Obrazy z przejęcia Afganistanu przez talibów lub zdjęcia uchodźców i uchodźczyń na granicy polsko-białoruskiej prezentowane w mediach u wszystkich wywołują silne emocje. Nawet jeśli uczniowie i uczennice w pełni nie rozumieją, co dzieje się na granicy, i mają trudności ze zrozumieniem niektórych pojęć, do których odnoszą się media i politycy (np. Konwencja Genewska, push-backi, wojna hybrydowa), nie znaczy, że tego nie przeżywają, nie mają pytań, nie rozmawiają na ten temat z rówieśnikami i rówieśniczkami.

Nauczyciele i nauczycielki oraz ekspertki Centrum Edukacji Obywatelskiej (CEO) apelują, żeby nie ignorować emocji, strachu, wątpliwości czy ciekawości młodych ludzi związanych z aktualnymi wydarzeniami i zachęcają, aby rozmawiać z nimi o sytuacji uchodźców i migrantów, nawet z najmłodszymi. Szkoła powinna być miejscem, w którym tłumaczy się młodym ludziom świat i globalne procesy, jakie w nim zachodzą, oraz przygotowuje na wyzwania, z którymi będą musieli się zmierzyć. Wierzymy, że jest na to miejsce zarówno na godzinie wychowawczej, jak i na zajęciach przedmiotowych, dlatego proponujemy gotowe materiały, które pomogą zacząć rozmowę na temat migracji.

Dlaczego warto rozmawiać z młodzieżą o migracjach i uchodźstwie?

Nauczyciele i nauczycielki, którzy od lat współpracują z CEO, podają wiele powodów, dla których włączają edukację globalną i temat migracji do swoich zajęć. Po pierwsze to szansa, aby uczyć młodzież dobrej rozmowy - to znaczy takiej, w której wszyscy czują się bezpiecznie, mogą zadawać pytania, wyrażać swoje poglądy, w której rozmówcy wzajemnie się słuchają i szanują. A to procentuje w przyszłości – uczniowie i uczennice budują więź, otwierają się przed sobą nawzajem i przed nauczycielem i nauczycielką, łatwiej im wspólnie poruszać inne trudne tematy lub rozmawiać o swoich wątpliwościach czy problemach. Poza tym młodzi ludzie doceniają, że są pytani o zdanie w takiej „dorosłej” kwestii i są wysłuchani.

Oprócz nauki umiejętnego dyskutowania, rozmowa o migracjach to doskonała okazja do ćwiczenia krytycznego myślenia oraz umiejętnego korzystania z mediów i źródeł informacji. Doniesienie medialne na temat uchodźców można potraktować jako materiał ćwiczeniowy do nauki rozróżniania faktów od opinii czy rozpoznawania technik manipulacji.

W końcu rozmowa o aktualnych wydarzeniach w klasie to doskonała okazja, aby kształtować postawy obywatelskie, uczyć empatii, podkreślać znaczenie solidarności i szansa, aby poruszać tematy niezwykle istotne dla młodego człowieka, który żyje w zglobalizowanym świecie, jak: tożsamość czy wielokulturowość.

Co na start?

Dopiero zaczynasz poruszać się w tematyce migracyjnej? Nie czujesz się pewnie w tematyce uchodźczej? To nie znaczy, że nie możesz podejmować tego tematu z uczniami i uczennicami, bo nasze materiały są dla każdego – nauczycieli i nauczycielek różnych przedmiotów, bibliotekarzy i bibliotekarek, pedagogów, pedagożek, na różnym poziomie zaawansowania w temacie. Oto kilka materiałów, które nie wymagają dużego przygotowania ze strony nauczyciela, a pomogą poruszyć temat aktualnej sytuacji uchodźców i uchodźczyń w klasie.

Na początek polecamy scenariusz na dwie godziny lekcyjne “Rozmowa o uchodźcach w Polsce”. Pierwsza lekcja ma umożliwić uczniom i uczennicom poznanie kluczowych informacji dotyczących uchodźczyń i uchodźców, w tym bieżącej sytuacji na polsko-białoruskiej granicy (sierpień–wrzesień 2021 roku) oraz kryzysu postaw obywatelskich związanych z przybywaniem migrantów i uchodźców do Polski. Podczas pracy w grupach poznają najważniejsze informacje, którymi potem dzielą się z innymi uczniami i uczennicami. Wszystkie materiały i karty pracy niezbędne do przeprowadzenia zajęć są załączone do materiału i gotowe do użycia. To także materiał, który wskaże wartościowe i rzetelne źródła informacji, do których warto sięgać, kiedy omawia się tę tematykę w szkole.

Druga lekcja jest poświęcona wypracowaniu przez uczniów i uczennice zasad, które pomogą im w prowadzeniu rozmów na trudne, kontrowersyjne, budzące emocje tematy. Wesprą ich w przeprowadzeniu rozmowy o uchodźcach i uchodźczyniach w Polsce oraz bieżącej sytuacji na polsko-białoruskiej granicy.

Skąd mam wiedzieć, kim są przybysze, którzy stają się moimi sąsiadami albo kolegami, koleżankami z klasy? Po co przyjechali? Jakie mają zamiary? Czym się od nas różnią? Odpowiedzi na te wątpliwości najlepiej szukać u źródeł, czyli oddać głos samych migrantom i migrantkom. Dobrym punktem wyjścia do rozmowy o migracjach i uchodźstwie jest filmowa opowieść i wysłuchanie relacji z pierwszej ręki – od migranta lub migrantki. Jeśli sami nie mamy na co dzień możliwości kontaktu bezpośredniego z migrantami/tkami, to możemy posiłkować się materiałami edukacyjnymi. Poprzez opowiadanie historii angażujemy emocje uczniów i uczennic, co przyczynia się do lepszego zapamiętywania przez nich informacji. Poznajcie wspólnie Mahmouda, który przyjechał do Polski, gdy miał 13 lat, Senait, która do Polski przyjechała z miłości, Stanislava, który widział w kraju nad Wisłą szansę na rozwój oraz Krystyny i Łukasza, którzy wrócili po dłuższej nieobecności. W serii filmów “Opowieści o migracjach” posłuchajcie o tym, czym jest dla nich dom.

8 kroków do dobrej rozmowy o migracjach

Jeśli planujemy zacząć rozmowę o migracjach, warto się do niej dobrze przygotować. Pomogą Wam w tym materiały przygotowane przez nauczycieli i nauczycieli, ekspertki Centrum Edukacji Obywatelskiej, które od 27 lat wspiera szkoły we wprowadzaniu metod nauczania i tematów, dzięki którym uczennice i uczniowie angażują się w swoją edukację i lepiej radzą sobie z wyzwaniami współczesnego świata:

1. Zadbaj o swoje emocje. Przed spotkaniem zastanów się, czy jesteś gotowy lub gotowa na taką rozmowę, dlaczego chcesz ją podjąć, jakie są Twoje poglądy i czy chcesz je ujawniać grupie? Czy znasz kogoś z takim doświadczeniem? Z jaką grupą pracujesz i czego można się spodziewać?
   
   
2. Przygotuj się merytorycznie – wspólnie w klasie poznajcie najważniejsze fakty na temat migracji i uchodźstwa. Obejrzyjcie film “Jakie są przyczyny migracji”, a po więcej materiałów udajcie się na: https://globalna.ceo.org.pl/tematy/migracje/.
   
   
3. Stwórz w klasie bezpieczną atmosferę do rozmowy. Przed dyskusją wspólnie obejrzyjcie krótkie wideo “Rozmawiajmy o migracjach” i wypracujcie zasady, jakie będą obowiązywać w trakcie dyskusji.
   
   
4. Przygotuj się do pracy z emocjami towarzyszącymi rozmowom o migracjach i uchodźstwie. Jako przygotowanie przeczytajcie artykuł na ten temat autorstwa trenerki antydyskryminacyjnej Dominiki Cieślikowskiej.
   
   
5. Podejmij temat stereotypów i uprzedzeń i wspólnie z klasą uczcie się je rozpoznawać i na nie reagować. Mogą Wam w tym pomóc np. nasze karty do analiz psychospołecznych.
   
   
6. Ucz uczniów i uczennice oddzielać fakty od opinii. Krytyczne myślenie jest kluczowe podczas rozmowy o uchodźstwie i migracjach. Pobierz nasz smartfon z pytaniami do analizy przekazów medialnych.
   
   
7. Przytaczaj indywidualne historie, które poruszą uczniów i uczennice. Poznaj opowieści o migracjach z pierwszej ręki – od samych migrantów i migrantek. Małe historie  tworzą wielkie opowieści o globalnych procesach. Wspólnie obejrzyjcie film “Opowieści o migracjach”.
   
   
8. Zadbaj o uczniów i uczennice z doświadczeniem migracyjnym, którzy są w klasie/szkole. Zapoznaj się z pakietem “Jak rozmawiać o wielokulturowości w szkole?”, który jest dedykowany całej szkolnej społeczności.

Więcej materiałów, które pomogą Wam przejść przez każdy krok znajdziecie w naszym mini przewodniku.
Więcej naszych materiałów znajdziecie na stronie globalna.ceo.org.pl oraz na naszym Facebooku Edukacja Globalna CEO.