się.
- Uznanie swojej odpowiedzialności za relację z uczniem – w tej relacji to nauczyciel jest w 100 % za nią odpowiedzialny i jeśli nam coś w niej nie pasuje, to po naszej stronie jest spowodowanie zmiany poprzez zmianę traktowania ucznia czy komunikowania się z nim.
- Uznanie swojej odpowiedzialności za relację z rodzicem – w tej relacji odpowiedzialność jest po obu stronach, ale pamiętajmy, że mamy wpływ tylko na siebie, czyli na to, jak my się komunikujemy i jakich słów używamy, jak interpretujemy to, co słyszymy oraz czy zakładamy dobre intencje rodzica.
- Przekazywanie ważnych informacji o sytuacji dziecka w dobry, przyjazny sposób, szczególnie tych trudnych. Tu nie chodzi o szukanie winnych tego, że uczeń funkcjonuje w szkole tak czy inaczej. Cel jest wspólny – jak pomóc dziecku, aby lepiej wiodło mu się w szkole czy to w aspekcie edukacyjnym, społecznym czy emocjonalnym. Czyli co możemy wspólnie zrobić? Jak rodzic może pomóc nauczycielowi? Jak nauczyciel może pomóc rodzicowi? Wiąże się z tym wspólnie ustalenie celów – do czego razem dążymy, na czym nam zależy?
- Zaufanie do rodzica i słuchanie tego, co ma do powiedzenia, szczególnie jeśli dzieli się z nami trudnymi dla nas interpretacjami tego, co się dzieje w szkole/klasie. Tu nie pomoże oburzanie się, niedowierzanie czy wmawianie rodzicowi, że źle postrzega on i jego dziecko to, co się dzieje. Pomocne jest tu zaciekawienie i chęć wysłuchania bez obwiniania siebie czy rodzica za to, co słyszymy. Rodzice i uczniowie mają prawo do swojej interpretacji i my mamy prawo inaczej ją postrzegać. Kluczem jest tu słowo „inaczej’. To nie znaczy, że gorzej czy lepiej, ani że ktoś ma rację lub nie. Być może pomocne będzie stwierdzenie: „Ja widzę tę sytuację tak…. Pani widzi ją tak…… Mam wrażenie, że się w tym różnimy. Zastanawiam się, co możemy zrobić, aby się dogadać?”
- Konstruktywne rozwiązywanie konfliktów – konflikt to wspólny problem, trudność do rozwiązania.
- Wzmacnianie, czyli docenienie starań drugiej strony.
Jak mogłoby wyglądać spotkanie z rodzicem?
Musimy się do tego spotkania przygotować, bo to my jesteśmy w roli specjalisty. Być może pomocny będzie poniższy schemat, według którego poprowadzimy spotkanie.- Rozpoczęcie rozmowy – powitanie rodzica, przedstawienie swojej intencji, dlaczego zaprosiliśmy rodzica na spotkanie, powiedzenie o dobrych stronach ich dziecka, jego zasobach, talentach.
- Odpowiedzenie o trudnościach – rzeczowo, opisujemy fakty. W ramach przygotowania warto zapisać sobie słowa, które będziemy kierować do rodzica.
- Zapytanie rodzica o to, jak on postrzega rzeczywistość, co myśli, co czuje, czego być może dowiedział się o sytuacji od dziecka. Bardzo ważne jest uznanie punktu widzenia rodzica i nie zaprzeczanie.
- Propozycja wspólnego zastanowienia się nad przyczynami problemu np. zastanawiam się, co powoduje u Jacka takie rozdrażnienie, zdenerwowanie itp.
- Ustalenie podziału zadań – co może zrobić szkoła, a co rodzice. Pamiętajmy, że mamy wspólny cel – pomóc dziecku. Warto zapisać pomysły, które się pojawią. Sugestie rodzica i sugestie nauczyciela.
- Monitorowanie skuteczności działań – umówienie się z rodzicem na kolejne spotkanie np. za 3 tygodnie, aby zobaczyć, co się zmieniło, co działa lepiej.
Pomocne słowa, zwroty do dogadania się z rodzicem, uczniem
- „Martwię się o Jacka, chcę, żeby uczestniczył aktywnie w lekcji i miał dobre kontakty z rówieśnikami.”
- „Jacek dobrze radzi sobie z matematyką, jest bardzo dobry w rozwiązywaniu zadań z treścią, świetnie zna tabliczkę mnożenia. Jest bardzo aktywny na lekcjach wychowania fizycznego. Nauczyciel mówi, że Jacek ma talent sportowy.”
- „Ostatnio Jacek przychodzi do szkoły rozdrażniony, podenerwowany, szuka okazji do zaczepki, zdarza się, że wyzywa dzieci, poszturchuje je, zabiera im rzeczy, niszczy je. Jego oceny z języka polskiego i historii znacznie się pogorszyły.”
- „Czy Pan(-i) zauważył zmiany w zachowaniu Jacka?”
- „Może być tak, że Jacek w domu zachowuje się poprawnie, współpracuje i pomaga przy młodszym rodzeństwie. W szkole zachowuje się jednak inaczej.”
- „Jacek często wybucha złością, wydaje się z błahego powodu, to się zdarza każdemu dziecku, które ma trudności z regulacją emocji. To może mieć różne przyczyny. Może warto skonsultować się w tej sprawie ze specjalistą z poradni.”
- „Rozumiem, że dla Państwa może być trudne do przyjęcia to, co mówię.”
- „To się zdarza, wiele dzieci ma takie problemy.”
- „Zastanówmy się wspólnie, co możemy zrobić, jak pomóc Jackowi.”
Czym skutkuje brak dobrych relacji uczeń-nauczyciel-rodzic?
- Narastaniem problemów ucznia według zasady „Jeden problem rodzi drugi”.
- Wzajemna niechęć dorosłych pokazuje dziecku niekorzystny wzorzec budowania relacji i rozwiązywania problemów.
- Często powoduje chaos informacyjny – kiedy rodzice mają informacje tylko z jednej strony – od dziecka.
- Brak skutecznych zmian poprawiających relacje, co może prowadzić do wypalenia emocjonalnego nauczyciela i jeszcze większej niechęci do rodziców.
- U ucznia brak motywacji do działania, uczenia się itp.
Literatura:
1. Anna Szulc. Nowa szkoła. Wydawnictwo Natuli. Szczecin 2019.
2. Aleksandra Karasowska. Jak budować porozumienie i współpracę w szkole. Wydawnictwo Edukacyjne Parpamedia. Warszawa 2009.
Marzena Jasińska
Trener, dyplomowany coach, doradca rodzinny. Od lat wspiera rodziców w konsultacjach indywidualnych oraz warsztatach psychoedukacyjnych. Swoją pracę opiera na filozofii Jespera Juula, założeniach Rodzicielstwa Bliskości oraz Porozumienia Bez Przemocy. Specjalizuje się w zakresie neurodydaktyki oraz uczenia się uczniów. Ekspert rozwoju osobistego, komunikacji, negocjacji. W swojej pracy zajmuje się także tematyką mediacji szkolnych, procesów grupowych, zarządzania zmianą w organizacji i zarządzania zespołem. Prywatnie mama dwóch dorosłych synów.
Interesuje Cię ta tematyka? Przeczytaj również: