Dlaczego mój uczeń się nie uczy – działania wychowawcze #wychowanie
Myślenie krytyczne – nasz kompas w globalnej wiosce informacji
Jak powinniśmy przygotować się na ten nadmiar, jak przetwarzać ten ogrom informacji? Jak odróżnić fakty od opinii, jak sprawdzić wiarygodność wiadomości, jak bronić się przed fałszywymi informacjami, manipulacją, jak unikać błędów myślowych? Często nie potrafią tego nawet wykształceni dorośli. Brakuje im odpowiednich kompetencji, doświadczenia czy czasu. Tym bardziej mają z tym problem dzieci.
Homo vicipaedicus – dziecko wobec nadmiaru informacji
Krytyczne myślenie jako główna kompetencja kluczowa
Jak przygotować dzieci do radzenia sobie z taką ilością często sprzecznych bodźców, wiadomości i informacji? Jakie narzędzia są potrzebne do efektywnego przetwarzania informacji? Jakie kompetencje kluczowe potrzebne są naszym dzieciom? Najczęściej słyszymy o potrzebie kształcenia inteligencji emocjonalnej, kreatywności, zarządzania sobą w czasie, przetwarzania informacji, technologii informacyjno-komunikacyjnej (TIK), radzenia sobie z finansami, kreatywności, umiejętności uczenia się i brania odpowiedzialności za ten proces. Stosunkowo rzadko zwracamy uwagę na umiejętność krytycznego myślenia.Tymczasem to właśnie ono jest konieczne do efektywnego radzenia sobie we współczesnym świecie. Krytyczne myślenie jest niezbędnym składnikiem wszelkich ludzkich działań i życia. Wbrew powszechnym skojarzeniom nie ma ono nic wspólnego z krytykowaniem i narzekaniem. Nie jest także naturalne dla człowieka, gdyż w zgodzie z naturą dążymy raczej do potwierdzenia i obrony naszych przekonań, nawet gdy staje się to irracjonalne. To dlatego tak trudno kogoś przekonać do przyjęcia, a nawet zrozumienia zdania czy poglądów innej osoby. Na krytyczne myślenie składa się zestaw poniższych umiejętności i postaw:
- przetwarzanie informacji,
- odróżnianie faktów od opinii,
- tworzenie związków przyczynowo-skutkowych,
- argumentacja logiczna,
- tworzenie hipotez i gromadzenia dowodów na ich obronę,
- przewidywanie konsekwencji swoich decyzji,
- wnioskowanie, tworzenie kreatywnych rozwiązań,
- empatia, czyli rozpoznawanie uczuć, emocji, potrzeb swoich oraz drugiego człowieka.
Myślenie krytyczne w praktyce
Rozwój tej kompetencji u dzieci i młodzieży powinien być głównym zadaniem współczesnej rodziny i szkoły. Jak przekonać dziecko do pracy nad tą umiejętnością, do nieściągania, do niekorzystania z niepewnych źródeł? Pokazujmy przydatność krytycznego myślenia:- Będziesz wiedzieć, że bez VAT wcale nie musi znaczyć „taniej niż w sąsiednim sklepie”.
- Że napis „pożyczka 0%” wcale nie znaczy 0%, a jej RRSO może wynosić ponad 1000% rocznie.
- Że jak najpierw coś obniżysz o 10%, a potem o te same 10% podniesiesz, to jednak nie będzie na końcu ta sama kwota.
- Policzysz sobie procent składany, będziesz wiedzieć, jakim cudem ktoś dostał ponad 70% głosów przy frekwencji poniżej 50 % i nie złożysz oszczędności swojego życia na dziwnej lokacie w instytucji niebędącej bankiem.
Robert Ennis, współczesny amerykański pedagog i autor książki o krytycznym myśleniu, wyróżnia 13 cech ludzi krytycznie myślących:
- otwartość,
- zajmowanie i zmienianie stanowiska w zgodzie z dowodami,
- branie pod uwagę całej sytuacji,
- poszukiwanie informacji,
- dążenie do precyzowania informacji,
- systematyczne zajmowanie się kolejnymi częściami złożonej całości,
- zwracanie się po opinie,
- poszukiwanie uzasadnień,
- dążenie do jasnego formułowania kwestii,
- pamiętanie o wyjściowym problemie,
- posługiwanie się wiarygodnymi źródłami,
- trzymanie się istoty sprawy,
- wykazywanie zainteresowania odczuciami i wiedzą innych osób.
Iwona Wanda Grygiel
Nauczycielka dyplomowana, III stopień specjalizacji w zakresie nauczania języka polskiego, dr nauk humanistycznych, dyrektorka Szkoły Podstawowej nr 2 w Bytomiu, edukatorka z listy MEN – szkoli nauczycieli jak lepiej uczyć dzieci, ekspertka do spraw awansu zawodowego, egzaminatorka egzaminów zewnętrznych, członek Stowarzyszenia Nauczycieli Polonistów i Komisji Historycznoliterackiej Polskiej Akademii Nauk, rzeczoznawca do spraw podręczników, moderator w programach Centrum Edukacji Obywatelskiej, były doradca metodyczny języka polskiego.
Interesuje Cię ta tematyka? Przeczytaj również: