Współczesny świat jest dynamiczny i stale podlega zmianom – co do tego nikt nie ma chyba wątpliwości. Jeśli szkoła chce za tymi zmianami nadążyć – a przecież zwykle chce – oferta proponowanych przez nią zajęć nie może ograniczać się do zamkniętego katalogu określonego podstawą programową. Współczesnemu człowiekowi opuszczającemu szkolne mury nie wystarczy znajomość matematycznych wzorów czy podstawowych faktów historycznych. On, chcąc być konkurencyjnym na współczesnym rynku pracy, musi być kreatywny, elastyczny, chętny do współpracy, samodzielny, a przy tym świadomy swoich słabszych i mocnych stron. Jak te cechy wykształcić? Najłatwiej poprzez tworzenie kół zainteresowań.

„Zajęcia pozalekcyjne są nie tylko formą pożytecznego spędzania wolnego czasu, ale równocześnie uczą dzieci i młodzież samodzielnego nim gospodarowania” – pisze w klasycznej pozycji z zakresu pedagogiki Jacek Węgrzynowicz.
Aby koła zainteresowań mogły efektywnie tę podstawową funkcję spełniać, powinny stanowić odpowiedź na rzeczywiste potrzeby uczniów i współczesnego świata, być prowadzone regularnie i przez specjalistę, który stanowi autorytet w dziedzinie, z której prowadzi koło. Powinny być też ciekawe, praktyczne i dawać uczniom możliwość rzeczywistego, realnego wpływu na życie swoje i kreowania najbliższego otoczenia. Tylko na takie koło uczniowie będą przychodzić chętnie. A są to zajęcia nieobowiązkowe, więc kwestia motywacji uczestników jest kluczowa, gdy usiłujemy ocenić sukces lub porażkę nowopowstałego koła.

Koła na miarę potrzeb

• Zapytaj uczniów, co naprawdę ich interesuje i czego chcieliby się uczyć. Możesz to zrobić na początku roku za pomocą anonimowych ankiet (np. przy pomocy Google Forms) lub poprzez zebranie wyników ankiet interaktywnych przeprowadzonych w każdej klasie (np. za pośrednictwem narzędzia Mentimeter, www.mentimeter.com).
  
  
• Porozmawiaj z nauczycielami na temat ich pasji i zainteresowań pozaszkolnych. Wiele kreatywnych kół powstało dzięki osobistemu zaangażowaniu nauczycieli, którzy kochają coś robić i chcą się tym dzielić. Może w Twojej szkole jest pasjonat szaradziarstwa? Osoba, która uwielbia grać w szachy? Miłośnik konkretnej gry komputerowej, np. Fortnite? Osoba, która umie robić na szydełku i chętnie oddaje się tej pasji w wolnych chwilach? Czemu by tego nie wykorzystać?

Nie ma lepszej reklamy koła zainteresowań niż fan danej dziedziny! Jego pasja będzie zaraźliwa – i zarazi nią uczniów!

• Bądź elastyczny. Jeśli uczniowie np. podczas przygotowywania filmiku w ramach projektu międzynarodowego okażą zainteresowanie technikami montażu, a jest w szkole osoba, która czuje się na siłach temat „pociągnąć”, nie rezygnujcie z takiej możliwości. Być może to, czego uczniowie nauczą się na takich zajęciach, będzie tym, co otworzy im drzwi do wymarzonej kariery zawodowej i wskaże mocne strony!

Przykładowe koła zainteresowań

Może któreś sprawdzi się też u Ciebie?

• Koło fotograficzne. W ramach zajęć koła fotograficznego uczniowie mogą robić profesjonalne zdjęcia (np. wychodząc na spacery i fotografując okolice), poznawać techniczne szczegóły budowy aparatów i różnice między nimi. Mogą zajmować się także obróbką zdjęć przy pomocy dostępnych na telefon i popularnych wśród młodzieży aplikacji, np. Snapseed, PicsArt, InShot.

Uwaga, pomysł! Jeśli nie masz pomysłu na zajęcia koła fotograficznego, możesz zaproponować młodzieży przygotowanie Fotograficznego Alfabetu. Uczniowie losują litery (jeśli jest ich mniej, to będą losowali po kilka). Ich zadaniem jest zrobienie zdjęcia rzeczy na każdą z liter, np. A – autobus, B – but itd.

Z wykonanych zdjęć można przygotować wirtualny kolaż przy wykorzystaniu aplikacji (np. Photo Collage Maker, Collage Maker albo PhotoMontager). Można je również wydrukować i powiesić na tablicy przy wejściu do szkoły. Można także ukryć zrobione zdjęcia pod kodami QR i przygotować dla uczniów z innych klas grę, podczas której ich zadaniem będzie odkrywanie poszczególnych zdjęć.

• Koło dziennikarskie. Podczas zajęć tego koła uczniowie poznają podstawowe formy dziennikarskie, przygotowują wywiady, piszą felietony. Uczą się także technik składu, jeśli w szkole wydawana jest gazetka szkolna. Tworzą logo, poznają metody wykorzystywania ilustracji i podstawy prawa autorskiego. Poznają również pojęcia takie jak „autoryzacja” czy „adiustacja tekstu”. Jako że często pracują w grupie (brainstorming), poznają społeczność szkolną, integrują się i ćwiczą wyszukiwanie interesujących tematów.

Uwaga, pomysł! Jedną z podstawowych form dziennikarskich jest wywiad. Dla wielu początkujących dziennikarzy (uczniów) może ona stanowić nie lada trudność. Aby pomóc im pokonać barierę pytań tak/nie i naturalnej nieśmiałości, można zrobić podczas koła dziennikarskiego symulację „fast date”. Uczniowie siadają jeden obok drugiego, w rzędzie, przed ławkami. Jeden z uczniów, wcielający się w tym momencie w rolę dziennikarza, podchodzi po kolei do każdego stolika i ma zadanie w określonym czasie (np. 3 minuty) zadać jak najwięcej pytań rozmówcy siedzącemu przed nim i zapisać odpowiedzi. Później uczestnicy się zmieniają. Celem tej zabawy jest ćwiczenie płynności wypowiedzi, umiejętności rozmowy z każdym, pogłębiania rozmowy i przy okazji szybkiego notowania.

• Koło gier planszowych. W wielu szkołach gry planszowe, na czele z szachami, przeżywają obecnie reaktywację. To wspaniałe! Gry planszowe uczą dzieci współpracy, rozwijają wyobraźnię, pozwalają się zrelaksować i integrują społeczność.

Uwaga, pomysł! Jeśli prowadzisz w szkole koło gier, nie ograniczaj się tylko do grania w gotowe gry. Zachęcaj uczniów do robienia własnych gier. Możesz zacząć od stworzenia gry na zadany temat (np. lektury, którą uczniowie obecnie przerabiają, jeśli są z jednej klasy). Do graficznego opracowania gry idealnie nada się program Canva.

Od września 2022 r. koła zainteresowań w szkołach zyskały wielką pomoc w postaci programu Laboratorium Przyszłości. To istna kopalnia pomocy w rozwijaniu zainteresowań pozaszkolnych.

Jak wykorzystać zasoby Laboratorium Przyszłości na kołach zainteresowań?

Poniżej znajdziesz kilka propozycji, w jaki sposób oraz na jakich zajęciach możesz wykorzystać określone zasoby.

• Kamera cyfrowa, green screen, aparat cyfrowy – koło dziennikarskie, koło filmowe, koło plastyczne, koło europejskie, koło języka angielskiego/niemieckiego, koło technik audiowizualnych.

Nawiąż współpracę ze szkołą z Europy i wspólnie załóżcie projekt eTwinning. Chętne do współpracy szkoły można znaleźć na platformie ESEP (dla zalogowanych użytkowników).

W ramach projektu umówcie się na przygotowanie filmu na zadany temat (np. o szkodliwości energetyków, o tańcu, o sporcie w Waszej szkole).

Do przygotowania filmu wykorzystajcie kamerę/aparat z Laboratorium Przyszłości oraz zestaw oświetleniowy i green screen. Wykorzystajcie też bezpłatny program do montażu (np. CapCut).

Film umieśćcie na platformie. Poproście użytkowników z innego kraju, żeby na założonym przez Was do tego celu Padlecie (www.padlet.com) podzielili się spostrzeżeniami na jego temat (np. w języku obcym).

• Okulary VR – koło przyrodnicze, koło krajoznawcze, koło języka angielskiego/niemieckiego, koło europejskie.

Zaproś uczniów w podróż przy pomocy okularów VR. Niech zwiedzą np. Afrykę albo Wyżynę Sandomierską.

Następnie ich zadaniem będzie przygotowanie quizu dla kolegów na temat tego, co ich zaskoczyło, czego się dowiedzieli itd. Do stworzenia quizu możesz wykorzystać aplikację SameQuizy (www.samequizy.pl).

• Drukarka 3D – koło biologiczne, koło chemiczne, szkolne laboratorium, koło pierwszej pomocy.

Przy pomocy drukarki 3D uczniowie tworzą modele części ciała człowieka. Gotowe modele mogą znaleźć przy pomocy programu Tinkercad.

Następnie wykorzystują przygotowane przez siebie modele do przeprowadzenia modelowych zajęć z zakresu pierwszej pomocy dla dzieci w świetlicy lub w klasach młodszych. 

• Kuchenka, piekarnik, wyposażenie kuchni – koło kulinarne, koło gospodarstwa domowego, koło europejskie, koło języka angielskiego/niemieckiego.

Uczniowie przygotowują śniadanie w różnych krajach europejskich.

Można to rozłożyć na cztery zajęcia, np. w pierwszym tygodniu robią śniadanie litewskie, w kolejnym francuskie itd.

Następnie robią zdjęcia przygotowanych przez siebie śniadań i tworzą z nich puzzle (przy użyciu programu Jigsaw Planet – www.jigsawplanet.com) dla kolegów z klasy.

Zadaniem pozostałych uczniów jest odtworzenie tego, co składało się na śniadanie, i np. nauczenie się nowych słówek, jeśli ćwiczenie wykonywane będzie na lekcji języka obcego.




Źródła:

• „Zajęcia pozalekcyjne i pozaszkolne”, J. Węgrzynowicz, 1971 r.

Lilka Poncyliusz-Guranowska
Nauczycielka języka angielskiego w Szkole Podstawowej w Pruszkowie. Absolwentka Wydziału Dziennikarstwa Uniwersytetu Warszawskiego, miłośniczka i propagatorka szeroko pojętych mediów. Autorka dziesiątek materiałów metodycznych dla uczniów i nauczycieli i dwóch książek do nauki języka angielskiego oraz dwóch książek poświęconych skutecznej komunikacji.

Egzaminator Okręgowej Komisji Egzaminacyjnej w Warszawie; ambasador eTwinning w województwie mazowieckim. Chętnie korzysta na swoich zajęciach ze szprzętu z Laboratorium Przyszłości. W macierzystej szkole od wielu lat prowadzi koło dziennikarskie, w ramach którego uczniowie wydają gazetkę szkolną „Na szóstkę”. Współpracują również czasami z ogólnopolskim miesięcznikiem „Victor Junior”.