10 ważnych zasad w nauczaniu on-line

Jak będzie wyglądało nauczanie w najbliższych miesiącach? Będzie stacjonarne, mieszane czy zdalne? Nikt tego nie wie. Jedno jest pewne: nie możemy zaprzepaścić 3 miesięcy nauki zdalnej i doświadczeń, jakie zdobyliśmy, wniosków, jakie wyciągnęliśmy, refleksji, jakich dokonaliśmy. To są bardzo ważne wskazówki dla nas w kontekście obecnego roku szkolnego.

Bez względu na to, czy stacjonarnie, czy zdalnie – ważne, abyśmy byli przygotowani na oba warianty. Szkoła zmienia się na naszych oczach, w zaskakująco szybkim tempie szczególnie w obszarze nowych technologii. Nie możemy udawać, że tego nie widzimy. Aby nauczanie online odniosło sukces, nauczyciele i dyrektorzy szkół muszą być świadomi metodyki i narzędzi, które są niezbędne do efektywnego nauczania uczniów. 

To, że można uczyć zdalnie już wiemy, bo doświadczaliśmy tego przez ostatnie miesiące. Nie do końca jednak wszyscy zrozumieliśmy sens nauczania online i fakt, że nie da się lekcji offline przenieść do online w skali 1:1. Również rola nauczyciela w przestrzeni wirtualnej jest inna – oparta na towarzyszeniu, wspieraniu, byciu przewodnikiem, tworzeniu angażujących aktywności oraz motywowaniu uczniów do nauki. Tak więc w jaki sposób nauczyciele, dyrektorzy, edukatorzy mogą wykorzystać moc Internetu, aby kreować wspaniałe doświadczenia edukacyjne podczas nauczania mieszanego lub zdalnego?

Oto 10 najważniejszych zasad, które pozwolą nam, nauczycielom stworzyć środowisko do nauki online.

1. Poznaj możliwości technologiczne swoich uczniów oraz zasoby, jakimi dysponują (sprzęt, Internet, możliwości lokalowe, sytuacja rodzinna)

Warto zwrócić uwagę na to, jakim sprzętem dysponują Twoi uczniowie, jaki jest stan tego sprzętu, ile osób korzysta z tego sprzętu, czy posiadają smartfony, czy rodzeństwo uczące się też dysponuje osobnym sprzętem czy mają wspólny. Jakim Internetem dysponuje rodzina, nie tylko w przypadku korzystania jednej osoby, ale wszystkich działających online. Te kwestie są bardzo ważne, ponieważ dostarczają informacji, jakie rodzaje zajęć edukacyjnych online mogą wykonywać uczniowie poza szkołą oraz pozwalają na uczciwe opracowanie i rozsądne zaplanowanie zadań czy też materiałów dla tych uczniów, którzy mogą nie być w stanie wykonać całej pracy online.

2. Wyznacz wspólną przestrzeń uczenia się

Planowanie i organizacja pracy w przypadku nauki zdalnej jest bardzo ważnym elementem. Tak naprawdę to połowa sukcesu w uczeniu się, jeśli uczniowie dobrze zorganizują swoją naukę. Niewątpliwie pomoże im w tym wspólną przestrzeń uczenia się, czyli miejsce, w którym będą odbywać się spotkania oraz będziemy gromadzić materiały, linki, załączniki, informacje oraz kalendarz. To daje poczucie bezpieczeństwa i zakotwiczenia. Dodatkowo zamieść w tej przestrzeni linki, jeśli prowadzisz bloga, stronę internetową czy też kolekcje materiałów online, gdzie zamieszczasz materiały dla uczniów.

Ważne jest, aby uczniowie nie musieli się męczyć, aby znaleźć to, co powinni wiedzieć i zrobić. Warto to omówić, pokazać, zaprezentować i dostać informację zwrotną od uczniów na ten temat. 

r_BiuletynCKN_do_art_Librus.jpg

3. Zadbaj o sposoby komunikacji z uczniami

Ustal z uczniami dokładnie, w jaki sposób i w jakich ramach czasowych będziesz się z nimi komunikować. Jeśli już wcześniej, w trakcie nauki stacjonarnej, mieliście wypracowane sposoby komunikacji – w miarę możliwości nie zmieniajcie ich. Ustalcie jednak wspólnie zasady tej komunikacji. Na podstawie doświadczeń z minionych miesięcy warto ustalić jasne i konsekwentne zasady komunikowania się oraz możliwe kanały.  Pamiętaj jednak także, że wsparcie uczniów w przestrzeniach online jest zupełnie inne niż w budynku szkolnym. Jako nauczycielom zależy nam, aby uczniowie pojawiali się online i byli zaangażowani w proces uczenia się. Warto, szczególnie jeśli jest się wychowawcą, tworzyć dodatkowe momenty w tygodniu przeznaczone na dyskusje online, spotkania z innymi osobami czy też konsultacje indywidualne. 

4. Zadbaj o komunikację z rodzicami

Szczególnie w nauczaniu zdalnym kontakt z rodzicami jest niezwykle ważny. Warto włączyć ich w planowanie i organizowanie procesu nauczania oraz zapoznać ze środowiskiem uczenia się ich dzieci. Pamiętaj, że rodzice będą wspierać swoje dzieci i częściowo uczestniczyć w procesie ich uczenia się. Z tego powodu mogą potrzebować porady, aby pomóc im w zorganizowaniu swojego uczenia. Jeśli uczniowie są nowicjuszami w uczeniu się online oraz organizowaniu i planowaniu swojej nauki, rodzice mogą czuć, że i oni w tym zakresie potrzebują wsparcia. Skup się na prostej komunikacji, podając jasne sposoby, umożliwiające rodzicom wsparcie własnych dzieci. Pamiętaj także, aby być z rodzicami na bieżąco, informować ich o bieżących problemach i współpracować.

5. Buduj społeczność i dbaj o atmosferę

Pamiętaj o atmosferze i dobrostanie swoim oraz Twoich uczniów. Postaraj się przenieść zasady panujące w klasie online, co z pewnością zapewni większe poczucie stabilności. Bądź empatyczny – czas zamknięcia szkół jest powiązany z trudną sytuacją zewnętrzną i każdy uczeń/uczennica wypracują sobie własne strategie radzenia sobie w tym okresie. Warto wzmacniać ich i poświęcać czas na zaspokajanie potrzeb społeczno-emocjonalnych uczniów i swoich.

Budowanie poczucia wspólnoty i kształtowanie umiejętności współpracy jest w online tak samo ważne, jak w klasach stacjonarnych, o ile nie ważniejsze. Stwarzając przestrzeń do celowych i konsekwentnych wirtualnych interakcji, możemy pomóc uczniom w utrzymaniu kontaktu i budowaniu relacji nie tylko z nauczycielem, ale także między sobą.

a_10_zasad_LS_graf.jpg

6. Wprowadź synchroniczne i asynchroniczne sposoby nauczania

Pamiętaj, że dla uczniów relacje online są tak samo ważne jak te offline. Pamiętaj, aby wykorzystać platformy takie jak Microsoft Teams, Google Classroom, Zoom do przeprowadzenia lekcji online. Zadbaj jednak o to, aby rozkład lekcji rozplanować w rozsądny sposób, biorąc pod uwagę możliwości techniczne wszystkich uczniów. Pamiętaj, że w tym wypadku mniej znaczy lepiej. Najlepszy sposób to połowa lekcji przeprowadzana w sposób synchroniczny, a druga część w sposób asynchroniczny, biorąc właśnie pod uwagę sytuację uczniów, ich możliwości techniczne i sytuacje rodzinne. Warto korzystać z takich narzędzi jak Padlet, Wakelet czy Flipgrid, aby umożliwić uczniom realizację lekcji czy zadania w określonych ramach czasowych. W przypadku projektów grupowych uczniowie mogą korzystać z narzędzi do asynchronicznej współpracy, takich jak praca na wspólnym dokumencie, prezentacji, kolekcji czy też tablicy. Daj uczniom też więcej czasu na wykonanie mniejszej liczby wartościowszych zadań oraz zadbaj o podanie dokładnych terminów i klarownych objaśnień. Nie chodzi o to, aby spowodować, by uczniowie byli zarobieni, ale aby byli zaciekawieni. Nie zapominaj także o indywidualizacji. Nauka online umożliwia uczniom uczenie się w różnym tempie. Jednocześnie jest okazją do oddania uczniom głosu i prawa wyboru, w jaki sposób chcą się uczyć czy też wykonać dane zadanie. Naszym zadaniem jest stworzenie uczniom wielu ścieżek do wyboru.

WAŻNE!

Zastanów się i przemyśl dokładnie, jakie i ile treści przemycasz uczniom. Zwróć uwagę na sposób ich prezentowania i organizowania. Pamiętaj, że zbyt duża ilość informacji działa niekorzystnie na mózg. Gdy otrzymujemy całą masę informacji, nasze mózgi muszą zignorować niektóre, aby móc przetworzyć resztę, zgodnie z tym co mówi „teoria obciążenia poznawczego”, pierwotnie sformułowana przez Swellera. Warto tworzyć uczniom krótkie materiały video przedstawiające najważniejsze treści lub instrukcje do korzystania z narzędzi czy też aplikacji, biorąc pod uwagę wykorzystanie obu kanałów do pozyskiwania i przetwarzania informacji, znajdujących się w pamięci roboczej: kanał wizualno-obrazowy oraz kanał przetwarzania werbalnego/ słuchowego. Dla nauczyciela oznacza to stworzenie materiału, który będzie zawierał elementy głosowe, tekstowe i obrazkowe. Takie możliwości dają nam narzędzia typu Prezi, Loom, Nearpod.

7. Zreformuj swoje sposoby oceniania

Ocenianie jest jednym z najtrudniejszych elementów w nauczaniu zdalnym. Wymaga od nauczyciela myślenia kreatywnego i strategii w działaniu. Skutecznym sposobem sprawdzenia zrozumienia online jest stosowanie asynchronicznych ocen kształtujących. Warto wykorzystać narzędzia do tworzenia krótkich interaktywnych quizów w oparciu o treści, które dla nich przygotowujemy. Świetnie sprawdzą się takie narzędzia jak Quizziz, EdPuzzle, Socrative czy wspomniany wcześniej Nearpod. Przygotowywanie większych testów czy też sprawdzianów jest zdecydowanie mało praktyczne w nauce online. Lepiej rozważyć wystawianie ocen podsumowujących prace projektowe, w których uczniowie indywidualnie lub w grupach wykonują prace pisemne, projektują infografiki  i plakaty, tworzą prezentacje lub filmy czy też udzielają odpowiedzi głosowej lub za pośrednictwem czatu video.

8.  Pamiętaj o uzyskaniu informacji zwrotnej od uczniów

Podczas nauki stacjonarnej ciągle zwracamy uwagę na naszych uczniów, obserwujemy ich i odpowiadamy na ukryte potrzeby dotyczące środowiska uczenia się. W środowisku online ważne jest, abyśmy celowo stworzyli takie przestrzenie do otrzymywania informacji zwrotnych. Oprócz obserwowania wkładu uczniów w dyskusję online oraz ich aktywności i zaangażowania w lekcji, tego kiedy i w jaki sposób oddają zadania należy się skupić na wyłapywaniu ich spostrzeżeń na temat uczenia się online. Warto na początek zadawać dwa proste pytania: Co sprawdza się dla Ciebie w tej formie uczenia się? Co się nie sprawdza? Warto skorzystać z takich narzędzi jak formularze Google lub Microsoft Forms czy też Mentimeter. Warto wziąć pod uwagę informacje zwrotne uczniów, uwzględnić je w swoich planach i organizacji lekcji i potraktować jako własny proces rozwoju i uczenia się. 

9. Współpracuj z innymi nauczycielami i dziel się doświadczeniem i refleksjami

Staraj się być w stałym kontakcie z nauczycielami ze szkoły. Łączcie się w grupy przedmiotowe, spotykajcie się w zespołach przedmiotach czy też wychowawczych online. Dzielcie się ze sobą metodami pracy, narzędziami i refleksjami. Wspierajcie się wzajemnie. Robiąc lekcję otwartą lub szkoleniową, użyj tych samych narzędzi, których używasz do pracy z uczniami, aby pokazać kolegom i koleżankom, jak projektujesz i realizujesz doświadczenia edukacyjne.

10.  Dbaj o siebie i daj sobie czas

Dobrostan nauczyciela jest niezwykle ważny, ponieważ mamy bezpośredni wpływ na naszych uczniów. Jeśli weźmiemy na siebie za wiele rzeczy naraz, zabierzemy sobie zbyt wiele przestrzeni dla siebie – nie wykonamy naszych obowiązków należycie, a frustracja będzie narastać. Nie musimy być idealni. To jest ciągle proces uczenia się. Tylko praktyka czyni mistrza. Dzięki doświadczaniu rozwijamy się. Dlatego nie bójmy się popełniać błędów, bądźmy wyrozumiali dla siebie i uczniów.







Marta Florkiewicz-Borkowska
Trenerka edukacyjna, nauczycielka języka niemieckiego w Szkole Podstawowej im. Karola Miarki w Pielgrzymowicach. Autorka artykułów dotyczących wykorzystywania nowoczesnych technologii oraz zastosowania arteterapii w edukacji. Prelegentka na licznych konferencjach edukacyjnych, współorganizatorka całodniowej konferencji EduMocOnline, dyplomowana arteterapeutka. Propagatorka wykorzystywania gier planszowych, zabaw aktywizujących i metod kreatywnych w edukacji oraz łączenia offlinu z onlinem. Kreatorka nowoczesnych rozwiązań w edukacji. Koordynatorka wielu projektów. Działaczka społeczna. Nauczycielka Roku 2017. Laueratka tytułu Microsoft Innovative Educator Expert 2018-2019 i 2019-2020. Wpisana na listę 100 osób szczególnie zasłużonych w zakresie rozwijania kompetencji cyfrowych w Polsce 100 SPRUC 2019. Należy do społeczności Superbelfrzy RP.


Interesuje Cię ta tematyka? Przeczytaj również:

Najbardziej aktualne artykuły: