Szanowny Turysto, po zaplanowaniu i przygotowaniu się do swojej idealnej wycieczki, już niebawem wyruszysz na trasę. Znasz prognozę pogody, która prawdopodobnie będzie nieco enigmatyczna. Nie zawsze bowiem na dużych przestrzeniach panują tak stabilne warunki meteorologiczne, żeby wykluczyć ewentualną zmianę aury. Dlatego spróbuj przeanalizować wszystkie (a przynajmniej prawie wszystkie) sytuacje, kiedy pogoda może zagrozić nie tylko przyjemności wędrówki, ale przede wszystkim zdrowiu i życiu – Twojemu i Twoich bliskich. 

Wycieczka w góry – analiza temperatury powietrza

W górach, w związku z wyniesieniem ich ponad otaczające obszary, temperatury powietrza są zazwyczaj niższe, niż w leżących u ich podnóża miejscowościach. Czemu zazwyczaj? Bo przy wysokim ciśnieniu zdarzają się odwrócenia tego schematu, czyli inwersje temperatury. Zwrócenie uwagi na zimno jest bardzo ważne, ponieważ wychłodzenie organizmu może skutkować nie tylko przeziębieniem, ale nawet śmiercią. Z pewnością czytałeś(-aś) wzruszającą baśń Andersena „Dziewczynka z zapałkami”. Znajduje się tam dokładny opis takiej właśnie śmierci. Działanie niskich temperatur ulega pogłębieniu przez wychładzającą rolę wiatru. Powtórzę raz jeszcze to, o czym pisałem w artykule o planowaniu górskich wycieczek: temperatura odczuwana przez Twój organizm będzie niższa od tej, którą pokazuje termometr o tyle stopni Celsjusza, ile metrów na sekundę wynosi aktualna prędkość wiatru. Może się więc zdarzyć, że w środku lata będziesz odczuwać temperatury kilku stopni poniżej zera! Zimno osłabia i skłania do tego, aby usiąść i odpocząć. To jest śmiertelna pułapka, w którą wpadła dziewczynka z zapałkami, ale też wiele innych osób, które zamarzły w górach. Przed zimnem możesz się jednak skutecznie obronić odpowiednim ubraniem i dostarczeniem organizmowi nowej energii w postaci jedzenia i ciepłego picia.

Przeciwieństwem zimna będzie gorąco, przed którym zdecydowanie trudniej się obronić. Gorącu towarzyszy też silne nasłonecznienie. Aby nie doprowadziły do udaru słonecznego, trzeba chronić głowę i resztę ciała oraz dostarczyć organizmowi odpowiednią ilość płynów.

Deszcz, śnieg, wiatr w górach

Równie niebezpiecznym – jak temperatura powietrza – czynnikiem związanym z pogodą w górach jest silny opad zarówno deszczu, jak i śniegu. Śnieżyca latem nie jest w górach niczym nadzwyczajnym! Opad może Cię przemoczyć, a wtedy o wiele łatwiej będzie niskim temperaturom poradzić sobie z wychłodzeniem Twojego organizmu. Przed przemoczeniem można się częściowo ochronić odpowiednim ubraniem, ale i tak nie ujdzie Ci na sucho wędrówka podczas silnego, zacinającego deszczu.

Zacinający deszcz słusznie kojarzy Ci się z podmuchami wiatru, a ten nie tylko obniża odczuwalną temperaturę, pomaga deszczowi dostać się pod ubranie, ale huraganowe podmuchy mogą wręcz zrzucić turystę w przepaść. W lesie podczas silnego wiatru jest jeszcze gorzej! Wiatr potrafi łamać lub wyrywać z korzeniami drzewa, a upadek drzewa lub gałęzi na człowieka może skończyć się utratą zdrowia lub życia. Niektóre rodzaje wiatru mają też wpływ na ludzką psychikę. Tuż przed wiatrem halnym ludzie odczuwają rodzaj napięcia nerwowego i poirytowania. Silne skoki ciśnienia, z jakimi związany jest wiatr, prowadzą do wystąpienia wielu dolegliwości u osób mających problemy z ciśnieniem tętniczym oraz chorobami serca.

Mgła podczas górskiej wędrówki

Pułapką dla turystów może okazać się również mgła. Ograniczenie widoczności do kilkunastu, a nawet kilku metrów nie tylko pozbawia Cię możliwości podziwiania pięknych widoków, ale przede wszystkim stwarza potworne trudności w odnalezieniu właściwego kierunku marszu. Jeśli do tego spadnie śnieg (brnąłem już w śniegu po kolana w sierpniu pewnego roku), tracisz możliwość znalezienia przebiegu drogi po kamieniach ograniczających pobocze szlaku lub układzie głazów, którymi poprowadzono szlak po piargu (rodzaj rumowiska skalnego – przyp. red.).

Burza w górach

Najgorszą ze wszystkich plag meteorologicznych, które mogą zastać Cię podczas górskiej wycieczki są wyładowania elektryczne podczas burz. Na pioruna nie ma mocnych! Jedynym sposobem jest unikanie miejsc eksponowanych, w które najczęściej one biją. Miejscami, których musisz się wtedy wystrzegać są szczyty, odkryte granie i przełęcze, okolice samotnych wysokich drzew oraz wilgotne dno doliny przy ciekach wodnych. Burzę trzeba przeczekać we w miarę bezpiecznym miejscu, najlepiej schronisku lub innym budynku wyposażonym w piorunochron. Nie należy się trzymać ręką łańcuchów, a nogi lepiej mieć postawione blisko siebie, aby zmniejszyć ryzyko wystąpienia ewentualnego napięcia krokowego, jeśli piorun uderzy w grunt niedaleko od Ciebie. Jeśli nie masz możliwości schronienia się w budynku – należy się skulić, żeby nie wystawać zbyt wysoko ponad otoczenie. Burze i związane z nimi pioruny mają w Tatrach wiele „ulubionych” miejsc, do których w pierwszym rzędzie należy zaliczyć kopułę szczytową Giewontu. Pamiętaj, żeby nie wybierać się na Giewont, jeśli zobaczysz na niebie wypiętrzające się, na kształt wielkich kalafiorów, chmury burzowe! Te „kalafiory” wysuną się w górę jeszcze bardziej, a następnie stworzą gigantyczne „kowadło”. W efekcie ruch cząstek wody wygeneruje w nich potworną energię, która prędzej czy później znajdzie ujście i połączy się z inną energią, o przeciwstawnym znaku, pokonując tą odległość charakterystycznymi zygzakami. Ważne, abyście (Ty i Twoi podopieczni) obserwowali ten niesamowity, groźny, ale i piękny spektakl natury z bezpiecznego miejsca!

Pamiętaj, że dobry turysta, to żywy turysta! Im lepiej poznasz potencjalne niebezpieczeństwa związane z pogodą w górach, tym skuteczniej się przed nimi zabezpieczysz lub będziesz umieć ich unikać.

Przeczytaj również inne artykuły na temat górskich wycieczek>>.


Marek Kot - główny specjalista ds. edukacji w Tatrzańskim Parku Narodowym, przewodnik tatrzański, instruktor przewodnictwa PTTK.