Czas w szkole biegnie według ustalonego rytmu i w określonych miejscach – lekcja (sala), dyżur na przerwie (korytarz) i przerwa (pokój nauczycielski). W każdym z tych miejsc spotykamy się z ludźmi, którzy świadomie lub nieświadomie nas oceniają.

Tak dzieje się także w pokoju nauczycielskim. Przygotowując się do napisania tekstu poświęconego budowaniu autorytetu w pokoju nauczycielskim, zapytałam nauczycieli (członków grupy Nauczyciele z poczuciem humoru na FB), kto cieszy się szacunkiem w gronie. Cechy przez nich wymienione są tożsame z tymi, które wskazywali w podobnej ankiecie uczniowie (czytaj tutaj). Można je podzielić na dwie grupy: merytoryczne i osobowościowe.

Ze wspomnianej wyżej ankiety wynika, że autorytet w pokoju nauczycielskim mają:

• pasjonaci angażujący się w swoje działania, 
• ci, którzy nie boją się wypowiedzieć swojego zdania na radzie pedagogicznej, podczas spotkania z dyrektorem, na forum,
• nauczyciele, których działania są tożsame z deklaracjami,
• osoby, które reprezentują wysoki poziom kultury osobistej i etyczny,
• opiekunowie laureatów konkursów, koordynatorzy dużych projektów, podejmujący innowacyjne działania,
• informatycy, którzy nie odmawiają pomocy w razie awarii sprzętu,
• osoby uśmiechnięte, życzliwe, gotowe do pomocy,
• silne osobowości, które są skuteczne jako dydaktycy i wychowawcy, nie boją się wychodzić poza utarte ramy¹.

Z podanych wyżej opisów wynika, że dla innych pedagogów autorytetem jest kolega, który z jednej strony jest innowacyjnym pasjonatem, który ma swoje zdanie i nie boi się go wyrazić, zachowując jednocześnie kulturę osobistą.

Nauczyciele, którzy wypowiadali się w sondzie, zwrócili uwagę na występowanie w pokoju nauczycielskim grupy tzw. „trzymającej władzę”. Czasami ich wysoka pozycja wynika z posiadanego autorytetu, często jednak była nazywana tak z uwagi na bliski kontakt z dyrektorem, który niezależnie od kompetencji i osiągnięć (a często wobec braków w tym zakresie) zespołu, ulegał ich naciskom. Taka sytuacja budzi pośród pozostałych nauczycieli wewnętrzny opór i niechęć. Przy czym wpływ na dyrektora dla innych nauczycieli jest uzasadniony, gdy osoby wpływające obdarzone są autorytetem i często występują jako nieformalni przedstawiciele grona.

Budując autorytet pośród kolegów…

Jakie więc działania należy podjąć, aby być autorytetem dla kolegów z pokoju nauczycielskiego? (Teoretycznie zaprezentowane poniżej rady wszyscy znają, w praktyce ich realizacja jest trudna. Zwłaszcza, gdy trudno nam przyjąć uwagi innych.)

• Realizuj swoje nauczycielskie zadania z pasją, bądź przygotowany do zajęć. Profesjonalizm jest zawsze w cenie. Uczniowie przekazują informacje na temat zaangażowania każdego z nas. Do pokoju nauczycielskiego docierają one szybciej niż myślimy.
• Jeśli jesteś członkiem zespołu, realizuj w terminie wyznaczone zadania. Jeśli jesteś szefem zespołu zadaniowego, przedmiotowego, zadbaj o to, aby każdy jego członek wiedział, co ma robić, znał terminy wykonywania zadań. Przypominaj o nich tym, którzy je zaniedbali. Nie rób jednak niczego za kolegów. Wyjaśniaj swoje intencje tak, aby każdy wiedział, dlaczego ma przygotować taki, a nie inny fragment. Pamiętaj o podziękowaniu za pracę i współpracę, każdy lubi być przecież doceniony.
• Wypełniaj dokumentację w terminie. Pamiętaj, że jesteś trybem w dużej machinie. Jeśli nawalisz, inni także odczują tego konsekwencje. Wyobraź sobie, że koleżanka ma zebrać informacje dotyczące udziału uczniów w konkursach, aby przesłać je później dyrektorowi. Jeśli któryś z nauczycieli się spóźni, ona nie prześle danych dyrektorowi, który z kolei nie sporządzi na czas protokołu, a to sprawi, że koledzy kończący pracę w Twojej szkole, nie podpiszą protokołu z rady pedagogicznej analitycznej.
• Bądź uczciwy. Znasz kolegów, którzy wybierają się na zwolnienie lekarskie prawie zawsze, gdy zbliża się termin zadania, które mieli do wykonania? Wyobraź sobie zakończenie roku szkolnego, gdy nagle zabraknie kogoś, kto miał przygotować oprawę muzyczną uroczystości…
• Bądź sobą. Jeśli jesteś introwertykiem, nie opowiadaj na siłę dowcipów, aby wszyscy Cię lubili. Sztuczność nie jest wartością cenioną ani przez uczniów, ani przez nauczycieli.
• Jeśli jesteś ekstrawertykiem, pamiętaj, że pokój nauczycielski to nie miejsce na codzienne, głośne opowiadanie historii swojej rodziny. Nie każdy chce słuchać o pierwszym ząbku córeczki czy kłopotach z angielskim syna. Nie każda historia musi stać się własnością całego grona kolegów.
• Wypowiadaj swoje zdanie, nawet wówczas, gdy w czasie posiedzenia rady pedagogicznej większość ma inne. Pamiętaj jednak, że błogosławieni są ci, którzy nie mając nic do powiedzenia, nie ubierają tego w słowa.
• Nie chwal się każdym swoim sukcesem, nie podkreślaj na każdym kroku tego, co robisz dla szkoły i dla uczniów. Jeżeli są to ważne działania i tak wszyscy zainteresowani je znają.
• Naucz się przyjmować słowa krytyki od kolegów. Wskazanie Ci obszarów do pracy nie świadczy o tym, że nie jesteś akceptowany. Może być tylko formą pomocy, określeniem potrzeb drugiej strony, która nie ma złych intencji, a po prostu ma informacje do przekazania i chce być wysłuchana. Płacz, obrażanie się, natychmiastowe przejście do ataku nie świadczą o profesjonalizmie i nie budują autorytetu.
• Jeśli jesteś chory, a jest to możliwe, przygotuj i prześlij karty pracy do szkoły – wówczas kolega idący na zastępstwo wie, co ma zrobić.
• Słuchaj tego, co mówią Ci o Twoich relacjach z uczniami wychowawcy klas. Jeśli po raz kolejny dostajesz informację o tym, że nie oddajesz pac w terminie, mówisz uczniom przykre słowa, masz niejasne wymagania – zastanów się nad tym. Jeśli kilka osób mówi to samo, nie ignoruj ich.
• Przychodź na dyżur i do pracy punktualnie. Jeśli nie masz dyżuru, a widzisz, że kolega się spóźnia – stań za niego. Będzie Ci wdzięczny.
• Jeśli czegoś nie wiesz – pytaj. 
• Nie zostawiaj na swoim miejscu bałaganu. W pokoju nauczycielskim jest z reguły mało miejsca. Rozrzucone karty pracy, podręczniki, atlasy i brudny kubek po herbacie, zaśmiecające stół, z pewnością nie przysporzą Ci popularności pośród kolegów.
• Jeśli masz dłuższy staż, nie zakładaj, że młodzi nauczyciele niczego nie potrafią. Bądź wspierającym, ale nie narzucającym się starszym kolegą.

Większość nauczycieli piszących o autorytecie nauczyciela wspominało o prozaicznej zdawałoby się rzeczy – uśmiechu. Tak niewiele potrzeba, aby stworzyć w pokoju nauczycielskim dobrą atmosferę.

Podsumowując, należy stwierdzić, że budowanie autorytetu w pokoju nauczycielskim i w klasie bazuje na tych samych działaniach: konsekwencji, wiedzy, pasji, życzliwości i poczuciu humoru. Niektóre cechy wynikają z konstrukcji psychicznej, jednak większość z nich można po prostu wypracować.



Anita Mieloch-Plumińska

Ekspert MEN ds. awansu zawodowego nauczycieli. Dyrektor szkoły. Współautor podręczników do historii (seria Bliżej Historii) w ramach współpracy z WSiP. Autor zeszytów ćwiczeń i poradników metodycznych do historii. Pełniła funkcję mentora w Aktywnej Edukacji oraz Nauczycielskiej Akademii Internetowej. Za swoją pracę otrzymał trzy nagrody Wielkopolskiego Kuratora Oświaty i nagrodę Ministra Edukacji Narodowej.


¹ informacje udzielone przez członków grupy „Nauczyciele z poczuciem humoru”