Już w listopadzie Etnoekipa, czyli grupa czterech przesympatycznych przyjaciół, zabierze nauczycieli i uczniów w niezwykle ciekawą podróż w czasie. Razem będziecie mogli przemierzyć cały kraj w poszukiwaniu pamiątek przeszłości, które pozwolą zgłębić, jak wyglądało życie na polskiej wsi. Zabawni przewodnicy opowiedzą Wam o tym, jak kiedyś mieszkano, pracowano, w co się ubierano, co jedzono i jak świętowano. W tej wędrówce do czasów minionych nie zabraknie opowieści, legend, przysłów, powiedzeń, nowych pojęć i zagadek. A to wszystko po to, abyście mogli wspólnie z uczniami rozsmakować się w barwnej polskiej kulturze, jej tradycjach i zwyczajach. Zanim jednak wyruszymy w tę naszą wyprawę, pozwólcie, że najpierw króciutko opiszemy plan podróży.

Narodowy Instytut Kultury i Dziedzictwa Wsi przy współpracy z etnografami i metodykami opracował sześciotomową serię książek etnograficznych „Wyprawy z Etnoekipą. Poznaj dawną wieś”, opowiadających o tym, jak wyglądało życie i praca mieszkańców dawnej wsi. W książkach znaleźć można rzetelną porcję wiedzy z zakresu etnografii, opracowanej specjalnie dla młodych odbiorców. Skorzystanie z nich może być znakomitym pomysłem dla nauczycieli na poprowadzenie ciekawej lekcji, zarówno w ramach edukacji zintegrowanej, jak i w starszych klasach szkoły podstawowej.

Chcąc zachęcić Państwa do rozpoczęcia przygody z edukacją regionalną i rozmów z dziećmi o kulturze ludowej i tradycyjnej, jeszcze w tym roku do każdej biblioteki w szkole podstawowej wysłany zostanie bezpłatny egzemplarz serii „Wyprawy z Etnoekipą. Poznaj dawną wieś”.

Celem sześciotomowej serii książek jest zaznajomienie najmłodszych czytelniczek i czytelników z podstawowymi informacjami z zakresu etnografii Polski i jej regionalnego zróżnicowania. Wybrane zagadnienia są przedstawiane w taki sposób, by opowiadając o czasach przeszłych wzbudzić ciekawość tym, co nadal funkcjonuje i poddawane jest nieustannemu procesowi wartościowania i redefiniowania. Biorąc pod uwagę regionalne, etniczne, religijne i społeczne zróżnicowanie krajobrazu kulturowego, zostaną omówione takie tematy jak:

• budownictwo tradycyjne i współczesne,
• prowadzenie gospodarstwa,
• rzemiosło i rękodzieło,
• ubiór codzienny i odświętny,
• pożywienie codzienne i obrzędowe,
• obrzędowość doroczna.

Przewodnikami po serii książek są postaci nawiązujące do polskiego folkloru tradycyjnego, tworzące tak zwaną Etnoekipę. Bohaterowie zostali stworzeni na podstawie postaci demonologicznych, ale ich wygląd oraz cechy charakteru są dostosowane do młodego odbiorcy. W ich towarzystwie czytelniczki i czytelnicy będą przenosić się w czasie, oglądać wieś z lotu ptaka, przymierzać stroje, uczyć się zapomnianych słów czy próbować potraw regionalnych. A kim są i skąd pochodzą nasi etnoprzyjaciele?

Bazyl – pocieszny bazyliszek z Krakowa. Ma łagodne usposobienie i pogodną naturę, co odróżnia go od znanych przodków. Słynie z ogromnej ciekawości świata, a także pasji do kupowania okularów oraz robienia fotografii.

Buczka (związana z Warmią) – jest kłobukiem: miłym skrzatem i opiekunem ogniska domowego. Ma wielkie oczy i szpiczaste uszy, które pozwalają widzieć i słyszeć to, co innym umyka. Słynie także z zadawania wielu pytań, ponieważ w ten sposób pogłębia swoją wiedzę o świecie.

Chmurnica (związana z Podkarpaciem) – na co dzień posługuje się zdrobniałą formą Chmuri. Jest marzycielką i koncentruje się na własnych przemyśleniach, więc znajomi żartują, że chodzi z głową w chmurach. Może jest w tym odrobina prawdy, ponieważ często bywa rozkojarzona. Z drugiej strony od dawna organizuje rozmaite wyprawy i samodzielnie obmyśla trasy wycieczek. Jej pasją są też przysłowia. Podczas podróży wykorzystuje każdą okazję, aby poznać jakieś nowe powiedzenie odnoszące się np. do zwyczaju, tradycji czy danego regionu w Polsce.

Bebok (postać związana z Kujawami, Śląskiem i Wielkopolską) – dla przyjaciół – Bebe. Przodkowie pochodzili ze Śląska i byli domowymi psotnikami siejącymi postrach wśród dzieci. To po nich odziedziczył bujne włosy i różki. Jednak nie bójcie się! Uwielbia odkrywanie tajemnic oraz weryfikowanie dotychczasowej wiedzy. W tym celu czyta książki, chodzi do muzeów, skansenów lub innych miejsc, które pozwalają poznać zagadki przeszłości.

Wierzymy, że wspólne poznawanie dawnej wsi z tą nietypową grupą przyjaciół rozbudzi w uczniach ciekawość do zgłębienia historii swojego regionu. Dlatego warto zaznaczyć, że oprócz ogólnego zakresu wiedzy, treści serii prezentują perspektywę regionalną, co pozwoli zaciekawić uczniów, zwłaszcza, gdy przeczytają o regionie, w którym żyją. Podział tematyczny tomów prezentuje się następująco:

TOM 1: „Domowe ognisko – gdzie i jak mieszkano?” – w którym została poruszona tematyka tradycyjnej zabudowy terenów wiejskich, a dokładnie dróg i kształtów wsi, typów zabudowań zagród i ich przeznaczenia oraz związanych z tym technik budowania.

TOM 2: „Nie tylko w polu – jak pracowano na wsi?” – wprowadza w tajniki pracy na wsi w ciągu roku, a zwłaszcza związanych z tym układów pól i technik uprawy roślin, hodowli zwierząt, stosowanych narzędzi, jak również sposobów przechowywania plonów i pożywienia.

TOM 3: „Zrób to sam – jak robiono różne przedmioty?” – prezentuje zawody, jakie wykonywano na dawnej polskiej wsi oraz związane z tym kwestie pozyskiwania surowców, ich obróbki, wykorzystywanych narzędzi, zdobnictwa oraz sprzedaży podczas targów i jarmarków.

TOM 4: „Ładnie i paradnie – w co się ubrać?” – tu opisano ubiór tradycyjny z rozróżnieniem na ten codzienny i odświętny. Zostały wymienione i przedstawione sposoby wytwarzania odzieży i ubioru głowy czy butów, jej funkcje oraz zróżnicowanie ze względu na wiek, płeć, pozycję społeczną i region kraju.

TOM 5: „Co do garnka włożyć – jak przygotowywano jedzenie?” – odnosi się do pożywienia, jakie spożywano zarówno codziennie, jak i w trakcie świąt oraz postów. Omówiono w nim sposoby pozyskiwania wspomnianego pożywienia, podstawowe dla mieszkańców terenów wiejskich produkty. Ponadto przestawione zostały sposoby przechowywania i obróbki żywności.

TOM 6: „Kartki z kalendarza – czas na świętowanie” − oprócz omówienia tradycyjnego roku obrzędowego, opisane zostały święta związane z przesileniem zimowym, wiosennym, letnim i jesiennym oraz te różnych obrządków. Dzieci poznają obyczaje związane z kolędowaniem wiosennym i zimowym oraz tradycyjnymi świętami świeckimi.

„Wyprawy z Etnoekipą. Poznaj dawną wieś” to książki opracowane według najwyższych standardów wiedzy akademickiej. Autorkami książek są: prof. Anna Weronika Brzezińska, prof. Katarzyna Smyk, dr Katarzyna Ceklarz, dr Karolina Dziubata-Smykowska, dr Katarzyna Waszczyńska. Seria powstała przy współpracy z metodykami związanymi z Ośrodkiem Rozwoju Edukacji. Za ilustracje inspirowane autentycznym wiejskim krajobrazem odpowiada Ewelina Garbula.

W 2024 roku Narodowy Instytut Kultury i Dziedzictwa Wsi zaprosi wszystkich nauczycieli zainteresowanych wykorzystaniem książek w szkole na bezpłatne szkolenia. Będą one dotyczyły sposobów pracy z książkami oraz przybliżą problematykę edukacji regionalnej w szkołach. Mamy nadzieję, że książki, które już w listopadzie trafią do wszystkich szkół podstawowych, zachęcą Państwa do współpracy.

Szczegóły już niebawem na www.nikidw.edu.pl