Lekcja w 5 krokach – połącz nowe z dotychczasową wiedzą

Współcześni uczniowie – jak oceniają eksperci – bardzo dużo wiedzą. Dostęp do wiedzy się zmienił tak, że świat stanął otworem. Uczniowie surfują po Internecie, podróżują, korzystają z różnych źródeł informacji. Zadaniem nauczyciela często nie jest to, żeby dostarczyć wiedzę, ale aby stworzyć możliwość uporządkowania tego, co wiedzą, uzupełnienia o ważne elementy i połączenia nowego z tym, co znane. Trudność dodatkowa to ta, że nauczyciel dopiero podczas lekcji dowiaduje się, co dany uczeń wie na zadany temat, a poziom wiedzy w klasie może być bardzo zróżnicowany. 

Łączenie nowej wiedzy i doświadczeń z zasobami zgromadzonymi w umysłach, daje możliwość pełnego korzystania z ciągle poszerzających się zasobów. Jeśli informacje przypominają krę na rzece wiosną, to piętrzą się lub rozdrabniają, czasem stworzą większą połać, ale bardzo kruchą, a wreszcie wszystkie utoną w oceanie ignorancji. Układ lekcji w pięciu krokach to propozycja dla nauczycieli, którzy obserwują dużą wiedzę u swoich uczniów i chcą ich wspomóc w usystematyzowaniu i uporządkowaniu zasobów. Układ lekcji w 5 krokach jest bardziej wymagający od porządku 4U zaprezentowanego w poprzednim artykule. Związane jest z tym, że dopiero podczas lekcji nauczyciel dowiaduje się, jaki jest poziom wiedzy uczniów na dany temat. Szczegóły poniżej.

Czas poszczególnych faz lekcji

a_5krokow_LS_graf_1.jpg

1. Zaangażowanie:

Celem pierwszej fazy jest stworzenie sytuacji, w której temat zajęć jest przedstawiony w sposób jasny i aktywizujący uczniów, językiem zrozumiałym dla każdego ucznia. Ważne jest precyzyjne sformułowanie celów, poleceń, stworzenie atmosfery sprzyjającej angażowaniu uczniów w rozwiązywanie problemu. W etapie zaangażowania tworzy się ramy organizacyjne zajęć (np. podział na grupy). Istotną, aktywną rolę odgrywa w niej nauczyciel.
  • Tematem dzisiejszej lekcji jest…
  • Cele…
  • Korzyści dla uczniów:…
  • Możliwości wykorzystania tej wiedzy i umiejętności:…
  • Organizacja pracy na lekcji: …
  • Zadania i narzędzia pracy dla grup:…
2. Badanie: 

Uczniowie samodzielnie analizują otrzymane zadania. Nauczyciel staje się obserwatorem i słuchaczem – sprawdza, ile wiadomości i doświadczeń uczniowie wnoszą do pracy. Np. Kto z Was dotykał piasku z Sahary? Może byliście na wycieczce na pustyni? Może ktoś znajomy przywiózł taki piasek? Jak on wygląda? Czy różni się od piasku z np. plaży nad Bałtykiem? Jak wygląda krajobraz Sahary?

Uczniowie: dyskutują, analizują, negocjują, odnoszą się do wcześniejszych doświadczeń i wiedzy, wyrażają wątpliwości, formułują sądy, rozważają różne hipotezy.

Ta część lekcji może być oparta na wcześniejszym zadaniu domowym, polegającym na zebraniu przez uczniów już posiadanych informacji na dany temat. Np. w formie mapy mentalnej, która posłuży – uzupełniona po zajęciach – także jako notatka z lekcji. Taka mapa pamięci może zostać wstępnie przygotowana przez nauczyciela, wtedy rozdane schematy posłużą uczniom do wykonania zadania domowego, a potem notatki z lekcji. Takie rozwiązanie da nauczycielowi pewność, że uwaga uczniów skoncentruje się dokładnie na tych zagadnieniach, które będą przedmiotem zajęć – szczególnie ważne będzie to w klasach, w których uczniowie nie osiągnęli jeszcze biegłości przy sporządzaniu map pamięci (więcej o tym, jak mapować myśli tutaj).

3. Przekształcanie:

W tej części lekcji wiedza zdobyta w drugiej fazie zostaje uporządkowana i wykorzystana w sposób twórczy. Uczniowie przedstawiają własne propozycje rozwiązania problemu, który przed nimi postawiono. Przebieg tego etapu zależy od współpracy uczniów, ich pomysłowości i zaangażowania. Następuje pogłębienie rozumienia problemów. Wiedza staje się własna i użyteczna. Wzrastają kompetencje (połączenie wiedzy, umiejętności i postaw). Np. Na przygotowanych kartach są umieszczone zdjęcia i ryciny. Na podstawie tego, co już wiecie, uzupełniając wiedzę o treści z tekstu z podręcznika i analizę fotografii z kart pracy, a także korzystając z zasobów Internetu, opiszcie klimat i warunki życia na Saharze. Wyniki pracy grupy zanotujcie w formie mapy mentalnej

Uczniowie:
  • pracują w grupach nad propozycjami rozwiązań,
  • dyskutują, poszukują informacji w różnych źródłach,
  • pytają nauczyciela i uczniów z innych grup,
  • sprawdzają różne punkty widzenia, 
  • opracowują merytorycznie odpowiedzi i rozwiązania zadań. 
4. Prezentacja:

W tej fazie przedstawiciele grup relacjonują efekty pracy całej klasie lub grupie. Prezentując wyniki pracy grupy, uczniowie mają możliwość porównania sposobów rozwiązania problemu i rezultatów osiągniętych przez inne zespoły. Uczniowie z innych grup mają możliwość zadawania pytań, polemizowania z tezami kolegów, uzupełniania, itd.

Uczniowie:
  • prezentują efekty pracy grupy, 
  • komentują, 
  • wchodzą w polemiki i dyskusje z innymi uczniami i nauczycielem, 
  • uzasadniają, bronią swoich wyborów, 
  • porównują swoje rozwiązania z pomysłami innych grup. 

5. Refleksja:

Faza zamykająca lekcję jest częścią niezbędną, a jednocześnie bardzo trudną dla ucznia i nauczyciela. Szczególnie dla tych grup, dla których taki porządek organizacyjny lekcji jest nowością. Uczniowie dokonują samooceny, określają, czego i jak się nauczyli, czemu służyły przyjęte metody pracy oraz jak dalej pracować i wykorzystywać zdobyte doświadczenia.

Uczniowie odpowiadają na pytania:
  • Co wiemy? 
  • Co rozumiemy? 
  • Jak to wykorzystamy?
  • Czego nie zrobiliśmy? 
  • Co sprzyjało uczeniu się? 
  • Co przeszkadzało uczeniu się?
  • Co nam się podobało? 
  • Z czego zrezygnujemy następnym razem? 
Nauczyciel może również w tej fazie lekcji wykorzystać WeryfiKarty.

a_5krokow_LS_graf_2.jpg

Podsumowanie

Proponowany układ organizacyjny lekcji nie jest łatwy. Wymaga elastyczności nauczyciela, dobrze zorganizowanych uczniów, którzy lubią angażować się w dyskusje i rozważać hipotezy. Na pewno klasa potrzebuje przygotowania do pracy w takim porządku. Jednak korzyści dla uczniów i nauczyciela jest wiele. Mogą zaważyć na decyzji o podjęciu wysiłku, aby ten system wdrożyć.

Korzyści dla uczniów wynikające ze stosowania „Lekcji w 5 krokach”: 
  • Nowa wiedza łączy się z zasobami, nic nie zostaje we fragmentach, wszystko jest w pełni „dostępne”. 
  • Rozwijają swój potencjał, natychmiast wykorzystując nowe informacje.
  • Uczą się współpracy (rywalizacja schodzi na drugi plan).
  • Wzmacniają samoocenę. 
  • Wzrasta ich poczucie wartości.
  • Przejmują odpowiedzialność za własny rozwój, ponieważ samodzielnie wykonują wiele zadań. 
  • Poprawia się integracja grupy (klasy), wzrasta poziom empatii. 
Korzyści dla nauczyciela wynikające ze stosowania „Lekcji w 5 krokach: 
  • Staje się rzeczywistym specjalistą od organizacji procesów edukacyjnych w sposób sprzyjający uczeniu się. 
  • Jest profesjonalny w swych działaniach. 
  • Ma możliwość wspierania uczniów, którzy tego rzeczywiście potrzebują (w czasie, gdy pozostali pracują samodzielnie), np. z powodu dysfunkcji czy zaburzeń rozwoju. 
  • Wykorzystuje efektywnie czas lekcji (nie marnuje go na pracę nad treściami i umiejętnościami już opanowanymi przez uczniów).
  • Poprawia się poziom diagnozy uczniów, nauczyciel więcej wie o swoich wychowankach, więc lepiej może dla nich organizować zajęcia i różne formy pomocy. 






Maria Tuchowska
Nauczyciel dyplomowany, polonista i teolog. Posiada wieloletnie doświadczenie w pracy z dziećmi i młodzieżą w placówkach integracyjnych różnego poziomu, edukator, coach, przeprowadziła ok. 600 szkoleń z zakresu kompetencji psychospołecznych nauczycieli, prawa oświatowego, pracy z dziećmi i młodzieżą z różnego typu zaburzeniami. Specjalizuje się również w tematyce dotyczącej zagadnień związanych z obecnością rodziców w szkole.


Interesuje Cię ta tematyka? Przeczytaj również:

Najbardziej aktualne artykuły: