Edukacja włączająca to sposób uczenia i wychowania, który dąży do zapewnienia wszystkim uczniom i uczennicom takich samych szans na rozwijanie się i naukę.  Chodzi o to, aby każde dziecko, bez względu na swoje umiejętności czy potrzeby, mogło uczestniczyć w nauce i życiu społecznym szkoły. Edukacja włączająca jest sukcesywnie wdrażana w Europie, również w Polsce, m.in. dzięki wsparciu Funduszy Europejskich.

Dlaczego jest ważna?

Edukacja włączająca ma wiele zalet. To więcej niż tylko umieszczanie dzieci z różnymi potrzebami w jednej klasie. To stworzenie środowiska nauki, które jest dostępne dla każdego oraz dostosowanie metod pracy i materiałów edukacyjnych, aby każdy uczeń lub uczennica mogli się uczyć. Dobrze wdrożona edukacja włączająca zapobiega wykluczeniu społecznemu i uczy tolerancji. Wspiera też różnorodność potrzeb i umiejętności, nie tylko wśród najmłodszych, ale też wśród osób dorosłych. Tworzy bezpieczne środowisko nauki, tak aby każdy czuł się dobrze i komfortowo.

Olga Ponomarenko/Getty Images

Korzyści dla wszystkich

Edukacja włączająca oznacza, że dzieci uczą się, że każdy zasługuje na szacunek i zrozumienie, bez względu na różnice. Poprzez pracę w zróżnicowanych grupach, zdobywają wiedzę o tym, jak się komunikować, współpracować i razem rozwiązywać problemy. Dzieci, bez względu na ich indywidualne potrzeby, uczą się, że mogą być aktywnymi, pełnoprawnymi uczestnikami w nauce i życiu społecznym, co może wzmacniać ich poczucie własnej wartości. Rodzice natomiast uczą się, jak lepiej rozumieć różnice między ludźmi i ich potrzeby oraz uczą swoje dzieci otwartości wobec innych. Dzięki wsparciu innych rodziców, specjalistów i nauczycieli, mogą lepiej radzić sobie z wyzwaniami wychowawczymi.

Dla nauczycieli praca z różnorodną grupą to szansa na rozwój umiejętności pedagogicznych. Uczą się dostosowywać swoje metody i materiały do potrzeb uczniów, co pozwala im osiągać lepsze rezultaty w procesie nauczania.

Pomagają fundusze z UE

W Polsce, dzięki wsparciu Funduszy Europejskich, edukacja włączająca jest sukcesywnie wdrażana. W latach 2014-2020 fundusze te umożliwiły przetestowanie różnych rozwiązań, modeli i narzędzi wspierających edukacji włączającej. Program Wiedza Edukacja Rozwój (PO WER) pomógł przetestować model Specjalistycznych Centrów Wspierania Edukacji Włączającej. Te utworzone na bazie szkół i placówek specjalnych instytucje mają wspierać szkoły ogólnodostępne w pracy z uczniami z różnymi potrzebami edukacyjnymi i podnosić jakość edukacji włączającej. Dzięki funduszom UE powstał również zestaw narzędzi, dostępnych on-line, pozwalających na diagnozowanie dzieci w wieku od 9 do 13 lat w obszarze emocjonalno-społecznym. To nowoczesne rozwiązanie pomaga specjalistom w dokładnej ocenie i zrozumieniu potrzeb uczniów, w tym zagrożonych niedostosowaniem społecznym.

Halfpoint/Getty Images 

Dodatkowo pracownicy poradni psychologiczno-pedagogicznych, placówek doskonalenia nauczycieli, szkół i przedszkoli, kuratoriów oświaty oraz jednostek samorządu terytorialnego wzięli udział w serii szkoleń na temat lepszego rozpoznawania potrzeb dzieci i młodzieży oraz planowania pracy z nimi. Więcej informacji o zrealizowanych unijnych projektach dotyczących edukacji włączającej, dostępnych jest na stronie Ośrodka Rozwoju Edukacji.

Szkoła dostępna dla każdego

Środki z PO WER zasiliły również budżet programu Dostępność Plus, którego celem jest zapewnienie osobom o szczególnych potrzebach łatwego dostępu do różnych dóbr i usług oraz umożliwienie im swobodnego udziału w życiu społecznym i publicznym. Dzięki programowi testowane są m.in. modelowe rozwiązania dla szkół. Projekt „Dostępna szkoła” to propozycja dla placówek, które chcą zlikwidować występujące w nich bariery w zakresie dostępności. Projekt ma wypracować model, który będzie wyznaczał jej standardy w wielu różnych aspektach. Począwszy od ujęcia tematyki dostępności w programach nauczania, poprzez dostępność materiałów edukacyjnych, jak również dostępność architektoniczną samych placówek i ich wyposażenia – zarówno dla uczniów z niepełnosprawnościami, jak i nauczycieli. Model wprowadza też standardy usprawniające proces zarządzania szkołą i organizację jej pracy. Obecnie realizuje go niemal 200 szkół w Polsce.

Seventy Four/Getty Images

Co dalej?

W programie Fundusze Europejskie dla Rozwoju Społecznego 2021–2027 (FERS) na poprawę jakości edukacji dostępnej dla wszystkich, planuje się przeznaczyć około 94 mln euro. W jego ramach przewidziano kompleksowe wsparcie poradni psychologiczno-pedagogicznych. Obejmie ono na przykład stworzenie specjalistycznych szkoleń dla pracowników poradni, a także dostarczenie odpowiednich narzędzi diagnostycznych i terapeutycznych. Zostanie również przygotowany system informatyczny wspierający poradnictwo. Konkurs w tym obszarze planowany jest na luty 2024.

Nauczyciele otrzymają narzędzia i materiały dydaktyczne oraz wsparcie szkoleniowo-metodyczne w pracy z uczniami o zróżnicowanych potrzebach. Jednocześnie, w oparciu o model wypracowany w PO WER, rozpocznie się budowa sieci Specjalistycznych Centrów Wspierania Edukacji Włączającej. Do 2029 ma być ich w Polsce 285.




***
Informacje o wsparciu różnych obszarów społecznych, w tym edukacji, z programu Fundusze Europejskie dla Rozwoju Społecznego oraz zasady konkursów i ich harmonogram, znajdują się na stronie internetowej www.rozwojspoleczny.gov.pl.