Rady rodziców – czym są, po co są, jak je wybrać?

W Danii to rodzice uczniów decydują o budżecie szkoły, w Hiszpanii rodzice zatrudniają i zwalniają dyrektora szkoły, w Anglii, Irlandii Północnej, Walii zarządzają personelem szkoły i zasobami finansowymi szkoły. W Polsce rodzice uczniów generalnie słabo angażują się w życie szkoły czy przedszkola, nie przychodzą na wywiadówki, niechętnie zasiadają w radzie rodziców czy radach oddziałowych. Są często bierni, roszczeniowi lub nieobecni. Bardzo dużo zależy już od pierwszego, formalnego kroku – wyboru rady rodziców. Jak zatem się zabrać do tego tematu?

Powiedz rodzicom, jakie zadania i kompetencje ma rada rodziców

Rady rodziców, na poziomie ustawy, są tworem nie do końca sklasyfikowanym. Są organem szkoły/przedszkola. Można je z pewnością zaliczyć do III sektora, ale nie są organizacją pozarządową. Nie mają osobowości prawnej, co za tym idzie nie każdy urząd skarbowy w Polsce nada im numer NIP, nie każdy bank założy im konto.  Z drugiej strony –rady rodziców mają szerokie i wyraźne kompetencje. Określa je przede wszystkim art. 84 ustawy Prawo Oświatowe:

  • występowanie do dyrektora i innych organów szkoły, organu prowadzącego szkołę oraz organu sprawującego nadzór pedagogiczny z wnioskami i opiniami we wszystkich sprawach szkoły,
  • uchwalanie w porozumieniu z radą pedagogiczną programu wychowawczo-profilaktycznego szkoły obejmującego wszystkie treści i działania o charakterze wychowawczym skierowane do uczniów, realizowanego przez nauczycieli,
  • opiniowanie programu i harmonogramu poprawy efektywności kształcenia lub wychowania szkoły,
  • opiniowanie projektu planu finansowego szkoły składanego przez dyrektora szkoły,
  • gromadzenie funduszy z dobrowolnych składek rodziców oraz innych źródeł. 
Inne kompetencje rady rodziców zawarte w ustawie Prawo oświatowe to:

  • udział przedstawicieli rodziców w komisji konkursowej powołanej w celu wyboru dyrektora (art. 63),
  • opiniowanie podjęcia i prowadzenia w szkole działalności przez stowarzyszenia i inne organizacje,
  • opiniowanie wprowadzenia w szkole zajęć edukacyjnych, o których mowa w odrębnych przepisach – np. o planowaniu rodziny, ochronie płodu ludzkiego i warunkach dopuszczalności przerywania ciąży,
  • opiniowanie w kwestiach związanych z obowiązkiem noszenia przez uczniów jednolitego stroju na terenie szkoły (art. 100).
Należy pamiętać również o kompetencjach rady rodziców wynikających z Karty nauczyciela:

  • wnioskowanie o ocenę pracy nauczyciela (art. 5a),
  • przedstawianie opinii na temat oceny dorobku zawodowego nauczyciela stażysty, kontraktowego i mianowanego za okres stażu (art. 9c),
Kilka kompetencji rady rodziców można też znaleźć w różnorakich rozporządzeniach, np. opiniowanie projektu dodatkowych dni wolnych od zajęć dydaktyczno-wychowawczych.

r_BiuletynCKN_do_art_Librus.jpg

Wzmacniaj pozycję rodziców

Te bardzo szerokie kompetencje, a także ustawowa odrębność i niezależność rady rodziców od dyrekcji i grona pedagogicznego zostały tak określone, aby wzmocnić pozycję rodziców w polskiej szkole, a przez ich upodmiotowienie, potraktować tę grupę jako partnera w rozwiązywaniu problemów szkoły. Oczywiście można się zastanawiać, czy nie powinny zostać jeszcze bardziej rozszerzone kompetencje związane z decydowaniem (a nie tylko konsultowaniem). W Danii rodzice decydują o programie nauczania i stosowanych metodach, szkolnych wydarzeniach i projektach, ofercie zajęć pozalekcyjnych itd. Podobnie rzecz ma się w Austrii, Irlandii, Włoszech czy Norwegii.

Póki co jednak rady rodziców w polskich szkołach i przedszkolach nie korzystają nawet z wielu tych kompetencji, które są im już przydzielone. Wielu rodziców, zarówno tych, którzy wybierają radę rodziców, jak i tych, którzy są do niej wybierani, nie znają powyższych kompetencji. Kompetencją, z której korzysta się najczęściej, jest gromadzenie funduszy. Większość rad ogranicza się jedynie do pozyskiwania środków z dobrowolnej składki, są jednak i takie, które organizują akcje zarobkowe, jarmarki, bale, aukcje, pozyskują sponsorów czy składają własne projekty (np. w partnerstwie z organizacją pozarządową).

Chociaż z wykorzystywaniem możliwości gromadzenia przez radę rodziców środków finansowych nie jest najgorzej, nawet tu napotykamy problemy z samodzielnością. Często to dyrektor lub wychowawca namawia do wpłacania składki, często to oni również przedstawiają sprawozdanie z wydatkowania środków rady rodziców. Najczęściej dlatego, że rodzice nie poczuwają się do tych zadań, trudno ich zachęcić do publicznego przemawiania itd. Warto jednak próbować, zachęcać, rodzice zdecydowanie chętniej wpłacą składkę, kiedy poczują, że są kimś więcej niż tylko płatnikiem – kiedy będą decydować, na co zostaną przeznaczone środki, kiedy będą informowani o tym, na co zostały przeznaczone w ubiegłym roku, kiedy to rodzic rodzica będzie zachęcał.

a_rada_rodzicow_LS_graf.jpg

Zadbaj o prawidłowy przebieg wyborów

Zgodnie z zapisami Prawa Oświatowego wybór rady rodziców musi odbyć się do końca września. Jej kadencja trwa zawsze rok i nie można założyć, że rodzice działający w ubiegłym roku automatycznie zostają w radzie nadal. Trzeba wszystkich wybrać od nowa, od nowa też rozdzielić funkcje w zarządzie RR. W dodatku wybory przedstawicieli do rad rodziców obligatoryjnie muszą odbyć się tajnie! Jak zatem przeprowadzić prawidłowo cały proces wyborczy i kto to ma zrobić?

Idealnie byłoby, gdyby wybory nowej RR zorganizowali i przeprowadzili przedstawiciele ustępującej rady. I tak powinni zorganizować na początku września spotkanie z ogółem rodziców, aby się przed nimi rozliczyć, sprawozdać z rocznej działalności. To jest doskonały moment na uświadomieniu ogółowi rodziców, że rodzice w tej szkole mają swoje zadania, swoją rangę i swoją podmiotowość. Jeżeli ktoś na sali nie jest jeszcze przekonany do włączenia się w działania rady – to właśnie ta sytuacja może go najbardziej skłonić do działania. Widzi rodziców zorganizowanych, odpowiedzialnych, uczciwie rozliczających się z zadań i środków finansowych.  I współpracującego, ale niewyręczającego dyrektora. Po takiej plenarnej części spotkania rady oddziałowe (czyli rodzice danej klasy czy grupy przedszkolnej) powinni spotkać się w celu wyboru rady oddziałowej (tak zwana trójka klasowa) i swojego przedstawiciela do rady rodziców. I tu kilka ważnych wątków:

  • Rada oddziałowa wcale nie musi liczyć trzech osób. Jeżeli masz więcej chętnych i zaangażowanych rodziców – nic nie stoi na przeszkodzie, aby taka rada liczyła nawet 5 osób. Jeżeli jest problem z trzecim rodzicem – wybierzcie dwoje.
  • Dobrze rozdzielić konkretnie role w radzie oddziałowej – przewodniczący, skarbnik, sekretarz zawsze się przydadzą. Ale bywają również rady, w których sprawdzają się inne funkcje (np. logistyk-zaopatrzeniowiec).
  • Przed formalnym, tajnym głosowaniem warto stworzyć takie warunki, aby rodzice się poznali – przedstawić rodziców, którzy zgodzili się kandydować, zapisać ich nazwiska na tablicy. Czasem, nawet po kilku latach w tej samej klasie, rodzice nie wiedzą, kim jest ta pani i ten pan.
  • Skoro tajne wybory, to i komisja skrutacyjna potrzebna. Oczywiście wybrana spośród tych rodziców, którzy nie kandydują.
  • Same wybory różnie są formalizowane, często odbywają się na opieczętowanych kartkach. Zebrane i zliczone kartki po głosowaniu, w zależności od szkolnych procedur, są często oddawane do dyrektora szkoły.

I teraz najważniejsze…

Po wybraniu tajnym rady oddziałowej ta rada wybiera przedstawiciela klasy do rady rodziców. Ustawa ani nie narzuca, że ten wybór też ma być tajny, ani że tego przedstawiciela wybiera spośród siebie!!! Czyli może nastąpić sytuacja, że rada oddziałowa w sposób jawny zaproponuje, aby przedstawicielem klasy w radzie rodziców był pan X, który wcale nie kandydował do rady oddziałowej.  I o ile on się zgodzi oraz jest rodzicem/opiekunem prawnym ucznia z Waszej klasy – tak może być!





Źródła:
  • Rola rodziców w systemach edukacyjnych Unii Europejskiej, Europejska Sieć Informacji o Edukacji, Warszawa 2000
  • Ustawa z dnia 14 grudnia 2016 r. Prawo oświatowe (Dz. U. z 2020 r. poz. 910)
  • G.Całek, A.Poraj: Rodzice w szkole, przedszkolu, na osiedlu, Instytut Inicjatyw Pozarządowych Warszawa 2011

Anna Poraj
Magister pedagogiki, liderka III sektora, inicjatorka i realizatorka wielu programów wychowawczych i profilaktycznych adresowanych do dzieci i młodzieży oraz projektów adresowanych do rodziców, nauczycieli, wychowawców, dyrektorów szkół: „Rodzice w szkole”, „Rodzic Zawodowiec-wolontariat pracowniczy w szkole, przedszkolu mojego dziecka”. Przewodnicząca rad rodziców w przedszkole i szkołach swoich synów. Felietonistka i stały współpracownik „Magazynu Dyrektora Szkoły-Sedno”. Absolwentka Szkoły Trenerów Biznesu Moderator.


Interesuje Cię ta tematyka? Przeczytaj również:

Najbardziej aktualne artykuły: