Wszyscy chcemy mieć równy dostęp do nauki. A edukacja włączająca ma nam w tym pomóc. To ona ma zapewnić wszystkim uczniom dobre warunki do zdobywania wiedzy i nowych umiejętności. To nasza wspólna misja, by cały czas się rozwijać i realizować wspólne cele. Jest to możliwe dzięki zwiększaniu i promowaniu dostępności. Model Dostępnej Szkoły pomaga osiągnąć te cele wielu szkołom. Przyjrzyjmy się im bliżej!

Czym jest dostępność w polskich placówkach oświatowych? Jak może działać szkoła, w której zmniejszono bariery? Na jakie wsparcie przy wprowadzaniu zmian mogą liczyć nauczyciele? Aby poznać odpowiedzi na te pytania, zaglądamy do szkoły w Borkach. To miejsce, które nie bało się zmian i z sukcesem przetestowało Model Dostępnej Szkoły. Sprawdźcie sami.

Szkoła bez barier

Każdy z nas potrzebuje wsparcia w różnych obszarach życia. Zależy nam, by korzystać z rozwiązań, które są jak najlepiej dostosowane do naszych potrzeb. To właśnie dzięki odpowiednim ułatwieniom możemy funkcjonować bez ograniczeń. Dobrze zaprojektowana przestrzeń, windy czy podjazdy w budynkach to dla wielu z nas szansa na swobodne dotarcie do celu. A dzięki prostym, zrozumiałym komunikatom możemy łatwiej i szybciej zdobyć potrzebne informacje, np. o usłudze czy produkcie. Różne rozwiązania wynikają z odmiennych potrzeb. To właśnie na te nasze oczekiwania stara się odpowiadać dostępność. To idea, która powstała z myślą o nas wszystkich, w tym o osobach z niepełnosprawnościami. W każdym wieku! Wspiera seniorów, ale też dzieci i młodzież. To właśnie najmłodsi korzystają z wielu koniecznych udogodnień. Potrzebują ich nie tylko w domu czy na ulicy, ale przede wszystkim w szkole. Dlatego powinna być ona miejscem przyjaznym i dostępnym dla każdego ucznia.

Dostępność oznacza, że wszystkie dzieci mogą uczyć się i bawić razem. Jest wymagana także przez ustawę o zapewnianiu dostępności osobom ze szczególnymi potrzebami. Jednostki samorządu terytorialnego oraz szkoły jako instytucje publiczne mają obowiązek ją zapewnić. To jednak kosztuje. W rozwiązaniu tego problemu pomogły Fundusze Europejskie. Znalazły się pieniądze na dostosowanie około 200 szkół podstawowych („200 szkół bez barier”), usługi asystenckie dla uczniów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi oraz szkolenia kadry dla edukacji włączającej.

Model dostępnej szkoły

Odpowiedzią na potrzeby uczniów i nauczycieli jest Model Dostępnej Szkoły Podstawowej (MDS), który w latach 2020-2023 przetestowano w niemal 200 szkołach podstawowych z całego kraju. Wszystko dzięki Funduszom Europejskim z Programu Wiedza Edukacja Rozwój (POWER).

Opracowany model pokazuje, jak spełnić w szkole wymagania, które stawia przed nami dostępność. Przede wszystkim te związane z dostosowaniem budynku do potrzeb wszystkich uczniów. Szkoła musi być miejscem, po którym każdy może swobodnie się poruszać. Aby tak było, należy dostosować budynek do standardów dostępności. Na przykład zamontować odpowiednio szerokie drzwi, przez które można wjechać na wózku czy zorganizować kącik wyciszenia – miejsce, w którym można spędzić chwilę w ciszy i spokoju.

Fot. andreysha74 – Adobe Stock

W modelu znajdziemy też informacje, jak dostosować szatnie, stołówki czy sale gimnastyczne do potrzeb wszystkich dzieci. To instrukcja z wieloma praktycznymi poradami, które powstały z myślą nie tylko o potrzebach uczniów, ale także nauczycieli, rodziców i innych osób, które uczestniczą w życiu szkoły.

Pamiętaj! Jeśli planujesz remont czy też modernizację budynku szkoły lub jej pomieszczeń, wykorzystaj rozwiązania opisane w  Modelu Dostępnej Szkoły Podstawowej.

Wsparcie dla nauczycieli

Przy zmianach w szkole trzeba pamiętać także o tych, którzy ją tworzą – nauczycielach. To od wsparcia ich w codziennej pracy powinny zacząć się najważniejsze zmiany. Model dostępnej szkoły proponuje rozwiązania, które mają pomóc w rozwoju kompetencji nauczycieli. Dyrektorzy szkół i pedagodzy muszą nie tylko wiedzieć, czym jest dostępność, ale umieć ją wspierać i rozwijać. Powinni poznać standardy, które pozwolą im lepiej zorganizować lekcje, zajęcia opiekuńcze czy wycieczki.

Nie ma dostępnej szkoły bez edukacji włączającej. To ona zapewnia wszystkim uczniom odpowiednie warunki do zdobywania wiedzy, rozwijania swoich zdolności i zainteresowań. Pokazuje, że każdy uczeń potrzebuje osobnego podejścia. Wymaga to jednak zaangażowania i współpracy. Wskazówki modelu to szansa, aby takie partnerstwo wzmocnić i odkryć, jak szkoła może współpracować z rodzicami, np. poprzez organizację dowozów dzieci do szkoły. To także okazja, by wspomóc dzieci ze szczególnymi potrzebami w budowaniu relacji z kolegami.

Fot. Halfpoint – Adobe Stock

Jeśli chcemy zmienić naszą szkołę, powinniśmy zacząć od wyboru „lidera dostępności”. To pracownik, który będzie odpowiadać za wprowadzanie dostępności w szkole, informować, wyznaczać zadania, identyfikować  potrzeby uczniów i nauczycieli. Jego zadaniem będzie też współpraca poza szkołą, np. z Ośrodkami Pomocy Społecznej, Centrami Usług Społecznych czy z innymi liderami dostępności w szkołach.

Jeśli chcesz tworzyć dostępną szkołę, najpierw zapoznaj się z dobrymi praktykami opisanymi w podręczniku do Modelu Dostępnej Szkoły. Zwróć uwagę na aspekty edukacyjne, społeczne i organizacyjne.

Wyzwania dla szkół

Pojawia się pytanie – czy polskie szkoły są dostępne dla wszystkich? Każdego dnia mierzą się one z wieloma wyzwaniami. Często znajdują się w starych budynkach, które trudno dostosować do wymagań uczniów. Ciężko jest im zdobyć sprzęt i pomoce, które ułatwią naukę uczniom ze specjalnymi potrzebami. Dlatego tak ważne jest wsparcie szkół w codziennych działaniach na rzecz dostępności.

Zajrzyjmy do „modelowej” szkoły we wsi Borki w województwie lubelskim.  Szkoła Podstawowa im. Jana Pawła II już w 2021 roku starała się o dofinansowanie, by poprawić dostępność w swojej placówce. Wprowadziła wiele rozwiązań i dostosowała między innymi budynek oraz jego wyposażenie. Przeszkoliła też swoich pracowników.

W szkole w Borkach pojawiła się winda i dostosowano klatki schodowe. Przebudowano świetlicę i stworzono pracownię terapii sensorycznej w wyremontowanej piwnicy. Miejsce zmieniło się zgodnie z potrzebami uczniów. Dzieci mogą teraz korzystać z wyremontowanych sal lekcyjnych, szatni i stołówki. A największą popularnością cieszy się nowy plac zabaw, na którym mogą bawić się wszyscy uczniowie. To jednak nie wszystko! Warto zwrócić uwagę na rozwiązania, które szkoła wprowadziła w swoich klasach. Teraz to miejsca pełne nowoczesnych udogodnień. Jednym z nich są meble o obłych kształtach z regulacją wysokości. Każdy uczeń może indywidualnie przygotować swoje miejsce do nauki. W salach zamontowano też interaktywne monitory i tablice.

Jednak szkołę tworzą przede wszystkim ludzie! Dlatego nie mogło zabraknąć udogodnień dla nauczycieli. Kilkoro z nich ukończyło studia podyplomowe, gdzie zdobyli całkowicie nowe umiejętności. Nauczyli się pracy z dziećmi ze spektrum autyzmu oraz jak edukować i rehabilitować osoby z niepełnosprawnościami słuchu czy wzroku. Nauczycieli zachęcono także do udziału w wielu szkoleniach, np. z edukacji włączającej czy z komunikacji. A serię spotkań superwizyjnych przeprowadził Instytut Edukacji Pozytywnej z Warszawy. Dzięki nim kadra przyjrzała się swoim mocnym i słabym stronom oraz poznała lepsze metody pracy. Z taką wiedzą nauczyciele mogli wybrać lidera dostępności, którego wspiera przeszkolony zespół. Specjalnie przygotowana została też kadra niepedagogiczna. Pracownicy kuchni mogą gotować teraz nie tylko smacznie, ale wiedzą też, jak przyrządzić posiłki, które będą odpowiednie na przykład dla cukrzyków. A to tylko część zmian w tej szkole.

Dostępność w edukacji – od czego zacząć?

Dostępność nie jest modą czy chwilowym trendem. Nie jest także przywilejem. Potrzebujemy rozwiązań uniwersalnych, z których skorzystamy wszyscy na równych zasadach. Dlatego musimy je zapewnić również w przestrzeni polskich szkół. W Modelu Dostępnej Szkoły przeczytamy, jak krok po kroku wprowadzać je w placówkach. Dowiemy się, jak przeprowadzić audyt, opracować Indywidualny Plan Poprawy Dostępności i prowadzić działania, które zmniejszają bariery. Na stronie dostepnaszkola.info znajdziemy więcej materiałów na temat dostępności w edukacji, w tym podręcznik dla szkół z przykładami dobrych praktyk.

Wypracowane standardy dostępności w Modelu Dostępnej Szkoły mogą pomóc także Twojej placówce. Aktualnie w szesnastu Programach Regionalnych na lata 2021-2027 można zdobyć dofinansowanie na działania na rzecz dostępności szkół. Szczegółowe informacje znajdują się na podstronie Funduszy Europejskich. Sprawdź i zmień swoją szkołę w miejsce dostępne dla uczniów. Bo wszyscy mamy prawo do nauki na równych warunkach!