Zaopiekowany pracownik to lepszy pracownik – jak wspierać nauczycieli

Naszym życiem w dużej mierze rządzą emocje: to one są pierwszą reakcją na nowe doświadczenia, na różnego rodzaju sytuacje poznawcze, na trudności i problemy, na słowa skierowane do nas lub o nas, na miejsca, przedmioty, ludzi… Emocjonalnie budujemy relacje ze sobą i reagujemy na zaspokajanie (lub nie) naszych potrzeb. Mózg lubi, gdy jest przyjemnie, bezpiecznie, ciekawie, różnorodnie. Wtedy lepiej zapamiętuje i szybciej się uczy, wspiera koncentrację i utrzymuje zapał przez długi czas.

Atmosfera pracy

Praca w szkole niesie ze sobą wiele wyzwań. Codzienne wspieranie uczniów i ich rodziców może wyczerpywać siły i zapał nawet najbardziej oddanych swojej pracy nauczycieli. Nawał obowiązków, terminy, poczucie odpowiedzialności za tworzenie sytuacji sprzyjających odnoszeniu sukcesów przez swoich wychowanków może wpływać demotywująco. Wynika to z faktu, że taka praca zaburza rozdział życia prywatnego od zawodowego, a właściwie powoduje często zawłaszczanie prywatności przez pracę. Przemęczeni i sfrustrowani nauczyciele gubią entuzjazm i radość uczenia, walcząc z narastającym stresem prowadzącym do wypalenia zawodowego. Jak to zmienić?

Myślę, że dobrze zacząć od zadbania o te elementy, które decydują o skuteczności pracy zespołu. A dobry zespół to wykwalifikowani, nastawieni na współpracę nauczyciele (w zespole, ale także z uczniami i ich rodzicami), asertywni i skutecznie się komunikujący, odpowiedzialnie wykonujący zadania zmierzające do osiągnięcia wspólnych celów. Diagnoza tych obszarów pomoże dobrać działania, które wesprą indywidualnie i wpłyną pozytywnie na skuteczność działania. Wśród działań wspierających mogą się znaleźć kursy, szkolenia, warsztaty rozwijające wiedzę i umiejętności zarówno dydaktyczne (np. dotyczące organizacji zajęć w sposób sprzyjający uczeniu się), wychowawcze (np. jak rozpoznawać u uczniów zachowania trudne i niebezpieczne, jak na nie reagować) czy osobiste (np. trening komunikacji lub kontrolowania emocji).

Działania osłabiające motywację pracowników

Najskuteczniej osłabiają motywację emocje o charakterze negatywnym. Do zdrowego funkcjonowania potrzebujemy poczucia bezpieczeństwa na poziomie fizjologicznym, psychologicznym i społecznym, a także sukcesu i samorealizacji (hierarchia potrzeb Maslowa). Każde działanie uderzające w któryś z wymienionych czynników, osłabia motywację. I tak:

  • Nieuwzględnianie czynników higieny pracy w planowaniu i przydzielaniu obowiązków (np. zbyt duża liczba dyżurów na przerwach, powodująca, że nauczyciel albo prowadzi lekcje, albo dyżuruje, nie mając możliwości zjedzenia posiłku czy po prostu chwili wytchnienia, zbyt duża liczba zastępstw, powodująca, że nauczyciel przez 8-9 godzin jest nieustannie on-line, nie mając czasu na krótką przerwę).
  • Brak wsparcia w rozwiązywaniu problemów wychowawczych, radzeniu sobie z emocjami związanymi z pracą z uczniami i rodzicami, zaburzone relacje.
  • Zaburzona współpraca (lub jej brak) w zespole nauczycieli.
  • Niedoceniane wysiłki, stała kontrola ze strony zwierzchnika, obawy przed popełnieniem błędu.
  • Brak możliwości rozwoju osobistego.
  • Przeciążenie obowiązkami.

a_zaopiekowany_pracownik_LS_GRAF.jpg

Działania wspierające motywację pracowników

Motywacja rodzi się tam, gdzie są pozytywne emocje. Tam, gdzie emocje są ważne, a zarządzanie opiera się na diagnozie potrzeb zespołu i indywidualnych nauczycieli, tam wzrasta zaangażowanie w realizację wspólnych celów. Jakie działania może podjąć dyrektor?

  • Znajomość potrzeb prywatnych konkretnych nauczycieli (np. ktoś dojeżdża z daleka – w miarę możliwości planuję dla niego lekcję od drugiej czy trzeciej godziny lekcyjnej, a ktoś inny mieszka dość blisko, ale ma chorą matkę, którą się opiekuje w domu – w miarę możliwości planuję lekcje tak, by w środku nauczyciel miał dwie – trzy godziny przerwy, inny pracuje w dwóch jeszcze placówkach – lekcje prowadzi trzy dni w naszej szkole, a po jednym dniu ma w innych itd.).
  • Znajomość potrzeb zawodowych nauczycieli (np. dofinansowanie studiów podyplomowych, kursów, szkoleń indywidualnych).
  • Skuteczna komunikacja (również w zespole rozproszonym) i dobre relacje, które zwiększają zaufanie pracowników do dyrektora.
  • Praktyczna asertywność (np. prowadzenie rozmów z zaznaczaniem swojej opinii, szanowanie poglądów innych osób i ich praw, nazywanie swoich emocji, wyrażanie potrzeb itd.).
  • „Otwarte drzwi” gabinetu, czyli otwartość na rozmowę na każdy temat, który zainicjuje pracownik.
  • Dbałość o współpracę w zespołach, organizowanie spotkań zespołów, delegowanie zadań.
  • Jasna deklaracja pomocy w trudnościach dydaktycznych i wychowawczych. Organizowanie różnych form wsparcia (np. konsultacje z psychologiem lub innym ekspertem dla nauczycieli, zasięganie opinii zespołu dot. organizowania szkoleń i warsztatów).
  • Traktowanie błędów jako źródła informacji.
  • Okazywanie zaufania pracownikom (kontrolowanie celów, a nie ludzi).
  • Docenianie wysiłków, chwalenie, zauważanie zmian na lepsze.
  • Organizowanie spotkań poza szkołą, dających możliwość lepszego poznania się nauczycieli, a także wspólnego przebywania razem, rozmów czy np. śpiewu.
  • I jeszcze tak na marginesie – zakup ekspresu do kawy może także wpłynąć na motywację, ponieważ jest sygnałem, że dyrektorowi zależy na dobrym samopoczuciu nauczycieli. 

Podsumowując

Skuteczne motywowanie to sprawienie, że pracownicy czują się nie tylko docenieni, ale także obdarzeni zaufaniem do ich kwalifikacji i umiejętności. Podstawą atmosfery sprzyjającej motywowaniu będzie dobre zarządzanie zespołem, przy dużej uważności i reagowaniu na indywidualne potrzeby pracowników. Emocje mają siłę kierowania i utrzymania zaangażowania. Jeśli zadbamy o emocje, zadbamy o motywację, bo zaopiekowany pracownik to lepszy pracownik. 





Maria Tuchowska
Nauczyciel dyplomowany, polonista i teolog. Posiada wieloletnie doświadczenie w pracy z dziećmi i młodzieżą w placówkach integracyjnych różnego poziomu, edukator, coach, przeprowadziła ok. 600 szkoleń z zakresu kompetencji psychospołecznych nauczycieli, prawa oświatowego, pracy z dziećmi i młodzieżą z różnego typu zaburzeniami. Specjalizuje się również w tematyce dotyczącej zagadnień związanych z obecnością rodziców w szkole.


Interesuje Cię ta tematyka? Przeczytaj również:

Najbardziej aktualne artykuły: