Lekcja przyspieszonego uczenia się

O przyspieszonym uczeniu się w klasie pisał wiele lat temu Alistair Smith w książce o tym samym tytule. Był to czas, kiedy nauczyciele odkrywali teorię wielorakich inteligencji Gardnera i podejmowali pierwsze próby zastosowania jej do poprawienia efektywności pracy na lekcji.

W poprzednich artykułach cyklu zaprezentowane zostały dwa sposoby organizacji lekcji – lekcja 4U i lekcja w 5 krokach. Teraz kolejny pomysł na przygotowanie ciekawych, aktywizujących zajęć: lekcja przyspieszonego uczenia się.

O samym pomyśle przyspieszonego uczenia się w klasie

Lekcja przyspieszonego uczenia się ma 7 faz, które wyznaczone zostały z uwzględnieniem  wniosków z analizy pracy mózgu. Wiedząc, jakie środowisko wspiera uczenie się, A. Smith proponuje taki układ lekcji, który wspiera pracę umysłu. Żeby ten schemat organizacyjny lekcji przynosił spodziewane efekty, konieczne jest przygotowanie. 
  1. Początek to zrozumienie czynników wpływających na uczenie się (wiedza na temat zapamiętywania, rola zmysłów w odczytywaniu i zapamiętywaniu informacji, rola emocji w procesach intelektualnych), sposobów budzenia motywacji wewnętrznej uczniów, roli planowania i znajomości stylów uczenia się, a także dominującej inteligencji.
  2. Diagnoza uczniów, rozpoznanie strategii uczenia się (wzrokowy, słuchowy i kinestetyczny) oraz rodzajów inteligencji (lingwistyczna, matematyczno-logiczna, wizualno-przestrzenna, muzyczna, interpersonalna, intrapersonalna, kinestetyczna).
  3. Przygotowanie uczniów do używania map mentalnych w różnych fazach uczenia się (notatki, powtarzanie, planowanie).
  4. Przyzwyczajenie uczniów do wykorzystywania muzyki, kinezjologii edukacyjnej, przerw.
  5. Zapoznanie z kolejnymi fazami lekcji tak, aby po kilku dniach uczniowie sami inicjowali kolejne fazy lekcji.
  6. Tworzenie w klasie środowiska wspierającego proces uczenia się.

Schemat lekcji przyspieszonego uczenia się

a_lekcja_LS_graf_2.png

Środowisko wspierające uczenie się

Na proces uczenia się w naszym mózgu wywiera wpływ bardzo wiele czynników zewnętrznych i wewnętrznych. 

Myśląc o środowisku, które wspiera uczenie się, dobrze zacząć od przestrzeni w klasie i układu stolików i krzeseł. Najmniej sprzyjającym układem są stoliki i krzesła w rzędach, do których jest utrudniony dostęp (torby, plecaki, worki, sprzęt sportowy, itd.). Idealnie, jeśli ustawienie stolików można łatwo zmieniać, a uczniowie nie są sztywno przywiązani do swoich miejsc. To pozwoli na szybkie mieszanie grup, zespołów czy też spotkanie się na krótką wymianę myśli w parach czy czwórkach.

Sprzyjają dobremu uczeniu się czytelne, proste w układzie plansze z najważniejszymi treściami, dobre oświetlenie, rośliny doniczkowe i uporządkowana, czysta klasa. Z wnętrza powinien emanować spokój.

Na środowisko niebagatelny wpływ ma zachowanie nauczyciela. Ciepłe powitanie każdego ucznia (np. stojąc w drzwiach, kiedy uczniowie wchodzą do sali), uśmiech, przyjazny ton głosu, budują dobrą atmosferę.

Do takiego powitania możesz wykorzystać poniższe karty.

a_lekcja_LS_graf_1.jpg

Jasność oczekiwań (prezentowanie celów dalekich i bliskich), zrozumiałe kryteria oceny, stosowanie przerw relaksacyjnych, pochwał dla całej klasy (świętowanie osiągnięcia celów), a także stałe rytuały na rozpoczęcie i zakończenie lekcji (np. błyskawiczne powtórki w odniesieniu do kryteriów oceny, wspomagane zdaniami niedokończonymi).

Lekcja przyspieszonego uczenia się

Do każdej z 7 faz nauczyciel może przygotować się, zadając sobie pytania:

Faza 1: Powiązanie treści
  • Jak obecny temat łączy się z poprzednimi?
  • Do jakiej wiedzy, umiejętności, doświadczeń uczniów mogę się odwołać?
  • Jakie mocne strony moich uczniów mogę zaangażować?
  • Do jakich strategii uczenia się muszę przygotować narzędzia?
  • Jak pokazać uczniom powiązania tego tematu z poprzednimi i następnymi?
Przydatne mogą być plakaty lub duże mapy myśli z poprzednich lekcji, także odwołanie do zadania domowego lub prezentacji, którą uczniowie wykonali wcześniej. Czasu jest niewiele (ok. 3 min.), więc trzeba postawić na obraz, wizualizację, która mówi więcej i szybciej niż słowo.

Np. Spójrzcie na te plakaty. Pamiętacie podsumowanie naszych lekcji, na których poznawaliście słownictwo potrzebne do opisania różnych pomieszczeń? Praca sprawdzająca pokazała, że świetnie opanowaliście te słowa. Teraz czas na umieszczenie w opisanych wnętrzach ludzi.

Faza 2: Obraz ogólny
  • Jak mogę zaprezentować temat, aby wszyscy mnie zrozumieli?
  • Jak mogę ich zaciekawić tym tematem?
  • Jak zachęcić ich do zadawania pytań na ten temat?
  • Jak uspokoić tych, którzy mogą mieć obawy wobec treści i stopnia trudności tego tematu?
  • Czy zagadnienia z tego tematu będą podlegać ocenie?
  • W jaki sposób sprawdzę poziom opanowania wiedzy i umiejętności z tego tematu?
  • Jeśli będzie to ocena wyrażona stopniem, to jakie kryteria?
Kontynuujemy pracę na tych samych narzędziach. Jeśli była to prezentacja czy mapa mentalna, poszerzamy je o nowe zagadnienia.

Np. Przyklejam do tych plakatów różne postaci. Waszym zadaniem będzie uzupełnić obrazy słowami opisującymi wygląd tych osób. Możecie korzystać z gotowych kart ze słownictwem (są przygotowane dla każdej grupy), albo z materiałów elektronicznych.

Faza 3: Cele i efekty
  • Jak przedstawić uczniom cele lekcji?
  • Jak podzielić ten temat na mniejsze partie, aby ułatwić uczniom przyswojenie treści i wyćwiczenie umiejętności?
  • Jakie efekty tej lekcji mnie zadowolą?
  • Jakie efekty zadowolą moich uczniów?
Np. Na koniec lekcji chciałabym, abyście zaprezentowali swoje plakaty z gotowymi opisami osób. Chciałbym, żebyście znali i rozumieli co najmniej 10 nowych słów, umieli je poprawnie wymówić i zapisać

Faza 4: Szczegóły
  • Jak zaprezentować szczegóły tematu, wykorzystując wiedzę o preferowanych systemach percepcji, aby nie budziły obaw, lecz zaciekawiały?
  • Czy będą potrzebne ćwiczenia dodatkowe lub zadanie domowe?
  • W jakiej formie je przygotować?
Wykorzystane są nadal te same narzędzia. Dodatkowo można przygotować dla uczniów materiał w formie graficznej lub nagranie.

Np. Możecie pracować w takich samych grupach, jak poprzednio, ale dopuszczam także możliwość zmian w zespołach. Przygotowałam dla Was także materiały do odsłuchania, jak brzmią słowa opisu postaci. Korzystajcie z różnych możliwości.

Faza 5: Ćwiczenia
  • Jak opracować instrukcje do ćwiczeń, aby były dopasowane dla różnych typów inteligencji?
  • Jak zaplanować czas ćwiczeń, żeby utrzymać tempo, ale nie przesadzić z ilością?
  • Jakie formy pracy będą skuteczne (pary, grupy, zespoły)?
  • W jakiej formie przekazać kryteria oceniania, aby były cały czas dostępne dla uczniów?
Przygotować należy  instrukcje (karty pracy, zestawy dla różnych uczniów, dodatkowe ćwiczenia dla zdolnych, nagrania dla słuchowców, itd.). Kryteria oceniania można wyświetlić na ekranie lub zapisać na tablicy.

Faza 6: Prezentacja efektów
  • Ile czasu potrzebują uczniowie na zaprezentowanie efektów prac?
  • Czy zdążymy przeanalizować wszystkie prezentacje?
  • W jakiej formie zostanie sporządzona notatka do zapamiętania?
  • Jak będę wspierać tych, którzy mają różnego typu kłopoty podczas wystąpień przed klasą?
Prezentacja może mieć różną formę. Jeśli to są uzupełnione plakaty, to uczniowie umieszczają je w widocznym dla innych miejscu i omawiają wykonane ćwiczenie. Pozostali uczniowie mogą zadawać pytania, dopowiadać, uzupełniać plakaty własne i kolegów.

Faza 7: Powtórka i utrwalenie
  • Jak podsumuję tę lekcję?
  • Jakie techniki wspierające zapamiętywanie zastosuję?
  • Na ile moi uczniowie są przygotowani do aktywnego słuchania?
  • Do jakich treści z następnych lekcji mogę uczniów wprowadzić, podsumowując ten temat? (Jeśli stosujemy technikę wielkich map mentalnych do wprowadzania całych działów.)
Narzędzia podsumowania są ściśle związane z tymi, na których uczniowie pracowali w części ćwiczeniowej. Jeśli mapy myśli, to one zostaną wykorzystane do podsumowania (plakaty, uzupełniane tabele, karty pracy, itd.). Ważne będzie, aby uczniowie mogli zadawać sobie pytania i pogłębiali rozumienie treści. Jeśli podsumuje nauczyciel, efektywność będzie niższa.

Np. Proszę o szybkie opisanie małego chłopca, który bawi się klockami. Jakie słowa można wykorzystać do tego opisu? 

Kolejne fazy lekcji powinny następować po sobie dość szybko, najdłuższa część to ćwiczenia. Po tak przeprowadzonej lekcji nauczyciel powinien postawić sobie pytania:
  • Co zostało zrealizowane?
  • Które cele osiągnięte?
  • Czego nie udało się zrealizować?
  • Jak to mogę dopełnić na następnych zajęciach?
  • Jak wykorzystam efekty tej lekcji do następnych zajęć?

Podsumowanie

Lekcja przyspieszonego uczenia się wydawać się może na początku dość skomplikowana: dużo szybko po sobie następujących części, sporo rzeczy do zapamiętania dla nauczyciela. Jednak praktyka pokazuje, że uczniowie dość szybko uczą się tego porządku, poddają się szybkiemu tempu lekcji, są zaangażowani w ćwiczenia (które w porównaniu z innymi porządkami lekcji trwają krócej). Spiralne układanie treści (każda lekcja konsekwentnie jest kotwiczona we wcześniejszej wiedzy i umiejętnościach ucznia) sprzyja uczniowi, który ma poczucie, że nic go nie zaskakuje, nad wszystkim panuje, a to wzmacnia samoocenę uczniów. 

Korzyści dla ucznia:
  • Praca fazami przyspieszonego ucznia daje uczniowi wrażenie spokoju i buduje pewność siebie.
  • Uczenie się jest efektywne, bo oparte na indywidualnych strategiach i rodzajach inteligencji.
  • Odnoszenie sukcesów w osiąganiu celów, buduje samoocenę.
  • Tempo lekcji wspiera aktywność młodych ludzi, zwiększa zaciekawienie, co będzie dalej się działo.
  • Stały układ części lekcji i jasność kryteriów dają poczucie stabilizacji i zmniejszają obawy przed nieznanym.
  • Wiedza jest poukładana i łatwa do przywołania.
Korzyści dla nauczyciela: 
  • Zwiększa się jego profesjonalizm.
  • Ma dużą wiedzę o możliwościach i słabościach swoich uczniów, może lepiej ich wspierać.
  • Zmniejsza ilość nieefektywnych ćwiczeń, ponieważ dopasowuje je do indywidualnych cech uczniów.
  • Jego lekcje są ciekawe, dobrze przygotowane, prowadzone w szybkim tempie, prowadzą do osiągania sukcesów.
  • Zwiększa się jego autorytet u uczniów i rodziców.






Opracowano na podstawie: 
Alistair Smith: Przyspieszone uczenie się w klasie. WOM. Katowice 1997.



Maria Tuchowska
Nauczyciel dyplomowany, polonista i teolog. Posiada wieloletnie doświadczenie w pracy z dziećmi i młodzieżą w placówkach integracyjnych różnego poziomu, edukator, coach, przeprowadziła ok. 600 szkoleń z zakresu kompetencji psychospołecznych nauczycieli, prawa oświatowego, pracy z dziećmi i młodzieżą z różnego typu zaburzeniami. Specjalizuje się również w tematyce dotyczącej zagadnień związanych z obecnością rodziców w szkole.


Interesuje Cię ta tematyka? Przeczytaj również:

Najbardziej aktualne artykuły: