Jako edukatorzy doskonale zdajemy sobie sprawę, że oglądanie filmów bardziej angażuje uczniów niż czytanie tekstów. Filmy wideo mają dodatkową wartość w postaci wykorzystania bodźców wizualnych i słuchowych, dzięki czemu uczniowie przyswajają więcej informacji.

Korzyści dla nauczycieli i uczniów

Stymulacja wizualna zachęca uczniów do interakcji z treścią lub koncepcją. Filmy nadają się też świetnie do nauczania praktycznych pojęć, które najlepiej wyjaśniać krok po kroku. Daje to uczniom możliwość uczenia się we własnym tempie, zatrzymywania w dowolnym momencie oraz przewijania i ponownego odtwarzania trudniejszych momentów. Dzięki temu lepiej utrwalają wiedzę. Jeśli filmy zainteresują uczniów – materiał w nich przedstawiony zostanie przez nich lepiej przetworzony i zapamiętany. 

Nauczycielowi natomiast filmy wideo ułatwiają prowadzenie lekcji. Zwiększają motywację uczniów, a prowadzącemu zapewniają elastyczność – nauczyciel może przerwać film w dowolnym momencie, aktywizując uczniów lub skupiając się na określonym obszarze. Umożliwiają one także pracę w modelu „odwróconej lekcji” lub w trybie nauczania mieszanego.

Okres nauki zdalnej, podczas którego nie wszystkie szkoły prowadziły lekcje online, wymusił na wielu nauczycielach przygotowywanie lekcji w formie materiału wideo. I tu możemy wyróżnić trzy grupy twórców.

• Pierwsza grupa to nauczyciele, którzy nagrywali siebie w formie gadających głów.

• Druga grupa to nauczyciele w rolach komentatora zadań i treści z podręcznika, pokazujący na nagraniu treść ekranu/monitora.

• Trzecia grupa to nauczyciele tworzący filmiki w formie animowanej, głównie zawierające elementy wizualne i tekst pisany, a w tle przyjazny podkład muzyczny. Takie filmy można bardzo łatwo stworzyć, wykorzystując szablony na przykład w programie PowToon lub Biteable, a swój głos możemy dodać także w programach Animoto i Animatron. Oczywiście są to programy, z których można skorzystać z wersji podstawowej, czyli bezpłatnej.

Jednym z ważniejszych aspektów tworzenia filmów edukacyjnych czy też materiałów wideo jest uwzględnienie elementów, które wpływają na zaangażowanie uczniów oraz pozwalają realizować określone cele edukacyjne. 

Głowa, której chce się słuchać

Jeśli wybieramy opcję pierwszą, czyli nas samych jako gadające głowy, powinniśmy uwzględnić kilka ważnych wskazówek:

• Mów krótko, energicznie, z entuzjazmem – najbardziej sensowne jest tworzenie filmów do 10 minut, aby maksymalnie wykorzystać skupienie uczniów. Nie mów też zbyt wolno. Energia, z jaką mówisz i ton głosu znacznie wpływają na zainteresowanie i zaangażowanie uczniów. Wyjątek mogą stanowić dłuższe filmy, podczas których uczniowie wykonują jakieś konkretne zadanie, zlecone przez nauczyciela. 

• Zwróć uwagę na styl, w jakim mówisz – nie mów zbyt formalnie. Uczniowie powinni mieć poczucie autentyczności i odbioru Ciebie w formie jak najbardziej zbliżonej do rzeczywistości. To, jakim stylem mówisz, ma bardzo duży wpływ na naukę uczniów – dlatego mów na luzie, w stylu konwersacyjnym, wyobrażając sobie swoich uczniów przed sobą.

• Upewnij się, że materiał jest docelowy – to znaczy, że materiał jest właśnie dla tych uczniów, z tej klasy. To bardzo ważny aspekt, aby tworzyć swoje materiały wideo skierowane do Twoich konkretnych odbiorców. Ważny jest wtedy każdy element materiału – sposób w jaki mówisz, jakiego języka używasz.

• Pamiętaj o elementach wizualnych – do tworzenia własnego materiału wideo wykorzystaj nie tylko siebie jako narratora, ale także dodatkowe elementy wizualne: plansze, plakaty, animacje, tablice. To zdecydowanie zwiększa zaangażowanie uczniów oraz sprzyja lepszemu zrozumieniu prezentowanych treści. 
  
  

  

Narzędzie na miarę potrzeb

Narzędzie, które z czystym sumieniem polecam do nagrywania siebie z wykorzystaniem prezentacji, to Prezi Video. Dzięki niemu możemy stworzyć atrakcyjny filmowy materiał edukacyjny z nami w roli narratora. Dodatkowo możemy wykorzystać prezentację tworzoną bezpośrednio w programie lub importowaną z Power Pointa. 
Jeśli natomiast chcemy nagrać nasz pulpit, bo na przykład dysponujemy podręcznikiem w formie elektronicznej, to polecam zapoznanie się z bardzo prostym i intuicyjnym narzędziem Loom, ScreenCast-O-Matic (w wersji darmowej do 15 minut) oraz Screencastify jako dodatek do Chrome.  Od widza do zaangażowanego ucznia Stworzenie samego materiału wideo czy też filmu edukacyjnego nie wystarcza do przeprowadzenia angażującej lekcji i nie sprzyja aktywnemu uczeniu się. Samo oglądanie może być pasywnym doświadczeniem, podobnie jak czytanie. Aby pomóc uczniom, jak najlepiej wykorzystać przygotowany materiał audiowizualny, ważne jest wykorzystanie dodatkowych narzędzi, które pomogą przetwarzać informacje i monitorować własne zrozumienie. Możemy to zrobić skutecznie na kilka sposobów:

1. Zastosowanie pytań kluczowych.
   Do przygotowanego przez Ciebie materiału filmowego stwórz kilka pytań, które staną się jego integralną częścią. Uczniowie dostaną je razem z filmem ze wskazówką, aby podczas oglądania materiału starać się znaleźć odpowiedzi na te pytania. W ten sposób będą bardziej uważni i zaangażowani w realizację zadania. 
   
   
2. Zamieszczenie pytań i/lub aktywności bezpośrednio w materiale filmowym.
   Osadzanie pytań bezpośrednio w materiałach filmowych jest możliwe dzięki wykorzystaniu określonych narzędzi, takich jak Nearpod, EdPuzzle, TedEd, PlayPosit i LearningApps, a także formularz Google. Możemy w nich stworzyć quiz, w który osadzimy materiał z YouTube i dodamy do niego pytania. Uczniowi lub uczennicy w trakcie oglądania filmu, w określonych momentach, automatycznie pojawiają się pytania lub aktywności dotyczące obejrzanego właśnie fragmentu, na które musi udzielić odpowiedzi lub zareagować, aby móc kontynuować oglądanie.
   
   
3. Materiał wideo jako część większego zadania domowego. Filmy wideo w tej formie często wykorzystywane są w modelu odwróconej lekcji. Nauczyciel tworzy filmy edukacyjne, które pomagają uczniom zrozumieć trudniejsze zagadnienia i treści, będące częścią na przykład pracy projektowej. Uczniowie realizując projekt, korzystają z przygotowanych przez nauczyciela materiałów wideo. Model odwróconej lekcji świetnie się sprawdzi zarówno w nauczaniu stacjonarnym, jak i zdalnym. 

Filmy nie zastąpią nauczyciela. Mogą być jedynie jego uzupełnieniem. Mają na celu wzbogacenie i urozmaicenie warsztatu i metod pracy nauczyciela. Należy je traktować jako zintegrowane elementy edukacji. Umiejętność cyfrowa to kluczowa umiejętność XXI wieku, która jest warunkiem wstępnym niemal do każdej pracy. Im bardziej będziemy ją rozwijać w przestrzeni szkolnej, tym bardziej uczniowie będą pewniejsi siebie i sprawniejsi. Teraz jeszcze bardziej widać, że nie ma podziału na świat offline i online – te światy się przenikają. Czas, aby szkoła stała się również miejscem tego przenikania bez względu na pandemię.





Marta Florkiewicz-Borkowska
Trenerka edukacyjna, nauczycielka języka niemieckiego w Szkole Podstawowej im. Karola Miarki w Pielgrzymowicach. Autorka artykułów dotyczących wykorzystywania nowoczesnych technologii oraz zastosowania arteterapii w edukacji. Prelegentka na licznych konferencjach edukacyjnych, współorganizatorka całodniowej konferencji EduMocOnline, dyplomowana arteterapeutka. Propagatorka wykorzystywania gier planszowych, zabaw aktywizujących i metod kreatywnych w edukacji oraz łączenia offline z online. Kreatorka nowoczesnych rozwiązań w edukacji. Koordynatorka wielu projektów. Działaczka społeczna. Nauczycielka Roku 2017. Laureatka tytułu Microsoft Innovative Educator Expert 2018-2019 i 2019-2020. Wpisana na listę 100 osób szczególnie zasłużonych w zakresie rozwijania kompetencji cyfrowych w Polsce 100 SPRUC 2019. Należy do społeczności Superbelfrzy RP.