Pytam – myślę! Techniki kreatywnego myślenia #motywuję-wspieram
Lekcja w 5 krokach – połącz nowe z dotychczasową wiedzą
Łączenie nowej wiedzy i doświadczeń z zasobami zgromadzonymi w umysłach, daje możliwość pełnego korzystania z ciągle poszerzających się zasobów. Jeśli informacje przypominają krę na rzece wiosną, to piętrzą się lub rozdrabniają, czasem stworzą większą połać, ale bardzo kruchą, a wreszcie wszystkie utoną w oceanie ignorancji. Układ lekcji w pięciu krokach to propozycja dla nauczycieli, którzy obserwują dużą wiedzę u swoich uczniów i chcą ich wspomóc w usystematyzowaniu i uporządkowaniu zasobów. Układ lekcji w 5 krokach jest bardziej wymagający od porządku 4U zaprezentowanego w poprzednim artykule. Związane jest z tym, że dopiero podczas lekcji nauczyciel dowiaduje się, jaki jest poziom wiedzy uczniów na dany temat. Szczegóły poniżej.
Czas poszczególnych faz lekcji
1. Zaangażowanie:Celem pierwszej fazy jest stworzenie sytuacji, w której temat zajęć jest przedstawiony w sposób jasny i aktywizujący uczniów, językiem zrozumiałym dla każdego ucznia. Ważne jest precyzyjne sformułowanie celów, poleceń, stworzenie atmosfery sprzyjającej angażowaniu uczniów w rozwiązywanie problemu. W etapie zaangażowania tworzy się ramy organizacyjne zajęć (np. podział na grupy). Istotną, aktywną rolę odgrywa w niej nauczyciel.
- Tematem dzisiejszej lekcji jest…
- Cele…
- Korzyści dla uczniów:…
- Możliwości wykorzystania tej wiedzy i umiejętności:…
- Organizacja pracy na lekcji: …
- Zadania i narzędzia pracy dla grup:…
Uczniowie samodzielnie analizują otrzymane zadania. Nauczyciel staje się obserwatorem i słuchaczem – sprawdza, ile wiadomości i doświadczeń uczniowie wnoszą do pracy. Np. Kto z Was dotykał piasku z Sahary? Może byliście na wycieczce na pustyni? Może ktoś znajomy przywiózł taki piasek? Jak on wygląda? Czy różni się od piasku z np. plaży nad Bałtykiem? Jak wygląda krajobraz Sahary?
Uczniowie: dyskutują, analizują, negocjują, odnoszą się do wcześniejszych doświadczeń i wiedzy, wyrażają wątpliwości, formułują sądy, rozważają różne hipotezy.
Ta część lekcji może być oparta na wcześniejszym zadaniu domowym, polegającym na zebraniu przez uczniów już posiadanych informacji na dany temat. Np. w formie mapy mentalnej, która posłuży – uzupełniona po zajęciach – także jako notatka z lekcji. Taka mapa pamięci może zostać wstępnie przygotowana przez nauczyciela, wtedy rozdane schematy posłużą uczniom do wykonania zadania domowego, a potem notatki z lekcji. Takie rozwiązanie da nauczycielowi pewność, że uwaga uczniów skoncentruje się dokładnie na tych zagadnieniach, które będą przedmiotem zajęć – szczególnie ważne będzie to w klasach, w których uczniowie nie osiągnęli jeszcze biegłości przy sporządzaniu map pamięci (więcej o tym, jak mapować myśli tutaj).
3. Przekształcanie:
W tej części lekcji wiedza zdobyta w drugiej fazie zostaje uporządkowana i wykorzystana w sposób twórczy. Uczniowie przedstawiają własne propozycje rozwiązania problemu, który przed nimi postawiono. Przebieg tego etapu zależy od współpracy uczniów, ich pomysłowości i zaangażowania. Następuje pogłębienie rozumienia problemów. Wiedza staje się własna i użyteczna. Wzrastają kompetencje (połączenie wiedzy, umiejętności i postaw). Np. Na przygotowanych kartach są umieszczone zdjęcia i ryciny. Na podstawie tego, co już wiecie, uzupełniając wiedzę o treści z tekstu z podręcznika i analizę fotografii z kart pracy, a także korzystając z zasobów Internetu, opiszcie klimat i warunki życia na Saharze. Wyniki pracy grupy zanotujcie w formie mapy mentalnej.
Uczniowie:
- pracują w grupach nad propozycjami rozwiązań,
- dyskutują, poszukują informacji w różnych źródłach,
- pytają nauczyciela i uczniów z innych grup,
- sprawdzają różne punkty widzenia,
- opracowują merytorycznie odpowiedzi i rozwiązania zadań.
W tej fazie przedstawiciele grup relacjonują efekty pracy całej klasie lub grupie. Prezentując wyniki pracy grupy, uczniowie mają możliwość porównania sposobów rozwiązania problemu i rezultatów osiągniętych przez inne zespoły. Uczniowie z innych grup mają możliwość zadawania pytań, polemizowania z tezami kolegów, uzupełniania, itd.
Uczniowie:
- prezentują efekty pracy grupy,
- komentują,
- wchodzą w polemiki i dyskusje z innymi uczniami i nauczycielem,
- uzasadniają, bronią swoich wyborów,
- porównują swoje rozwiązania z pomysłami innych grup.
5. Refleksja:
Faza zamykająca lekcję jest częścią niezbędną, a jednocześnie bardzo trudną dla ucznia i nauczyciela. Szczególnie dla tych grup, dla których taki porządek organizacyjny lekcji jest nowością. Uczniowie dokonują samooceny, określają, czego i jak się nauczyli, czemu służyły przyjęte metody pracy oraz jak dalej pracować i wykorzystywać zdobyte doświadczenia.
Uczniowie odpowiadają na pytania:
- Co wiemy?
- Co rozumiemy?
- Jak to wykorzystamy?
- Czego nie zrobiliśmy?
- Co sprzyjało uczeniu się?
- Co przeszkadzało uczeniu się?
- Co nam się podobało?
- Z czego zrezygnujemy następnym razem?
Podsumowanie
Proponowany układ organizacyjny lekcji nie jest łatwy. Wymaga elastyczności nauczyciela, dobrze zorganizowanych uczniów, którzy lubią angażować się w dyskusje i rozważać hipotezy. Na pewno klasa potrzebuje przygotowania do pracy w takim porządku. Jednak korzyści dla uczniów i nauczyciela jest wiele. Mogą zaważyć na decyzji o podjęciu wysiłku, aby ten system wdrożyć.Korzyści dla uczniów wynikające ze stosowania „Lekcji w 5 krokach”:
- Nowa wiedza łączy się z zasobami, nic nie zostaje we fragmentach, wszystko jest w pełni „dostępne”.
- Rozwijają swój potencjał, natychmiast wykorzystując nowe informacje.
- Uczą się współpracy (rywalizacja schodzi na drugi plan).
- Wzmacniają samoocenę.
- Wzrasta ich poczucie wartości.
- Przejmują odpowiedzialność za własny rozwój, ponieważ samodzielnie wykonują wiele zadań.
- Poprawia się integracja grupy (klasy), wzrasta poziom empatii.
- Staje się rzeczywistym specjalistą od organizacji procesów edukacyjnych w sposób sprzyjający uczeniu się.
- Jest profesjonalny w swych działaniach.
- Ma możliwość wspierania uczniów, którzy tego rzeczywiście potrzebują (w czasie, gdy pozostali pracują samodzielnie), np. z powodu dysfunkcji czy zaburzeń rozwoju.
- Wykorzystuje efektywnie czas lekcji (nie marnuje go na pracę nad treściami i umiejętnościami już opanowanymi przez uczniów).
- Poprawia się poziom diagnozy uczniów, nauczyciel więcej wie o swoich wychowankach, więc lepiej może dla nich organizować zajęcia i różne formy pomocy.
Maria Tuchowska
Nauczyciel dyplomowany, polonista i teolog. Posiada wieloletnie doświadczenie w pracy z dziećmi i młodzieżą w placówkach integracyjnych różnego poziomu, edukator, coach, przeprowadziła ok. 600 szkoleń z zakresu kompetencji psychospołecznych nauczycieli, prawa oświatowego, pracy z dziećmi i młodzieżą z różnego typu zaburzeniami. Specjalizuje się również w tematyce dotyczącej zagadnień związanych z obecnością rodziców w szkole.
Interesuje Cię ta tematyka? Przeczytaj również: