Szukasz pomysłów na interesujące działania, które zrealizujesz ze swoimi uczniami? Planujesz wprowadzić metodę projektu na zajęcia lekcyjne? Chcesz, aby Twoi uczniowie wykazali się zaangażowaniem społecznym? W obecnym czasie rośnie zapotrzebowanie na inicjatywy wykraczające poza ramy tradycyjnej edukacji. Metoda projektu jest szansą dla uczniów na rozwijanie umiejętności i kompetencji niezbędnych we współczesnym świecie. Dlatego warto wiedzieć, jak wykorzystać tę metodę i kształtować postawę zaangażowania społecznego wśród dzieci i młodzieży.

W edukacji metoda projektu jest jedną z praktycznych metod nauczania, która polega na samodzielnej realizacji przez uczniów zadań. Wychodzi ona z założenia, że najefektywniejsza jest nauka przez doświadczenie oraz wzajemne uczenie się, które mają miejsce w sytuacji realnego działania uczniów. Projekty edukacyjne mają długą historię. Ich początków można szukać w koncepcji learning by doing (nauki przez działanie) sformułowanej przez Johna Deweya jeszcze pod koniec XIX wieku, w myśl której rolą nauczyciela nie jest przekazywanie konkretnej wiedzy, a towarzyszenie uczniowi w zdobywaniu określonych doświadczeń. Założenie, że podstawą nauki powinno być doświadczenie i oparte na zainteresowaniu uczniów rozwiązywanie konkretnych wyzwań czy problemów, pojawiało się w większości nurtów pedagogiki progresywnej, a pod koniec XX wieku stało się coraz szerszej wprowadzaną metodą w głównym nurcie edukacji – pod nazwą metody projektu (project-based learning). 

W ramach projektów społecznych mogą zostać zrealizowane różne działania, ale aby dane działanie można było określić projektem społecznym, powinno posiadać: jasno określony cel, plan i harmonogram działań oraz grupę docelową odbiorców.

 

Czy podstawa programowa daje możliwość realizacji projektów w szkole?

Wraz z likwidacją gimnazjów usunięty został obowiązek realizacji obowiązkowych projektów społecznych. Nie oznacza to, że nie ma miejsca dla tej metody w systemie nauczania. Obecnie jej stosowanie nie jest obligatoryjne, a jedynie zalecane przez MEN. W preambule do podstawy programowej kształcenia ogólnego czytamy:

"Duże znaczenie dla rozwoju młodego człowieka oraz jego sukcesów w dorosłym życiu ma nabywanie kompetencji społecznych takich jak komunikacja i współpraca w grupie, w tym w środowiskach wirtualnych, udział w projektach zespołowych lub indywidualnych oraz organizacja i zarządzanie projektami. Zastosowanie metody projektu, oprócz wspierania w nabywaniu wspomnianych wyżej kompetencji, pomaga również rozwijać u uczniów przedsiębiorczość i kreatywność oraz umożliwia stosowanie w procesie kształcenia innowacyjnych rozwiązań programowych, organizacyjnych lub metodycznych"¹. 

Metoda projektu rozumiana jako zespołowe, planowe działanie mające na celu rozwiązanie konkretnego problemu, pojawia się jako zalecana metoda realizacji podstawy programowej na takich przedmiotach jak: język polski, wiedza o społeczeństwie, geografia, chemia, fizyka, technika, informatyka, przedmioty artystyczne, a nawet wychowanie fizyczne i edukacja dla bezpieczeństwa. Ponadto preambuła do podstawy programowej stwierdza, że "projekty swoim zakresem mogą obejmować jeden lub więcej przedmiotów".

Co z tego wynika? Przede wszystkim to, że projekty edukacyjne i społeczne w szkole nie muszą być czymś dodatkowym, postrzeganym jako aktywność ekstra, jedynie dla zainteresowanych. Nie jest to również inicjatywa nie do zrealizowania z powodu przeładowanego programu. Projekt można tak zaplanować, aby zrealizować konkretne zapisy z podstawy programowej. Co więcej, część z nich można zrealizować szybciej i sprawniej niż podczas tradycyjnych lekcji.

Korzyści ze stosowania metody projektu w szkole

Dodatkową korzyścią, w przypadku współpracy nauczycieli, jest możliwość wdrożenia projektów obejmujących różne przedmioty i realizujących konkretne zapisy z ich podstaw programowych. Może się nagle okazać, że uczniowie realizujący jeden projekt społeczny, np. promujący udział w wyborach, zrealizowali nie tylko podstawę programową z wiedzy o społeczeństwie w zakresie zdobycia wiedzy o roli wyborów w systemie demokratycznym, lecz także elementy podstawy z języka polskiego (napisanie krótkiego materiału informacyjnego o wyborach) i informatyki, poprzez przygotowanie w wybranym programie komputerowym krótkiego materiału wideo zachęcającego do głosowania. Taka interdyscyplinarność metody projektu, realizowanego tylko w jednym obszarze tematycznym, jest jego ogromnym walorem.

Metoda nauki przez projekt odpowiada także założeniom kształtowania kluczowych kompetencji wskazanych przez Radę Unii Europejskiej w zaleceniu z 22 maja 2018 r. Najważniejsze kompetencje wskazane przez Radę UE, które mogą być jednocześnie rozwijane w ramach działań projektowych to kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie samodzielnego uczenia się, kompetencje obywatelskie oraz kompetencje cyfrowe. Za wykorzystaniem metody projektu w pracy z uczniami przemawia jeszcze wiele innych argumentów. Praca dydaktyczna organizowana w oparciu o tę metodę jest atrakcyjna dla uczniów, stanowi oderwanie od tradycyjnych, podawczych metod, które są najczęściej stosowane w szkole. Poza urozmaiceniem praktyki szkolnej metoda projektu tworzy przestrzeń dla włączenia do edukacji treści bliskich uczniom, zwrócenia uwagi na to, co jest dla nich ważne, a tym samym angażujące. Nauczyciel proponując realizację działań projektowych w klasie może obserwować jak młodzi ludzi współpracują, komunikują się ze sobą, jak radzą sobie z wyzwaniami i sytuacjami trudnymi w grupie. Niewątpliwą zaletą stosowania metody projektu w edukacji jest rozwijanie kompetencji emocjonalnych i społecznych uczniów. W wachlarzu metod nauczania znajdziemy niewiele, które dają tak szerokie możliwości i pozwalają zdobywać wiedzę, umiejętności, wychowując przy okazji. 

Projekty społeczne dla uczniów i nauczycieli

Korzyści płynące z włączenia metody projektu do codziennej pracy dydaktycznej niosą ze sobą wiele pozytywów zarówno dla uczniów, jak i nauczyciela. Przed tym ostatnim stoi jeszcze wyzwanie wyboru właściwego projektu, który będzie realizował z klasą. Problem nie jest błahy, gdyż jeśli chcemy zachęcić uczniów do pracy tą metodą musimy zaproponować im coś wyjątkowego, co w swojej formie i treści zmotywuje ich do działania. Jeśli nie mamy pomysłu na konkretny projekt do realizacji z uczniami, warto skorzystać z oferty, jaką proponują organizacje pozarządowe, które współpracują z placówkami edukacyjnymi. Wiele z nich przygotowuje tematyczne, kompleksowe projekty, do których włączyć mogą się szkoły oraz inne instytucje zajmujące się edukacją i wychowaniem dzieci. Jedną z takich inspiracji na nowy rok szkolny 2020/2021 może być projekt edukacyjno-społeczny „TO(działa)MY!”, realizowany we współpracy UNICEF Polska i Fundacji Santander Bank Polska. 

„TO(działa)MY!” – wyjątkowy projekt dla szkół

Projekt edukacyjno-społeczny „To(działa)MY!” jest innowacyjną propozycją skierowaną do wszystkich nauczycieli pracujących z uczniami, począwszy od 4 klasy szkoły podstawowej oraz szkół ponadpodstawowych. Projekt jest odpowiedzią na rosnącą potrzebę podejmowania inicjatyw, które mają na celu inspirowanie dzieci i młodzieży do działania wykraczającego poza ramy tradycyjnej edukacji. Jest szansą dla uczniów na rozwijanie umiejętności i kompetencji niezbędnych we współczesnym świecie. Tworzy dla młodych ludzi przestrzeń do działania w obszarach, które są dla nich ważne i interesujące. W ramach projektu młodzi ludzie będą realizować uczniowskie projekty społeczne w jednym z wybranych tematów: ekologii, zdrowia, edukacji. Każdy nauczyciel, który zgłosi się do udziału w projekcie otrzyma unikalny „Przewodnik metodyczny”, zwierający wiele cennych wskazówek jak zorganizować pracę z uczniami metodą projektu. Warto zapoznać się z tą propozycję i rozpocząć przygodę edukacyjną z realizacją projektów w szkole. Więcej informacji na temat akcji i możliwość rejestracji na stronie UNICEF Polska.

Źródła:
¹ Preambuła Podstawy programowej kształcenia ogólnego dla szkoły podstawowej, Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 14 lutego 2017 r., Dz. U. 2017 poz. 356.